Gaśnice w zakładach pracy_środki gaśnicze, techniki gaszenia (4).pdf

BEZPIECZESTWO PRACY 6/2008

kpt. mgr in¿. KRZYSZTOF £ANGOWSKI

Komenda Powiatowa

Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej

w Tucholi

W³aciwoci fizykochemiczne rodków

ganiczych stosowanych w podrêcznym

sprzêcie ganiczym i materia³ów palnych

maj¹ bardzo du¿y wp³yw na skutecznoæ

przerywania procesu spalania i decyduj¹

o technice gaszenia.

Przypomnijmy, ¿e po¿ary dzieli siê na piêæ

grup [1-4]: A (po¿ary materia³ów sta³ych, naj-

czêciej organicznych, ¿arz¹cych siê podczas

spalania), B (cieczy palnych i topi¹cych siê

materia³ów), C (gazów), D (metali lekkich)

i F (t³uszczów i olejów). Warto te¿ pamiêtaæ

o tym, ¿e obecnie w ganicach stosuje siê

nastêpuj¹ce rodki: roztwory wodne, w tym

pianotwórcze; proszki ganicze; gazy gani-

cze i tzw. rodek czysty oraz halony (w za-

stosowaniach specjalnych, krytycznych). Te

ostatnie, choæ ju¿ nie produkowane, nadal

wymieniane s¹ w normach [5-7], poniewa¿

w krajach Europy Zachodniej mo¿na je

jeszcze spotkaæ w niektórych zak³adach

w instalacjach ganiczych b¹d w podrêcz-

nym sprzêcie ppo¿. stosowanym przy nie-

bezpiecznych procesach technologicznych.

Dyrektywa 200/2037/WE stanowi o ich

stopniowym wycofywaniu i zastêpowaniu

innymi rodkami, co powinno zakoñczyæ siê

nie póniej ni¿ w 2015 r.

W artykule omówiono w³aciwoci u¿ytkowe rodków ganiczych, przedstawiaj¹c ich najwa¿niejsze cechy,

w tym mechanizm i skutecznoæ ganicz¹, zalety i wady oraz przeznaczenie, a tak¿e zakres stosowania. Opisano

równie¿ techniki i sposoby gaszenia okrelonych grup po¿arów w zale¿noci od rodzaju stosowanego rodka

ganiczego i spalaj¹cego siê materia³u.

Fire-extinguishers in the workplace – fire extinguishing agents and techniques (4)

This article discusses utility parameters of fire extinguishing agents and their most important characteristics: the

mechanism and efficiency, advantages and disadvantages, use and scope. It also discusses techniques and ways of

extinguishing specific groups of fire depending on the fire extinguishing agent used and the burning material.

podawania rodka w strefê po¿aru. Wród

wielu znanych wspó³czenie mechanizmów

dzia³ania ganiczego, kilka mo¿na przy-

pisaæ rodkom stosowanym w podrêcz-

nych urz¹dzeniach ppo¿. Nale¿¹ do nich:

izolacja materia³u palnego od utleniacza

(np. po³o¿enie warstwy piany lub proszku

na p³on¹cej i ¿arz¹cej siê powierzchni),

obni¿enie stê¿enia utleniacza w strefie

spalania i rozcieñczenie reagentów (np.

przez wprowadzenie gazu obojêtnego,

proszku b¹d par chlorowcopochodnych

albo te¿ ich zamienników), och³odzenie

strefy spalania (podanie strumienia wody

lub jej roztworu, po³o¿enie warstwy piany),

zahamowanie procesów utleniania i redukcji

(rozk³adu) przez dzia³anie inhibituj¹ce na

p³omieñ (podanie proszków albo halonów

w objêtoæ p³omienia). Niestety, ganice nie

nadaj¹ siê do d³ugotrwa³ego sch³adzania czy

te¿ zabezpieczania powierzchni nara¿onych

na oddzia³ywanie wysokich poziomów

promieniowania cieplnego, poniewa¿ zbyt

ma³o zawieraj¹ rodka, którego w czasie

dzia³ania ganicy nie mo¿na uzupe³niaæ

w sposób ci¹g³y.

