BHP i ergonomia
Wykład 1 15.02.2010r.
Prof. Wojciech Jastrzębski – twórca ergonometrii, 1857r.
ERGONOMIA to nauka stosowana, która zajmuje się dostosowaniem pracy do fizjologicznych i psychicznych możliwości człowieka, dla zapewnienia pracy możliwie sprawnej, nie zagrażającej człowiekowi i wykonywanej możliwie niskim kosztem biologicznym.
ergon – praca, trud; nomos – prawo, przepis, zasada
Ergonomia zmierza do dostosowania narządów, maszyn, urządzeń, technologii, materialnego środowiska pracy i życia oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymogów fizycznych i psychicznych człowieka.
Nauki współtowarzyszące ergonomii:
* o człowieku:
- fizjologia pracy (użytkowanie energia)
- psychologia pracy
- antropometria (zmierzyć człowieka, aby coś zaprojektować)
- nauki medyczne (higiena pracy)
* nauki techniczno-organizacyjne
- technika i technologia
- organizacja pracy
- ekonomia
- nauki o jakości
Dwa nurty ergonomii:
1. koncepcyjna – wprowadzenie zasad ergonomii już w trakcie formułowania założeń i projektowania systemów.
2. korekcyjna – zajmuje się korekcja warunków pracy na drodze modernizacji istniejących oraz pracujących już maszyn i urządzeń, a także wprowadzeniem elementów zabezpieczających ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska pracy.
Wykład 2 22.02.2010r.
T: Wypadki.
Ochrona prawna:
- wypadek przy pracy
- wypadek równoznaczny z wypadkiem przy pracy
- wypadek w drodze do lub z pracy
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, która nastąpiła w związku z pracą:
a) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych
b) podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia
c) w czasie pozostawienia pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze miedzy siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunków pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1. w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określonych w ust.1, chyba ze wypadek spowodowany został postępowanie pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań
2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony
3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacji związkowe.
Przyczyna zewnętrzna to inna niż wewnętrzna.
Nagłe zdarzenie zamknie się w podstawowym czasie pracy (czyli normalnie 8h lub więcej, jeśli w czasie nadgodzin).
Za przyczynę wewnętrzną przyjmuje się stan zdrowia pracownika.
Jeśli przyczyna wewnętrzna i zewnętrzna to prowadzi się dokładne badanie miejsca wypadku, czy przyczyniła się wewnętrzna czy zewnętrzna.
A wypadek przy pracy przyjmuje się:
- uprawianie sportu przez osobę pobierającą stypendium sportowe
- pełnienie mandatu posła lub senatora pobierającego uposażenie
- pełnienie szkolenia lub stażu przez absolwenta na podstawie skierowania zarządu pracy
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia, o świadczenie usługi.
Uraz – wypadek z naruszeniem funkcji i tkanek.
Wypadek śmiertelny – wypadek w wyniku, którego nastąpiła śmierć w miejscu wypadku lub w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (na skutek obrażeń związanych z wypadkiem).
Wypadek ciężki w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała takie jak:
- utrata wzroku, mowy, słuchu
- zdolności rozrodczej
- inne uszkodzenie ciała
- rozstrój zdrowia naruszającego podstawowe funkcje organizmu
- choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu
- trwała choroba psychiczna
- całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zakładzie
- trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Wypadek zbiorowy przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Jeśli mamy wypadek musimy zgłosić śmiertelny do prokuratora, inspekcji pracy, organu nadzoru.
Zespół powypadkowy dwuosobowy:
- pracownik służby BHP, pracodawca, pracownik przy innej pracy
- społeczny inspektor pracy, przedstawiciel pracowników z aktualnym przeszkoleniem BHP, specjalista spoza zakładu pracy.
Zespól musi działać w miejscu wypadku, sporządzenie dokumentacji, przesłuchania (od poszkodowanego i świadków, informacje od lekarzy), sporządzenie protokołu powypadkowego.
Terminy:
- niezwłocznie podjąć działania powypadkowe
- nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia od wypadku sporządzić protokół powypadkowy
- zapoznać poszkodowanego lub rodzinę z protokołem przed jego zestawieniem
- w ciągu 5 dni pracodawca zatwierdza protokół
- jeśli nie potwierdzi to zespół w ciągu 5 dni sporządza nowy
- protokół powypadkowy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową pracodawca przechowuje 10 lat.
WYKŁAD 3 1.03.2010r.
Zespół powypadkowy niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku jest zobowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku a w szczególności:
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
- jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku;
- wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;
- zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
- zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku, (katastrofa, zagrożenie bezpieczeństwa publicznego, problemy techniczne lub technologiczne);
- zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
- dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
- określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Uwagi, zastrzeżenia, uzasadnienia:
- członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić.
- w przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego o treści protokołu powypadkowego decyduje pracodawca.
- poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.
- zespól powypadkowy jest obowiązany zapoznać się z treścią protokołu powypadkowego poszkodowanego przed jego zatwierdzeniem,
- poszkodowany ma prawo zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespól powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego
- w przypadku śmierci pracownika członków rodziny zmarłego pracownika, o którym mowa w artykule 12 ustawy, oraz pouczyć ich o prawie zgłoszenia uwag i zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w protokole.
- stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.
Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:
- zasiłek chorobowy,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- zasiłek wyrównawczy,
- jednorazowe odszkodowanie: * za stały uszczerbek na zdrowiu
* za długotrwały uszczerbek na zdrowiu
- renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,
- renta rodzinna,
- dodatek pielęgnacyjny,
- dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Świadczenia z ubezpieczenia społecznego nie przysługuje ubezpieczonemu, gdy:
- wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
- ubezpieczony, będąc w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku,
- ubezpieczony odmówił bez uzasadnionej przyczyny poddania się badaniu w celu ustalenie zawartości w organizmie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych albo przez swoje zachowanie uniemożliwił przeprowadzenie takiego badania.
Wypadek w drodze do pracy lub z pracy – nagłe zdarzenie, przyczyna zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.
Za chorobę zawodową uważa, się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Może być też spowodowana sposobem wykonywania pracy.
WYKŁAD 4 15.03.2010r.
Schemat układ człowiek – maszyna
oświetlenie hałas wibracje zanieczyszczenia promieniowanie
środowisko naturalne pracy
psychospołeczne
środowisko pracy;
zasilanie stosunki międzyludzkie;
urządzenia sygnalizujące receptory
MASZYNA CZŁOWIEK – stan emocjonalny
urządzenia stymulujące efektory (analiza; system kierowania;
pamięć; instrukcje, informacje
cel decyzja)
organizacja pracy
- rytm i tępo pracy
- podstawy pracy; przerwy.
Układ człowiek – maszyna – to wzajemne powiązanie pracującego człowieka ze światem rzeczy, a wiec z narzędziami, maszynami, urządzeniami, stanowiskiem roboczym, a także warunkami materialnymi środowiska pracy, tj. oświetlenie, hałas, mikroklimat i inne.
Zadaniem tego układu jest wykonanie jakiejś pracy, przy czym udział i względną ważność obu stron tego układu mogła być bardzo różna.
Pojecie „maszyna” oznaczać może najprostsze urządzenie tj. nóż, młotek, jak i najbardziej skomplikowane elektroniczne maszyny cyfrowe czy pojazdy kosmiczne.
Pojecie „człowiek” również obejmuje zarówno robotnika wykonującego pracę fizyczną za pomocą prymitywnych narzędzi, jak tokarza, kierowcę samochodu, pilota i innych automatach procesu produkcyjnego na wskaźnikach i aparatach kontrolnych.
Są dwa typy układu człowiek – maszyna:
1. zdeterminowany – pracujący dokładnie według programu; np. działanie automatu, człowiek operator kontroluj maszynę.
2. niezdeterminowany – nie posiadający sztywnego programu kierowania; np. sterowanie dźwigiem, kierowanie samolotem.
W pierwszym typie układu, człowiek znajduje się przy nim i spełnia funkcje pasywne, ograniczające się do kontroli i korekty jego działań. W drugim człowiek to główny element wchodzący w strukturę układu bez którego jest niemożliwe funkcjonowanie całości.
Lista Fittsa
a) przewaga maszyny nad człowiekiem
- szybkość działania
- wielkość dysponowanej siły, mocy i ich stabilności
- niezmienność wykonywania stereotypowych czynności i zadań
- przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowania informacji
- zdolność do wykonywania wielu operacji równocześnie
- odporność na warunki środowiska zewnętrznego
b) przewaga człowieka nad maszyną
- wykrywanie słabszych sygnałów wzrokowych, słuchowych
- wykrywanie sygnałów przypadkowych pojawiających się na tle szumów
- odbiór, interpretacja i scalanie informacji cząstkowej oraz uzupełnienie brakujących informacji
- wykonywanie płynnych operacji sterowania
- przechowywanie dużych ilości informacji przez długi czas i wykorzystywanie ich w odpowiedniej chwili oraz umiejętność kojarzenia ze sobą różnorodnych informacji
- myślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i formułowanie uogólnień na podstawie dokonanych obserwacji i przesłanek stanowiących poszczególne przypadki wniosków i uogólnień)
- zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia się – poprawa w toku pracy
- zdolność do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało prawdopodobnych, działanie intuicyjne
- wykrywanie i poprawianie błędów.
WYKŁAD 5 22.03.2010r.
T: Zarządzanie bezpieczeństwem pracy.
Zarządzanie jest działalnością kierowniczą polega na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji przez organizację zasobów, procesów informatycznych w istniejących warunkach zewnętrznych jej działania w sposób sprawny i skutecznych oraz zgodny ze społeczną racjonalnością działań gospodarczych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy – stan warunków organizacji oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony życia i zdrowia przed zagrożeniami występującymi w środowisku.
System zarządzania BHP – to cześć ogólnego systemu zarządzania organizacją, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialności, zasady postępowania, procedury, procesy, zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, przeglądu, i utrzymywania polityki bezpieczeństwa pracy.
Polityka BHP – deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogółów efektów, ale nie koniecznie wdrażanie.
Nowoczesny system zarządzania BHP:
→ cel – działanie powypadkowe
→ filozofia podejścia – ochrona człowieka
→ rozumienie podstaw systemu – robię co muszę
→ obszar działania – zagrożenie pracownika
→ rozumienie odpowiedzialności za bezpieczeństwo – odpowiedzialność wymuszona
→ rola stosowanych wskaźników bezpieczeństwa – sprawozdawczość
→ charakter dział w zakresie BHP – działania doraźne.
Ocena ryzyka zawodowego stanowi jeden z elementów polityki zarządzania przedsiębiorstwem. Właściwa polityka zarządzania BHP:
→ wymierne efekty finansowe
→ oszczędność czasu kadry kierowniczej
→ oszczędność czasu pracodawcy
→ oszczędność gospodarowania profilaktyką
→ skuteczne zapobieganie wypadkom i zdarzeniom prawie wypadkowym
→ niezbędne narzędzia do właściwego zarządzania jakością wg. standardów polskich, europejskich, światowych: certyfikaty ISO PN – N – 18001 i PN – N – 18002
→ realizowanie obowiązku prawnego stanowionego przez rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.
Pracodawca – ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowa związane z ryzykiem zawodowym.
Analiza ryzyka – badanie ryzyka identyfikacja zagrożeń.
Charakterystyka stanowiska pracy – zespół cech stanowiska pracy
Działania zapobiegawcze – dziabana w celu usunięcia przyczyn potencjalnej niezgodności.
Ekspozycja, narażenie – działanie czynników niebezpiecznych lub uciążliwych.
Pracownik narażony na ryzyko – każdy pracownik, który może znaleźć się całkowicie lub częściowo w strefie niebezpieczeństwa.
Ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywana pracą.
Ryzyko resztkowe – pozostające po zastosowaniu środków zapobiegawczych.
Środki ochronne – środki ochrony...
Ochroniacze1991