Współczesny Park Miejski w Europie.pdf

WSPÓŁCZESNY PARK MIEJSKI W EUROPIE

Parki miejskie w Europie można rozpatrywać z różnych punktów widzenia. Na wstępie

jednak trzeba odróżnić aktualnie użytkowane obiekty zabytkowe, jak Hyde Park w Londynie,

czy Park Jordana w Krakowie, od parków zakładanych w odpowiedzi na potrzeby i

możliwości mieszkańców współczesnych miast. W Europie za parki współczesne uznaje się

na ogół większe tereny zieleni zrealizowane lub zagospodarowane po roku 1982, kiedy to

władze Paryża sformułowały warunki międzynarodowego konkursu na Park XXI wieku w

dzielnicy La Villette. Był to jeden z bardziej prestiżowych konkursów architektonicznych w

skali ostatniego ćwierćwiecza. Spowodował on odejście od wcześniejszej formuły parku,

którą w można określić jako krajobrazową, jako że wywodziła się z osiemnastowiecznej

tradycji parków angielskich.

Postmodernizm i pierwsza generacja parków współczesnych

Narodziny parku wiązały się z odkrywaniem piękna Natury, postrzeganej przez pryzmat

krajobrazu wiejskiego: swobodnego układu lasów, polan i ścieżek, z dużym udziałem wody w

postaci stawów, kaskad i potoków. Ta naturalistyczna swoboda rozplanowania odróżniała

parki angielskie od ogrodów, które miały kompozycję regularną i były często określane jako

francuskie , ze względu na sławę Ogrodu Wersalskiego. W otoczeniu miejskiej zabudowy park

reprezentował więc walory terenów podmiejskich; stawał się enklawą czegoś odmiennego −

wyspą zieleni, rodzajem upiększonego środowiska przyrodniczego.

Bernard Tschumi – zwycięzca w konkursie i twórca parku La Villette, rozmył tę właśnie

granicę. Określał zresztą swój park jako największy nieciągły budynek świata . Zakładał, że

wprowadzając obiekty o funkcjach edukacyjnych i kulturalnych na tereny zieleni stworzy

ludziom bogatą i atrakcyjną ofertę form wypoczynku − rodzaj zielonego salonu miasta, który

będzie pobudzał intelektualnie, nawet poprzez prowokacyjną formę i program

zagospodarowania. Będąc architektem, nie czuł jednak odmienności roślin, jako tworzywa. W

swojej koncepcji nie posunął się więc dalej niż dokonanie podziału na zieleń niską

(powierzchnie trawiaste) i wysoką (zagajnik) oraz nadanie tym powierzchniom kształtów

geometrycznych, podporządkowanych układowi całości.

Zgodnie z duchem postmodernizmu dążył do stworzenia przestrzeni wieloznacznej,

wielowątkowej i elastycznej. Takiej, która się staje sceną miejskiego teatru życia. Jego uwaga

skupiała się na bryłach: ich formach, funkcjach, znaczeniach i ich wzajemnych relacjach.

Stworzył zatem wizję środowiska miejskiego, upiększonego i wzbogaconego przez większy

niż gdzie indziej udział zieleni.Ta właśnie wizja została wyłoniona z ponad 450 prac

nadesłanych na konkurs jako kierunek rozwoju parków dla społeczeństwa XXI wieku.

W ślad za La Villette zaczęły powstawać kolejne współczesne parki paryskie: park André

Citröen’a, park Bercý, park Belleville. Ich projektantami byli jednak architekci krajobrazu,

stąd też − kontynuując linię upiększania przestrzeni miejskiej− odwrócili proporcje między

architekturą a zielenią, przywracając park roślinom. Monumentalne obiekty użyteczności

publiczej, które Tschumi wprowadził do wnętrza parku, tutaj znalazły się na jego obrzeżach.

W środku znalazły się tylko stosunko niewielkie pawilony ogrodowe lub gastronomiczne, do

obsługi wypoczywających.