Inn¹ cech¹ rodka ganiczego, istotn¹

dla potencjalnego u¿ytkownika podrêcznego

sprzêtu ppo¿., jest jego uniwersalnoæ pozwa-

laj¹ca na wszechstronne wykorzystanie i eks-

ploatacjê w ró¿nych warunkach zewnêtrz-

nych. Sporód rodków stosowanych obecnie

w ganicach, bliskie spe³nienia tego warunku

s¹ proszki s³u¿¹ce do gaszenia po¿arów grup:

A, B i C jednoczenie. Przy czym trzeba braæ

pod uwagê ich zró¿nicowan¹ skutecznoæ

ganicz¹ do ka¿dej z nich osobno. Na korzyæ

ogóln¹ tych „substancji” przemawia to, ¿e s¹

one produkowane – choæ o zró¿nicowanym

sk³adzie chemicznym i dzia³aniu ganiczym

– do gaszenia ró¿nych po¿arów: A, BC, ABC

oraz D. Dla porównania – ditlenek wêgla

(w „niegówkach”) mo¿e byæ przeznaczony

tylko do grup BC lub B, a roztwory wodne

i pianowe do A, AB oraz (specjalne) do AF.

Mimo ¿e technologia wytwarzania proszków

jest ju¿ bardzo zaawansowana, a cena tego

rodka nie jest zbyt wysoka, to jego wad¹

jest to, ¿e wymaga stosowania dodatków,

utrzymuj¹cych go w stanie odpowiedniej

sypkoci i chroni¹cych go przed wilgoci¹, co

nie dotyczy gazów.

W³aciwoci u¿ytkowe rodków

ganiczych

Jedn¹ z najwa¿niejszych cech rodków

ganiczych jest mechanizm dzia³ania gani-

czego, inaczej mówi¹c sposób przerywania

procesu spalania, od którego zale¿y technika

BEZPIECZESTWO PRACY 6/2008

Do innych bardzo istotnych w³aciwoci

substancji ganiczych, którymi wype³nione

s¹ ganice, nale¿¹: odpornoæ na niskie

temperatury, nietoksycznoæ, nie niszczenie

mienia i nie powodowanie dodatkowych

strat, nieprzewodzenie pr¹du, a tak¿e

wysoka skutecznoæ ganicza (nie myliæ ze

skutecznoci¹ ganicz¹ ganic). Wiêkszoæ

tych zalet maj¹ proszki ganicze, jednak nie

nadaj¹ siê do zastosowania przy po¿arach

w pobli¿u urz¹dzeñ precyzyjnych i elek-

tronicznych, powoduj¹c ich nieodwracalne

b¹d trudne do usuniêcia zanieczyszczenie.

W pomieszczeniach, gdzie mamy do czynie-

nia z tego rodzaju aparatur¹ powinny byæ do

dyspozycji ganice zawieraj¹ce tzw. rodek

czysty, którym najczêciej s¹ gazy obojêtne

lub ich mieszaniny. Roztwory wodne oraz

wytwarzane z nich piany nale¿¹ równie¿ do

grupy rodków brudz¹cych, których u¿ycie

prowadzi te¿ do zawilgocenia ratowanego

mienia. Poza tym s¹ one s³abo odporne na

zamarzanie, jeli nie zawieraj¹ dodatków

obni¿aj¹cych ich temperaturê krzepniêcia.

Wówczas nie mog¹ byæ stosowane poni¿ej

temperatury 5 o C. Gdy jednak maj¹ odpo-

wiednie dodatki, to niektóre z nich mo¿na

u¿ywaæ przy temperaturze nawet do minus

30 o C (informacjê tê powinnimy znaleæ na

etykiecie ganicy).

Nie przewodzenie pr¹du elektrycznego

te¿ nie nale¿y do zalet roztworów wodnych

i pian ganiczych. Obowi¹zuje najczêciej

zakaz wykorzystywania ganic z tymi rod-

kami do gaszenia urz¹dzeñ bêd¹cych pod

napiêciem, chyba ¿e jeden z komponentów

roztworu wp³ywa na poprawê w³aciwoci

dielektrycznych, co powinno byæ potwier-

dzone w stosownym badaniu wed³ug normy

[6]. Wysok¹ odpornoci¹ na dzia³anie pr¹du

charakteryzuj¹ siê za proszki ganicze, choæ

i w tym przypadku obowi¹zuje ograniczenie

zale¿ne od ich rodzaju – najczêciej jest to

napiêcie do 1000 V, do którego mo¿na te¿

stosowaæ ditlenek wêgla. S¹ jednak proszki

przeznaczone do gaszenia po¿arów tam,

gdzie wystêpuj¹ znacznie wy¿sze napiêcia.

Je¿eli chodzi o „skutecznoæ ganicz¹”, to

sporód rodków stosowanych w ganicach

na szerok¹ skalê, najlepsz¹ charakteryzuj¹

siê proszki ganicze, nastêpnie gazy obo-

jêtne, piany i roztwory wodne, a na koñcu

woda. Gdyby nadal halony by³y stosowane

w urz¹dzeniach ganiczych, to z pewnoci¹

prowadzi³yby w tej hierarchii. Jednak¿e

podczas po¿arów substancji palnych, o sku-

tecznoci rodków ganiczych, a niekiedy

o ich przydatnoci bêd¹ decydowa³y ich

indywidualne w³aciwoci. Przeznaczenie

i skutecznoæ rodków stosowanych w ga-

nicach przedstawiono w tabeli.

rodki ganicze i ich w³aciwoci

Woda jest powszechnie stosowanym

w po¿arnictwie rodkiem ganiczym ze

wzglêdu na jej zalety: ³atwoæ pozyskiwa-

nia, transportu i przechowywania, a tak¿e

tradycjê w rozwoju technologii ganiczych

wykorzystuj¹cych urz¹dzenia do podawania

wody. Do zalet wody prócz wy¿ej wymie-

nionych nale¿¹: ³atwoæ jej uzupe³niania

i podawania do po¿arów, wysokie ciep³o

w³aciwe (4,19 kJ . kg -1 . K -1 ) i ciep³o paro-

wania (2257 kJ . kg -1 ), wysoka temperatura

wrzenia (373 K), a zatem dobre w³aciwo-

ci do odbierania ciep³a, nietoksycznoæ

i brak toksycznych produktów rozk³adu.

Woda idealnie czysta nie przewodzi pr¹du

elektrycznego. W rodowisku naturalnym

jednak zawsze wystêpuje z rozpuszczonymi

w niej zanieczyszczeniami, w tym równie¿

nieorganicznymi, co decyduje o jej wysokiej

przewodnoci elektrycznej. G³ównym jej

dzia³aniem ganiczym jest odbieranie cie-

p³a, dodatkowym za rozcieñczanie strefy

spalania i palnych gazów powstaj¹cych

podczas po¿aru w wyniku intensywnego

odparowywania – z 1 dm 3 tej cieczy w tem-

peraturze 100 o C powstaje 1,7 m 3 pary. Przy

czym trzeba zdawaæ sobie sprawê z tego, i¿

skutecznoæ ganicza wody jest niewielka,

gdy¿ bardzo du¿o wody sp³ywa z gaszonych

elementów albo zbyt szybko odparowuje,

nie docieraj¹c do pal¹cych siê miejsc, co

wynika z jej zbyt wysokiego napiêcia po-

wierzchniowego i nieodpowiedniej lepkoci

(czasem za ma³ej, a czasem za du¿ej). Udzia³

podanej wody w gaszeniu to zaledwie kilka,

a czasem kilkanacie procent (iloci podanej

do po¿aru w danych okolicznociach). Do

innych jej negatywnych cech zaliczaj¹ siê:

wchodzenie w reakcje z takimi materia³ami,

jak metale lekkie (sód, potas, lit) i karbid –

w ich wyniku powstaj¹ gazy wybuchowe;

rozk³ad wody na wodór i tlen przy kontakcie

z materia³ami spalaj¹cymi siê w wysokich

temperaturach (¿elazo, glin, magnez itp.);

zamarzanie w niskich temperaturach;

problemy w stosowaniu jej do gaszenia

rozgrzanych olejów i t³uszczów, gdy¿ woda

mo¿e powodowaæ gwa³towny ich rozrzut,

a tak¿e paliw ropopochodnych, gdy¿ mo¿e

nastêpowaæ ich kipienie, a przy d³u¿szym

czasie nagrzewania siê cieczy w zbiorniku

wyrzut na zewn¹trz ca³ej jego objêtoci. Aby

zwiêkszyæ mo¿liwoci wykorzystania wody

jako rodka ganiczego, poddaje siê j¹ ró¿-

Tabela

PRZEZNACZENIE I SKUTECZNOÆ RODKÓW GANICZYCH [8-11]

The use and efficiency of fire extinguishing agents [8-11]

Rodzaje rodków stosowanych w ganicach

roztwory

rodków

pianotwórczych

z wod¹

proszki ganicze

Rodzaj

materia³u

palnego

roztwory

zwil¿aczy

z wod¹

CO 2

wêglanowe

(wêglany

potasowe

i sodowe)

chlorkowe

i inne

specjalne

fosforanowe

Materia³y

sta³e, zwykle

organiczne,

zwêglaj¹ce

siê, ¿arz¹ce siê

(tl¹ce siê)

Ta k

efekt

chwilowy

efekt

chwilowy

Ta k

Ciecze palne

Nie

Ta k

Gazy palne

Nie

Ta k

Metale lekkie

i/lub alkaliczne

Nie

Ta k

Pojazdy

silnikowe

Nie

Ta k

Materia³y sta³e

rozdrobnione

i strzêpiaste

Ta k

efekt

chwilowy

efekt

chwilowy

Rozgrzane

oleje i t³uszcze

jadalne

Nie

Ta k

Nie

Urz¹dzenia

pod napiêciem

Nie

Tak*

Urz¹dzenia

elektroniczne

Nie

Ta k

* Do okrelonej na etykiecie ganicy wartoci napiêcia elektrycznego

BEZPIECZESTWO PRACY 6/2008

20. Z ganic otrzymuje

siê pianê ciê¿k¹, charakteryzuj¹c¹ siê najlep-

szymi w³aciwociami wytrzyma³ociowymi

i przyczepnoci¹ do elementów odchylonych

od poziomu. rodek ten jest przeznaczony

do gaszenia po¿arów klasy A i B, a na bazie

rodków pianotwórczych specjalnych tak¿e

do AF. Do ich wytwarzania stosuje siê obec-

nie rodki pianotwórcze syntetyczne (S, FS)

i fluorosyntetyczne typu AFFF. Te ostatnie

tworz¹ film wodny (b³onê o du¿ej wytrzy-

ma³oci i nieprzenikliwoci) utrzymuj¹c¹ siê

na powierzchni cieczy palnej i nie pozwalaj¹c¹

na jej parowanie. Oprócz tego produkuje siê

koncentraty pianotwórcze alkohoroodporne

(AR), które zabezpieczaj¹ pianê przed nisz-

cz¹cym dzia³aniem cieczy polarnych, jakimi s¹

alkohole, do których gaszenia nie mo¿na sto-

sowaæ pian uzyskanych z roztworów wodnych

koncentratów zwyk³ych . Towarzyszy temu

dzia³anie ch³odz¹ce i zwil¿aj¹ce wykraplaj¹cych

siê z nich roztworów. S¹ to obecnie najskutecz-

niejsze rodki do gaszenia po¿arów gor¹cych

olejów i t³uszczów w urz¹dzeniach kuchen-

nych. Wiele ograniczeñ w ich stosowaniu jest

analogicznych, jak w przypadku wody.

Proszki ganicze to obecnie najbardziej

rozpowszechniony rodek ganiczy, stoso-

wany w podrêcznym sprzêcie przeciwpo¿a-

rowym. Swoj¹ du¿¹ popularnoæ zawdziêcza

on znacznej uniwersalnoci, odpornoci na

dzia³anie negatywnych czynników zewnêtrz-

nych. Proszki s¹ mieszaninami cia³ sta³ych

o bardzo du¿ej dyspersji (rozdrobnieniu),

gdzie wielkoæ ziaren wynosi od kilkudziesiê-

ciu do kilkuset mikrometrów, zawieraj¹cymi

w swoim sk³adzie tak¿e sproszkowane sub-

stancje przeciwwilgociowe, uodparniaj¹ce na

wstrz¹sy i zbrylanie oraz nadaj¹ce im dobr¹

sypkoæ u³atwiaj¹c¹ przep³yw przez przewo-

dy. Proszki powinny charakteryzowaæ siê rów-

nie¿ szerokim zakresem temperatur dzia³ania

i d³ugim okresem przechowywania. Dzieli siê

je, w zale¿noci od ich bazy chemicznej, na:

– przeznaczone do gaszenia po¿arów

p³omieniowych z grupy B i C, oparte na

wêglanach, wodorowêglanach metali alka-

licznych oraz siarczanach

– uniwersalne do gaszenia po¿arów p³o-

mieniowych i bezp³omieniowych z grupy A,

B, C, dla których bazê stanowi¹ mieszaniny

fosforanów i siarczanów amonowych

– specjalne do gaszenia po¿arów z grupy

D, których sk³ad stanowi¹ chlorki, czterobo-

ran sodowy, grafit, mikrogranulki wêglowe,

wysokotopliwe ¿ywice.

Mechanizm ganiczy ka¿dej z tych grup

rodków zasadniczo siê ró¿ni. Proszki do

gaszenia po¿arów z grupy B, C dzia³aj¹

inhibituj¹co na reakcjê spalania zachodz¹c¹

w p³omieniu, czyli spowalniaj¹ j¹ a¿ do zu-

pe³nego zatrzymania. Mo¿e to przebiegaæ

fizycznie przez zderzenia rodników spalania

z cz¹stkami proszku, które odbieraj¹ im

energiê oraz chemicznie podczas odparo-

wania i rozk³adu cz¹stek rodka ganiczego

w strefie spalania. Z uwagi na to istotn¹ spra-

w¹ przy oddzia³ywaniu na ogieñ proszkami

tego typu jest wytworzenie ob³oku o odpo-

wiedniej objêtoci, by zadzia³a³ on w pe³ni na

p³omieñ. Natomiast proszki przeznaczone

do gaszenia materia³ów sta³ych ¿arz¹cych

siê (tl¹cych siê) maj¹ s³abe zdolnoci in-

hibituj¹ce. Dzia³aj¹ one w sposób bardziej

fizyczny, odbieraj¹ ciep³o i czêciowo topi¹

siê na powierzchni cia³ sta³ych, tworz¹c

w ten sposób skorupê izoluj¹c¹, przy czym

proszkami fosforanowymi (A) mo¿na gasiæ

tak¿e po¿ary B i C – s¹ to proszki uniwersalne

(nadaj¹ siê one równie¿ do gaszenia po¿a-

rów grupy D, choæ z mniejszym skutkiem),

a chlorkowymi i innymi przeznaczonymi do

po¿arów metali lekkich, tylko te metale. Pod-

czas gaszenia po¿arów grupy D hamowanie

spalania w p³omieniu nie ma prawie ¿adnego

znaczenia, tote¿ chodzi tu o wytworzenie

szczelnej warstwy izolacyjnej przez pokrycie

¿arz¹cej siê powierzchni grub¹ warstw¹

proszku przeznaczonego do tego celu.

Jako gazy ganicze stosuje siê gazy

obojêtne, które nie s¹ aktywne chemicznie

i s³u¿¹ do gaszenia po¿arów p³omieniowych

lub zabezpieczania (zobojêtniania) mie-

szanin lotnych substancji palnych. Nale¿¹

do nich: azot, dwutlenek wêgla, argon, hel

i ró¿ne procentowe ich mieszaniny (Ar-

gonite, Inergen itp.), a tak¿e para wodna

oraz gazy spalinowe. Ich dzia³anie ganicze

polega g³ównie na rozcieñczaniu i obni¿aniu

stê¿enia reagentów – istotne znaczenie ma

obni¿enie stê¿enia tlenu do wartoci, przy

której ustaje spalanie. Je¿eli zatem zawartoæ

tego „czynnika” w powietrzu spadnie poni¿ej

14% obj., spalanie p³omieniowe ustaje, gdy¿

wiêkszoæ substancji nie pali siê (prócz tych,

które w swojej strukturze zawieraj¹ cz¹stki

tlenu), przy tak niskiej jego zawartoci.

W podrêcznym sprzêcie ppo¿. znalaz³y

zastosowanie g³ównie dwa pierwsze z wy¿ej

wymienionych gazów ganiczych – azot

i ditlenek wêgla [9-11]. Warto nadmieniæ,

i¿ jedn¹ z najistotniejszych ich w³aciwoci

– i równoczenie ró¿nic miêdzy nimi – jest

gêstoæ w³aciwa, a zw³aszcza gêstoæ

wzglêdem powietrza. Poniewa¿ N 2 jest nieco

l¿ejszy od powietrza, wiêc ze wzglêdu na

lotnoæ nie znalaz³ uznania jako samodzielny

rodek w podrêcznym sprzêcie ganiczym.

Z powodzeniem jednak jest u¿ytkowany

w sta³ych urz¹dzeniach ganiczych (SUG),

do gaszenia przez wype³nienie pomiesz-

czeñ zamkniêtych, dzia³anie miejscowe

i zoobojêtnianie palnych atmosfer oraz jako

sk³adnik mieszanin ganiczych o nazwach:

Inergen i Argonite . Z uwagi na inne jego

zalety, pozwalaj¹ce na utrzymywanie go

w stanie sprê¿onym w zbiornikach bez

skraplania, wykorzystywany jest w roli

czynnika napêdowego do ganic bêd¹cych

pod sta³ym cinieniem – typu X. Ditlenek

wêgla za jako ciê¿szy od powietrza oraz

daj¹cy siê ³atwo skropliæ pod cinieniem

znalaz³ znacznie szersze zastosowanie

w postaci rodka ganiczego w ganicach

i sta³ych urz¹dzeniach ganiczych (SUG)

ni¿ azot, miêdzy innymi do zabezpieczania

i gaszenia: maszyn i urz¹dzeñ elektrycznych,

zbiorników cieczy i gazów, urz¹dzeñ elek-

tronicznych (w postaci rodka czystego),

zajezdni autobusowych, a tak¿e ³adowni,

zbiorników i maszynowni na statkach oraz

tankowcach. G³ównie jest on przeznaczony

do likwidacji po¿arów cieczy palnych i gazów

(B i C). Mo¿na nim równie¿ gasiæ niektóre

materia³y sta³e, lecz z mniejszym skutkiem,

przy czym trzeba pamiêtaæ, i¿ przy kontakcie

z licznymi sporód nich – w wysokich tempe-

raturach – ditlenek wêgla wchodzi w reakcje

lub jest redukowany do tlenku wêgla (CO),

bêd¹cego gazem toksycznym i palnym.

Z uwagi na to niewskazane jest stosowanie

CO 2 do materia³ów typu: siarka, koks, wêgiel

oraz takich metali i ich wodorotlenków, jak:

sód, potas, wapñ, magnez, tytan, cyrkon,

pluton, uran i tor. Niebezpieczne jest te¿

gaszenie nim po¿arów w obrêbie cyjankali

– w obecnoci wody wyzwala siê bowiem

cyjanowodór. Nie przyniesie równie¿ ¿adne-

nym modyfikacjom, dodaj¹c do niej rodki

tworz¹ce roztwory zmieniaj¹ce jej niektóre

cechy. W³anie w takiej postaci wystêpuje

najczêciej w jednostkach podrêcznego

sprzêtu ppo¿. Obecnie rodki te maj¹ dosyæ

w¹skie zastosowanie do gaszenia po¿arów

grupy A, jako rodki zwil¿aj¹ce. Inn¹ grupê

stanowi¹ roztwory specjalne do gaszenia

po¿arów grup AF, najczêciej pianotwórcze.

Piany ganicze s¹ wytwarzane mecha-

nicznie – przez wymieszanie wodnego roz-

tworu rodka pianotwórczego z gazem albo

chemicznie – w wyniku reakcji czêci kwanej

z zasadow¹, podczas której powstaje gaz. Ten

drugi sposób mia³ zastosowanie w ganicach

pianowych starego typu, pierwszy za ma za-

stosowanie w urz¹dzeniach ganiczych stra¿y

po¿arnej (pr¹downicach, wytwornicach

i generatorach piany lekkiej) oraz w gani-

cach nowego typu, w których gaz obojêtny

w wyniku zbicia zbijaka zostaje uwolniony do

roztworu, z którym podczas wyp³ywu z dy-

szy tworzy pianê. W krajowych produktach

gazami tymi s¹ wspominane ju¿ wielokrotnie

CO 2 i N 2 . Piany ganicze ze wzglêdu na liczbê

spienienia (stosunek objêtoci gotowej piany

do objêtoci roztworu z jakiego j¹ uzyskano)

dzieli siê na: lekkie – Ls > 200, rednie – Ls >

21 ÷ 200 i ciê¿kie Ls

BEZPIECZESTWO PRACY 6/2008

go efektu u¿ycie ditlenku wêgla do gaszenia

substancji spalaj¹cych siê bez dostêpu po-

wietrza, np. materia³ów wybuchowych albo

nitrocelulozowych. Podobna sytuacja bêdzie,

gdy rodek taki u¿yjemy do po¿aru jakiego-

kolwiek cia³a sta³ego na wolnej przestrzeni,

poniewa¿ kiedy zmniejszy siê jego stê¿enie

nad powierzchni¹ gaszon¹, mo¿e ona po-

nownie zapaliæ siê p³omieniem. Jest to spo-

wodowane tym, ¿e CO 2 , mimo och³odzenia

siê podczas rozprê¿ania z dyszy ganicy do

temperatury zestalania (postaæ niegu), zbyt

szybko w naturalnych warunkach odparo-

wuje, co jest powodem, ¿e efekt odbierania

ciep³a z gaszonego materia³u jest niewielki.

Po ponownym dostêpie powietrza zaistniej¹

warunki do wtórnego zap³onu. St¹d w zasa-

dzie ma³a przydatnoæ CO 2 do skutecznego

przerywania spalania cia³ sta³ych.

Gaz ten stosuje siê te¿ jako napêd do

ganic w tzw. nabojach, gdzie jest sprê¿ony

w postaci ciek³ej, analogicznie jak w „nie-

gówkach”. Bardzo wa¿nymi jego cechami

ze wzglêdu na bezpieczeñstwo u¿ytkowania

zbiorników i butli s¹ parametry krytyczne

cinienia i temperatury. Z uwagi na te cechy

„niegówki” musz¹ byæ chronione przed na-

grzewaniem (tak¿e w wyniku intensywnego

promieniowania s³onecznego) i wyposa¿a siê

je w bezpieczniki cinieniowe.

Najwa¿niejsze w³aciwoci obydwu

gazów ganiczych zosta³y przedstawione

we wczeniejszej publikacji [4]. Poniewa¿

halony nie znajduj¹ siê ju¿ w powszechnym

u¿ytku w ganicach, w zwi¹zku z tym zo-

stan¹ pominiête.

Dobieraj¹c odpowiedni¹ pod wzglêdem

przeznaczenia ganicê, obs³ugujemy j¹ zgod-

nie z instrukcj¹ obs³ugi uwzglêdniaj¹c¹ kon-

strukcjê znajduj¹c¹ siê na jej etykiecie [5-7,10].

Warto pamiêtaæ, ¿e jeli znajduje siê na niej

zbijak lub dwignia, a przewód zakoñczony

jest zamykan¹ pr¹downiczk¹, po przebiciu

zbiorniczka z gazem wyrzutnikowym nale¿y

odliczyæ 4 ÷ 5 sekund, zanim naciniemy dwi-

gnie koñcow¹. W innym przypadku, gdy ga-

nica ma wskanik cinienia b¹d manometr,

a w¹¿ nie ma zaworu odcinaj¹cego, od razu

po otwarciu zaworu (dwigni) na zbiorniku

przystêpujemy do gaszenia.

Je¿eli dzia³amy na ogieñ strumieniem

wodnego roztworu i nie jest to piana, wów-

czas starajmy siê powierzchniê gaszon¹

dok³adnie polewaæ, zwil¿aj¹c j¹. Trzeba te¿

próbowaæ strumieniem roztworu dotrzeæ do

wszystkich zakamarków pal¹cego siê ma-

teria³u. Bêdzie obowi¹zywa³ zakaz gaszenia

urz¹dzeñ pod napiêciem wiêkszoci¹ ganic

podrêcznego wyposa¿enia ppo¿. zawieraj¹-

cych takie rodki.

Strumienie piany za podajemy:

– gdy spalaj¹ siê materia³y sta³e (A), k³a-

d¹c dok³adnie na ich powierzchni warstwê

izolacyjn¹; elementy nachylone w stosunku

do poziomu pokrywamy od góry do do³u

– gdy s¹ to ciecze palne (B), rozpoczy-

namy od najbli¿szego naro¿nika lub brzegu

zbiornika albo rozlewiska, powoduj¹c rozp³y-

wanie siê piany coraz dalej, a¿ do powstania

na ca³oci powierzchni bariery izolacyjnej, co

doprowadzi do ugaszenia po¿aru i zabezpie-

czenia przed powtórnym zap³onem tworz¹-

cej siê mieszaniny par cieczy z powietrzem.

Istotne jest, aby ca³oæ nagrzanego lustra

cieczy zosta³a pokryta pian¹.

Dzia³aj¹c strumieniami proszków BC na

po¿ary gazów i par cieczy palnych, kierujmy

je przede wszystkim w objêtoæ p³omienia,

gdy¿ dzia³aj¹ one neutralizuj¹co na rodniki

spalania (aktywne cz¹stki, posiadaj¹ce ener-

giê, dziêki której ³atwo wchodz¹ w reakcje

z utleniaczem), co prowadzi do przerwania

jego podtrzymywania i propagacji. Ob³ok

proszku powinien obj¹æ ca³¹ przestrzeñ wi-

docznych p³omieni. Po¿ary takie, jeli p³yny

wyciekaj¹ z przewodów b¹d z nieszczelnoci

usytuowanych wy¿ej od pod³o¿a sp³ywaj¹c na

nie, zalecane jest gaszenie od góry do do³u.

Gasz¹c stosy lub sztaple elementów z drewna

lub innych materia³ów sta³ych, podajemy

rodek od do³u. Maj¹c do dyspozycji ganicê

z proszkiem przeznaczonym do po¿arów grup

A, B, C (wêglanowych), starajmy siê strumieñ

tego rodka kierowaæ na powierzchniê pal¹c¹

siê, by nim j¹ pokryæ, gdy¿ jego mechanizm

ganiczy w wiêkszej mierze jest fizyczny –

proszek topi siê i powstaje szczelna skorupa

przerywaj¹ca utlenianie zwêglaj¹cych siê

warstw powierzchniowych. Szczególnie

niewdziêczne i trudne wydaje siê gaszenie

po¿arów z grupy D, czyli metali lekkich.

Dysponuj¹c nawet proszkami specjalnymi

(chlorkowymi), akcja mo¿e okazaæ siê ma³o

efektywna. Bardzo istotne bêdzie po³o¿enie

na powierzchni ¿arz¹cego siê metalu bardzo

szczelnej warstwy os³onowej, by w pe³ni

wyeliminowaæ docieranie tlenu do jego po-

wierzchni. W tym celu czêsto konieczne jest

usypanie na nim kilkucentymetrowej warstwy

tego proszku. Trzeba braæ pod uwagê równie¿

to, ¿e warstwa ta musi d³ugo zalegaæ, a byæ

mo¿e zajdzie koniecznoæ jej uzupe³niania,

gdy¿ pod spodem bêdzie bardzo d³ugo

panowa³a wysoka temperatura. Ze wzglêdu

na pozosta³oci tlenu, który bêdzie wchodzi³

jeszcze w reakcjê z metalem, mo¿e tam rów-

nie¿ dalej przebiegaæ spalanie Strumieñ gazu

ganiczego kieruje siê w objêtoæ p³omienia

przy powierzchni p³on¹cej materii, czyli u jego

podstawy. Rozpoczynamy od brzegu bli¿sze-

go nam, staraj¹c siê stopniowo obj¹æ wiêksz¹

czêæ obwodu ogniska. Wszystkie strumienie

rodków ganiczych, a¿ do ugaszenia ognia,

podajemy w sposób nieprzerwany. Na wiêk-

sze ogniska dzia³amy kilkoma ganicami jed-

noczenie, w czym powinny pomóc nam inne

osoby. Po likwidacji po¿aru nale¿y odczekaæ

pewien czas (do kilkunastu minut) z gotow¹

do u¿ycia ganic¹, gdy¿ mo¿e nast¹piæ wtórne

zapalenie ugaszonego materia³u. Niektóre

materia³y trzeba znacznie d³u¿ej zabezpie-

czaæ, dogaszaæ lub dozorowaæ. Jeli jest to

mo¿liwe, nale¿y je usun¹æ w bezpieczne

miejsce i tam dogasiæ.

Technika i sposób podawania

rodków ganiczych

Technika i sposób dzia³ania okrelonym

rodkiem ganiczym na rodowisko po-

¿arowe zale¿¹ przede wszystkim od jego

w³aciwoci, m.in. od mechanizmu gani-

czego oraz rodzaju spalaj¹cego siê materia³u.

Zanim jednak strumieñ czynnika gasz¹cego

skierujemy w kierunku ród³a ognia, musimy

zdawaæ sobie sprawê z tego, czy jest on na

pewno przeznaczony do likwidacji tego

typu po¿arów – zw³aszcza gdy nie jest to

ganica z najbli¿szej okolicy zdarzenia. Do

powsta³ego po¿aru staramy siê podejæ

od strony nawietrznej, czyli z wiej¹cym

wiatrem, a nie odwrotnie, by nie poparzy³y

nas odchylaj¹ce siê w naszym kierunku p³o-

mienie oraz nie dzia³a³y na nas intensywnie

dymowe produkty spalania, z których wiele

jest toksycznych. Mo¿emy te¿ dzia³aæ zza

zas³ony, np. jakiego sta³ego elementu kon-

strukcyjnego, wyposa¿enia pomieszczenia

(najlepiej niepalnego).

PIMIENNICTWO

[1] Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych

i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie

ochrony przeciwpo¿arowej budynków, innych obiektów

budowlanych i terenów (DzU nr 80, poz. 563)

[2] K. £angowski Ganice w zak³adach pracy – do-

bór i rozmieszczenie (1) „Bezpieczeñstwo Pracy”

11(434)2007

[3] K. £angowski Ganice w zak³adach pracy – ro-

dzaje, oznakowanie, konstrukcje i dzia³anie (2).

„Bezpieczeñstwo Pracy” 1(436)2008

[4] K. £angowski Ganice w zak³adach pracy – parame-

try (3). „Bezpieczeñstwo Pracy” 4(436)2008

[5] PN-EN 3-5 + AC: 1999 Ganice przenone.

Wymagania i badania dodatkowe

[6] PN-EN 3 - 7:2004+A1:2007, IDT Ganice przenone.

Czêæ 7: Charakterystyki, wymagania eksploatacyjne

i metody badañ

[7] PN-EN 3-6: 1997 i PN-EN 3-6: 1997/A1: 2001 Ganice

przenone . Postanowienia dotycz¹ce weryfikacji zgod-

noci ganic przenonych z EN 3, arkusze od 1 do 5

[8] A. Mizerski, M. Sobolewski rodki ganicze – æwi-

czenia laboratoryjne. SGSP, Warszawa 1997

[9] M. Pisarek, A. Wolny Ganice wczoraj, dzi i jutro.

SA PSP, Kraków 2003

[10] B. mia³owski Ganice i agregaty – czêæ 1 i 2, SA

PSP, Kraków 1996 i 1997

[11] S. Wilczkowski rodki ganicze. SA PSP, Kraków

1995

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: