SYSTEM WERSALSKI I JEGO FUNKCJONOWANIE.doc

SYSTEM WERSALSKI I JEGO FUNKCJONOWANIE. LIGA NARODÓW

11 listopada 1918 podpisano rozejm w lasku Compiegne, który nie tyle zakończył, co wstrzymał działania I wojny. Kwestię porządku w Europie ustalono dopiero na konferencji pokojowej, w stolicy Francji, która trwała od 18 stycznia do 28 czerwca 1919.

Traktat wersalski podpisano 28.06, a data ta nie jest przypadkowa- nawiązuje ona do zamachu na Franciszka Ferdynanda, który miał miejsce w Sarajewie w 1914 roku.

W konferencji paryskiej brali udział reprezentanci 27 państw ( Polskę reprezentowali: Roman Dmowski, Ignacy Paderewski i Władysław Grabski). Byli w niej obecni także przedstawiciele

Narodów, które nie miały państw jak na przykład Serbołużyczanie (zamieszkujący tereny między Odrą a Łabą), Ukraińcy czy Żydzi ( żyjący w diasporze). Wpływy finansjery żydowskiej były z resztą dość znaczące, a traktat wersalski przez niektórych nazywany był nawet spiskiem żydowskim.

Decydującą rolę odegrać miała Rada Najwyższa, w skład której wchodziło 5 państw: USA, Wielka Brytania, Francja, Japonia, Włochy.

Japonia szybko zaczęła się jednak bardziej interesować obszarami w basenie Pacyfiku, a nie sprawami europejskimi.

Vittorio Orlando, premier Włoch, szybko obraził się na konferencję, uważając, że Włochy dostają zbyt mało z uwagi na wkład jaki włożyły do wojny i wyjechał z Paryża.

Na konferencji paryskiej pozostali więc Wilson – prezydent USA, George- premier Wielkiej Brytanii i Clemenceau- premier Francji.

Na konferencję w Paryżu nie zaproszono Niemiec ( podejmowano więc decyzję o nich, bez nich, co jak potem się okazało było błędem). 28.06 kazano jednak Niemcom zjawić się w Wersalu w związku z czym, jak później podkreślali traktat wersalski był im narzucony, był dla nich dyktatem. Natomiast w ogóle nie zaproszono Rosji, która pogrążona była w rewolucji (obawiano się bowiem bolszewików, nie prowadzono z nimi rozmów).

Konferencja paryska, tak jak kongres wiedeński obradowała oficjalnie. Decydujące sprawy podejmowano często jednak w kuluarach.

Anglia i Francja zaczęły się spierać jak potraktować Niemcy. Francja zionęła nienawiścią, chciała utrzymać Niemców w okupacji. Wielka Brytania obawiała się jednak, że gdy tak się stanie Francja stanie się silniejsza, co zachwiałoby równowagą europejską.

Założenia traktatu wersalskiego w sprawie Niemiec:

1)      Niemcy oddały Alzację i Lotaryngię Francji,

2)      Tereny Nadrenii zostały zdemilitaryzowane, a Francja miał wprowadzić tam nadzór wojsk na 15 lat (*ostatecznie okupacja trwała o 5 lat krócej)

3)      Niemcy oddawały:

- na północy Danię,

- na wschodzie Polskę ( Pomorze Gdański, Gdańsk stawał się wolnym miastem, Wielkopolskę),

4) Na południu Niemcy uznawały prawo Austrii do suwerenności ; Austria nie miał się więc połączyć z Niemcami, czego zaprzeczeniem w następnych latach będzie Anschluss.

5) Japonia zyskiwała obszary na Pacyfiku, Anglia i Francja kolonie niemieckie w Afryce.,

6) W Niemczech nie mogła istnieć armia z poboru, Niemcy miały jedynie prawo do armii zawodowej = Reichswehra,

7)Niemcy musiały wydać ciężką broń zwycięzcom,

8) Na Niemcy spadły kontrybucje w wysokości 132 miliardów marek w złocie.

W europie słynne stało się powiedzonko: „Szwab zapłaci za wszystko”, co w pewnym sensie usprawiedliwiało demokracje zachodnie- Anglię i Francję, które przecież również odpowiedzialne były za I wojnę.

Traktatami uzupełniającymi traktat wersalski były traktaty z Austrią, Bułgarią, Węgrami, Turcją, które podpisywano w okolicach Paryża.

Traktat wersalski liczył 440 artykułów i liczono z pewnością, że  zagwarantuje porządek w Europie na jakieś 100 lat, a nie jak się później okazało na 20. Nie był on jednak pełny, gdyż USA nie ratyfikowały go, uciekając później w izolacjonizm.

Liga Narodów

Już w trakcie wojny i po jej zakończeniu pojawiały się chęci założenia organizacji międzynarodowej, która strzegłaby pokoju. Jednym z  gorących wizjonerów tego pomysłu był prezydent Wilson. Tak tez powstała Liga Narodów utworzona w Europie, z siedzibą w Genewie. Strukturę  Ligii Narodów tworzyło Zgromadzenie Ligii Narodów ,Rada Ligii Narodów, Sekretariat Ligii Narodów z Sekretarzem Generalnym Ligii Narodów.

Liga nie miała jednak wielkich możliwości oddziaływania na kraje, które mogłyby zachwiać porządkiem na świecie ( zakładała np. nakładanie sankcji, a gdy Włochy zaatakowały Abisynię, sankcje okazały się nieskuteczne, stosowały je tylko niektóre kraje, a Niemcy stworzyli kooperację).

W skład Ligii Narodów początkowo wchodziły 32 państwa, z biegiem czasu wstąpiły do niej Niemcy, potem też Związek Radziecki.

Uzupełnieniem systemu wersalskiego były układy waszyngtońskie z 1922. Podpisało się pod nimi 9 państw, a wymierzone one były w Japonię, która przeistaczała się w państwo agresywne.

Postanowienia układów waszyngtońskich:

- ustalały strefy wpływów na Pacyfiku, do których pretensje rościła sobie Japonia,

- uznawano niezależność Chin, ale stosowano” zasadę otwartych drzwi”- czyli każde państwo mogło ingerować w sprawy Chin,

- ustalano tonaż floty- ile statków wojennych mogą mieć państwa świata, a ustalone to było w ten sposób, by Japonia była słabsza od Europy, by kontrolować militarnie Japonię.

Tak więc system wersalsko-waszyngtoński stanowił porządek w Europie.

W 1923 waluty wielu krajów zaczęły lecieć na łeb na szyję, miała miejsce hiperinflacja. W związku z tym Francja nie otrzymywała reparacji od Niemiec. Zajęła się więc zagłębianiem kar w Niemczech, co spowodowało tam falę złowrogiego pomruku, zaczęły się pojawiać pomysły kolejnej wojny. Francja zrozumiała wówczas, że nie może tylko karać Niemców, bo może to tam wywołać silne nacjonalizmy ( właśnie w 1923 miał miejsce pucz monachijski – nieudana próba przejęcia władzy przez Hitlera). Wielka Brytania, USA i Francja zdecydowały się więc pomóc Niemcom. W 1924 powstał plan Dawesa, który znacznie uzdrowił markę niemiecką, a w 1929 plan Younga, który był silnym zastrzykiem finansowym dla gospodarki niemieckiej.

Ostatecznie Niemcy przestali spłacać reparację i z 132 miliardów marek w złocie, spłaciły jedynie 16 %.

W 1926 Niemcy dołączyli do Ligii Narodów, następnie Francja opuściła Nadrenię.

Anglia i Francja straciły kontrolę nad tym, co działo się w Niemczech. Aliantom zabrakło konsekwencji, a Niemcy uniezależniły się. Zaistniały także czynniki na które Francja i Anglia nie mogły mieć żadnego wpływu. W 1929 nastąpił kryzys kapitalizmu, w Niemczech 6 milionów ludzi znalazło się bez pracy, a głód przyczynia się do tego, że zaczynają zwyciężać elementy radykalne.