Mimo ogromnej reklamy i milionów zwiedzających, z roku na rok porażka koncepcji La

Villette stawała się coraz bardziej oczywista. Formy wypoczynku oferowane przez park jako

teren zieleni były nieliczne i zdecydowanie mniej atrakcyjne od funkcji (głównie imprez

masowych i edukacyjnych) realizowanych w obiektach zamkniętych. W roku 2005 projekt

Tschumiego zajął nawet pierwsze miejsce w rankingu na najmniej przyjazną przestrzeń

publiczną. Początek lat 90. przyniósł stopniowe odejście od koncepcji parku jako

samofinansującego się przedsięwzięcia z rozbudowanym programem kubaturowym, utrwalił

natomiast nową konwencję estetyczną, którą ze względu proste, geometryczne podziały

można łączyć w większym stopniu z tradycyjnym ogrodem francuskim niż z parkiem.

Zrównowaźony rozwój i parki drugiej generacji

Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku w znacznej mierze odwrócił uwagę projektantów

od wcześniejszych poszukiwań filozoficzno-formalnych. Powstała nowa generacja parków,

utrzymanych w duchu zrównoważonego rozwoju , które w dużym uproszczeniu można

określić mianem proekologicznych. Ten nurt, równoległy do postmodernizmu, znacznie

bardziej przystaje do warunków polskich niż realizacje paryskie o wysoce prestiżowym

charakterze, adresowane do wielomilionowej rzeszy mieszkańców oraz turystów. Duża część

eko-parków powstała na obszarach równie zdegradowanych, dotkniętych klęską bezrobocia i

wymagających głębokich zmian strukturalnych, jak Górnośląski Okręg Przemysłowy.

Ponadto, ze względu na brak wolnych przestrzeni w mieście, zakłada się je najczęściej na

terenach takich, jak:

o dawne kopalnie i huty (park Nordstern w Gelsenkirchen i Duisburg-Nord w Duiburgu;

oba w Zagłębiu Ruhry),

o dawne koszary wojskowe (park Łaby w Magdeburgu i park Bornstedter Feld w

Poczdamie),

o dawne stocznie (park IGA 2004 w Rostoku i park Mudchute w londyńskim

Docklandzie),

o zaniedbane dzielnice mieszkaniowe (park Mile End w Londynie i park Marzahn w

Berlinie),

o inne nieużytki miejskie (Natur Park na terenie dawnego dworca Schőneberg

Sűdgelände w Berlinie oraz Eco Park w eksperymentalnym osiedlu Millennium

Village w Londynie).

Za wyjątkiem nieco starszego parku Marzahn (1987), wszystkie pozostałe założenia powstały

w okresie minionych 10-15 lat, w otoczeniu zdegradowanym zarówno pod względem

krajobrazowym, jak i społecznym. Zazwyczaj stanowiły część szerszego programu

rewitalizacji obszarów miejskich. Dowodzi to, że dostęp do terenów zieleni nie jest obecnie

postrzegany w kategoriach luksusu, z którym należy się wstrzymać do czasu zaspokojenia

innych, bardziej pilnych potrzeb. Co więcej − bliskość zieleni oraz obiektów i urządzeń

sportowych staje się ważnym elementem strategii zapobiegania zjawiskom patologii

społecznej, poprawy warunków zdrowotnych oraz podnoszenia atrakcyjności obszaru, także

w sensie inwestycyjnym.

Aktualne tendencje kształtowania i pielęgnacji eko-parków

W świetle powyższych rozważań współczesne parki europejskie reprezentują jeden z dwóch

typów:

o park (najczęściej śródmiejski) o charakterze prestiżowym, silnie zintegrowany z

otaczającą nowoczesną architekturą, cechujący się zgeometryzowanym,

postmodernistycznym sposobem rozplanowania przestrzeni,

o park (najczęściej położony poza obszarem centrum) utrzymany w duchu

zrównoważonego rozwoju, w miarę możliwości zintegrowany z systemem zieleni

miejskiej, łączący elementy postmodernistyczne z zasadą minimalnej ingerencji w

zastane środowisko przyrodnicze i kulturowe.

