POSTAWA POLAKÓW WOBEC RUSYFIKACJI I GERMANIZACJI
Polskie społeczeństwo w Przywiślańskim Kraju po roku 1864 było podzielone :
1. jedni przyjmowali postawę nieprzejednanych , którzy uważali , że bez względu na koszty walka o niepodległość powinna być prowadzona
2. drudzy – ugodowcy = serwiliści ( ślepa służalczość pod dyktando zaborców ) , uważali, że żadna walka nie ma racji bytu , a z zaborcami trzeba iść na współpracę, by chronić polskość i wywalczyć autonomię ( w zamian za lojalna politykę również można było liczyć na autonomię)
GALICJA
W autonomii galicyjskiej swoja działalność mocno ożywili konserwatyści krakowscy na których mówiono także „młodszy zastęp konserwatystów krakowskich”. Politycznie byli oni związani z Hotelem Lambert. Należeli do nich krakowscy historycy jak Walerian Kalinka, Stanisław Tarnowski, z rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego Józefem Szujskim na czele. To właśnie oni w 1869 opublikowali pamflet polityczny „Teka Stańczyka” ( * stańczyk – błazen z XVI w. , w okresie Zygmunta I Starego , nie będący symbolem głupoty, a narodowej mądrości). W „Tece Stańczyka” Szujski krytycznie oceniał powstania narodowowyzwoleńcze z XIX w . Nazywał je „narodowym szaleństwem i narodową głupotą” Twierdził, że to co gubiło Polaków w XVIII w to liberum veto , a to co gubi ich w XIX to liberum konspiro , czyli wolna konspiracja, możliwość uprawiania konspiracji przez każdego. Dokument ten przyczynił się także do rozwoju pozytywizmu ( to pracą należy dążyć do celu). Konserwatyści stanowili przewagę w Galicji do końca XIX w , potem nastąpił ruch chłopski, ruch socjalistyczny ( = robotniczy).
Konserwatyści ulegli podziałowi głownie przez politykę austriacką .W Galicji przebywała bowiem duża ilość Ukraińców , których Austriacy chcieli wykorzystać przeciw Rosji. Byłoby to możliwe gdyby polscy ziemianie poszli na ustępstwa wobec Ukraińców. Konserwatyści podzielili się więc na dwie części:
1. podolacy ( od Podola) – ugodowi
2. reszta – nieustępliwi wobec Ukraińców, ponieważ ziemianin czy szlachcic w Galicji był Polakiem , chłopem pracującym – Ukrainiec , a rozbudzenie ambicji narodowych w Ukraińców odwróciłoby się z pewnością przeciwko szlachcie
ZABÓR PRUSKI
W zaborze pruskim mimo , iż miało miejsce kulturkampf, rugi pruskie, Hakata pojawiali się lojaliści , którzy chcieli współpracować z Niemcami. Program lojalistyczny zawierał „Kurier Poznański”, gdy jednak jego lider arcybiskup Mieczysław Ledóchowski został aresztowany program lojalistyczny załamał się .
ZABÓR ROSYJSKI
W zaborze rosyjskim na czele lojalistów stał Zygmunt Wielopolski ( syn margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, który wprowadził brankę) . Napisał on program lojalistyczny w którym zapewniał zaborcę o lojalności. Podpisała się jednak pod nim tylko wąska grupa osób.
W 1881 zamordowany został ,przez Ignacego Hryniewieckiego( zrzucenie bomby), Aleksander II . Zdarzenie to miało miejsce na oczach jego syna – Aleksandra III, przyszłego następcę tronu, który jechał w drugim powozie. Mimo delegacji pogrzebowej Polaków z Przywiślańskiego Kraju wysłanej z inicjatywy Wielopolskiego , Aleksander III powiedział słowa : „Żadnych mrzonek panowie” i konsekwentnie prowadził surową politykę wobec Polaków.
Polska w praktyce walczyła z zaborcami przez edukację . Powstało Towarzystwo Oświaty Ludowej, Towarzystwo Szkolne.
*W Galicji popularne stało się towarzystwo gimnastyczne „Sokół”
Jeśli chodzi o kwestie związane z oświatą, istotnie było wiele do zrobienia. W 1897 w zaborze rosyjskim przeprowadzono spis ludności , który wykazał, że na 100 osób tylko 41 potrafi się podpisać i coś przeczytać, resztę stanowią osoby niegramotne, które nie umieją nawet tego.
Na Śląsku polskość krzewił Karol Miarka – organizował polskie stowarzyszenia, biblioteki i czasopisma. Innym działaczem na tych terenach był Wojciech Korfanty, redaktor „Górnoślązaka” w Katowicach.
Na terenach Warmii i Mazur działali głównie historycy jak Wojciech Kętrzyński, czy poeta ludowy, artysta, działacz mazurski Michał Kajka.
BILANS WALKI Z WYNARODOWIENIEM
1 .W zaborze pruskim mimo utworzenia w 1886 Niemieckiej Komisji Kolonizacyjnej do I wojny światowej niemiecki stan posiadania zmniejszył się.
2. Polacy organizowali wiele strajków w tym szkolnych jak w 1901, w maju , we Wrześni, gdzie grupa uczniów miejscowej szkoły elementarnej odmówiła przyjęcia niemieckiego katechizmu na lekcji religii i nie reagowała na polecenia wydawane w języku niemieckim . Zostali poddani chłoście, którą dopuszczały pruskie przepisy szkolne. W obronie uczniów stanęli rodzie, jednak uczestnikom protestu wstrzymano promocję do następnej klasy, a rodzicom wytoczono procesy za zaniedbanie obowiązków rodzicielskich
3.W zaborze rosyjskim rozwinął się pozytywizm – praca u podstaw, praca organiczna.
.
4. Rozwijała się polska kultura, nauka. Maria Skłodowska , Wróblewski, Olszewski przez swoje sukcesy udowadniali , że nasz naród bez państwa nadal istnieje , dokonuje osiągnięć.
5. Najważniejsze miejscem w Polsce stanowiła Galicja ( głównie Kraków i Lwów) gdzie znajdowały się uniwersytety ( Wyższa Szkoła Polska we Lwowie, Wyższa Szkoła Rolnicza w Dublanach, oczywiście Uniwersytet Jagielloński) gdzie nauczano w języku polskim. Mówiono nawet „ Galicja polskim Piemontem” , gdyż stanowiła ona rdzeń wokół którego Polska mogła się odbudować. Zjeżdżali się tu ludzie ze wszystkich zaborów by się edukować.
Wszystko to nie działo się jednak z dobrej woli Austrii, a z przymusu . Austria była bowiem państwem słabym, wielonarodowościowym .Wiedeń musiał więc tak ustawić wszystkich by byli przeciwko sobie, aby mógł odnosić korzyści. Czasem jednak musiał na coś zezwolić , czego wynikiem była autonomia w Galicji.
roofi54