Parki te nie są ani przedsięwzięciami komercyjnymi, ani samofinansującymi się. Niemniej

generują pewne zyski pośrednie, podnosząc wartość sąsiadujących nieruchomości,

przyciągając nowe inwestycje, itd. Ponadto w koncepcji eko-parków zakłada się minimalne

nakłady na założenie i pielęgnację, co ma zwiększyć ich popularność i przywrócić stan

równowagi między terenami zabudowy i zieleni miejskiej. W sposobie ich kształtowania daje

się wyróżnić kilka prawidłowości, które mogą być wykorzystane w warunkach polskich:

Prawidłowość 1: Minimalna ingerencja w krajobraz kulturowy

Nowe parki miejskie powstają najczęściej na terenach z odzysku , zajmowanych wcześniej

przez przemysł, wojsko lub komunikację. Funkcje te zostały więc wpisane w tradycję danego

miejsca, dlatego też w procesie przekształceń dąży się do pozostawiania charakterystycznych

form ukształtowania terenu, obiektów budowlanych lub pozostałości parku maszynowego,

znajdujących się w dobrym stanie technicznym. Są one zarówno świadectwem minionej

epoki, jak i znaczącym elementem tożsamości krajobrazowej. Ten typ estetyki ma swe

podłoże ekonomiczne, gdyż demontaż owych urządzeń byłby znacznie bardziej kosztowny od

przeprowadzenia w nich prac zabezpieczających i adaptacyjnych. W zmienionym kontekście

nabierają natomiast nowych znaczeń, stając się często jedną z głównych atrakcji parku i

nadając mu swoisty, niepowtarzalny charakter (parki: Nordstern i Duisburg Nord).

Il. 1 i 2: Obrotnica i tory kolejowe zachowane w Parku Natury na terenie dawnego dworca

Schőneberg Sűdgelände w Berlinie. Fot. Alina Drapella Hermansdorfer

Prawidłowość 2: Minimalna ingerencja w krajobraz przyrodniczy

Wiele terenów związanych z nierentownymi inwestycjami popada w stan zaniedbania i

zaczyna podlegać procesom naturalnej sukcesji przyrodniczej w trakcie oczekiwania na

zmianę funkcji lub głównego użytkownika (Park Natury). Natura sama zaczyna więc

regenerować obszary zdegradowane i odtwarza na nich takie zbiorowiska roślinne, które są w

stanie przystosować się do lokalnych warunków. W miarę upływu czasu wykształcają się

coraz bardziej złożone ekosystemy, często znacznie bardziej wartościowe pod względem

przyrodniczym od sztucznych nasadzeń o charakterze ogrodniczym. Tego typu zieleń

pozostawia się jako jeden z wyróżników eko-parku, przystosowując ją jedynie do wymogów

użytkowych. Przy okazji zakładane są ścieżki dydaktyczne i punkty obserwacji zwierząt, z

których korzysta się w różnych programach edukacyjnych (Eco Park, park Mile End).

Il. 3 i 4: Roślinność istniejąca jako główny atut parku IGA 2004 w Rostoku. Fot. Alina

Drapella Hermansdorfer

Prawidłowość 3: Włączanie parku w sieć powiązań ekologicznych

Zgodnie z zasadami ekologii krajobrazu dąży się do tworzenia lub pozostawiania jak

największych płatów zieleni, połączonych ze sobą systemem korytarzy ekologicznych .

Bogactwo przyrodnicze parku ( płatu ) zależy bowiem od jego powierzchni i kształtu.

W przypadku dwóch parków o identycznych powierzchniach, lepsze walory będzie posiadał

ten, który kształtem zwartym, zbliżonym do koła, chroni w swym wnętrzu bardziej

wymagające gatunki roślin i zwierząt. Płaty rozciągnięte, o długiej linii brzegowej, są silniej

narażone na negatywne oddziaływania zewnętrzne. Sieć korytarzy natomiast tworzy się po to,

aby zabezpieczyć możliwości migracji zwierząt oraz wymianę puli genowej z innymi płatami .

W sensie użytkowym korytarze łączy się się ze szlakami pieszo-rowerowymi, które ułatwiają

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: