WALTARI MIKA Trylogia Rzymska #3 Moj synJuliusz MIKA WALTARI czesc trzecia: MOJ SYN JULIUSZ Przelozyla z finskiego Kazimiera Manowska Wydawnictwo "Ksiaznica" Aby ja wiec (pogloske) usunac, podstawil Neron winowajcow i dotknal najbardziej wyszukanymi kazniami tych, ktorych znienawidzono dla ich sromot, a ktorych gmin chrzescijanami nazywal. Poczatek tej nazwie dal Chrystus, ktory za panowania Tyberiusza skazany byl na smierc przez Poncjusza Pilata; a przytlumiony na razie zgubny zabobon, znowu wybuchnal, nie tylko w Judei, gdzie sie to zlo wyleglo, lecz takze w stolicy (dokad wszystko, co potworne albo sromotne, zewszad naplywa i licznych znajduje zwolennikow). Schwytano wiec naprzod tych, ktorzy te wiare publicznie wyznawali, potem na podstawie ich zeznan ogromne mnostwo innych, i udowodniono im nie tyle zbrodnie podpalania, ile nienawisc ku rodzajowi ludzkiemu. A smierci ich przydano uragowisko, ze okryci skorami dzikich zwierzat gineli rozszarpywani przez psy albo przybici do krzyzow, gdy zabraklo dnia, palili sie sluzac za nocne pochodnie.Tacyt, "Roczniki" XV, 44 (przel. z lac. S. Hammer) Prastarych przecie czasow porzucmy przyklady [...] naszego pokolenia swietne bierzmy wzory. Dla zawisci i zazdrosci cierpieli przesladowania ci, ktorzy byli jako slupy najwieksze i najsprawiedliwsze. I smiertelna stoczyc musieli walke. Zwrocmy oczy na apostolow znakomitych. Na Piotra, ktory dla zawisci nieprawej nie jedno lub drugie, lecz wiele zniosl utrapien i tak zlozyl swiadectwo i poszedl do zasluzonego chwaly miejsca. Dla zawisci i zwady wzial Pawel wytrwalosci nagrode. Siedmkroc dzwigal okowy, byl wygnany, byl kamienowany. Stal sie Dobrej Nowiny zwiastunem na wschodzie i na zachodzie. Okryl sie slawa promienna wiary swojej. Sprawiedliwosci uczyl swiat caly. I zaszedl na krance zachodu. I tak wobec wladcow zlozyl swiadectwo. I zeszedl ze swiata. I poszedl do miejsca swietego, dajac wytrwalosci przyklad najswietniejszy. Dokola tych mezow, swietych obywateli bozych, skupila sie wielka rzesza wybranych, ktorzy dla zawisci cierpieli mnogie katusze i meki. [...] Przesladowano niewiasty [...] ktore poniosly srogie i bezecne meczarnie. [...] W biegu o wiare dotarly do mety. I wziely nagrode wspaniala ciala slabego niewiasty. Sw. Klemens Rzymski, I List do Koryntian, 5-6 frjrzel. ks. A. Lisiecki) KSIEGA PIERWSZA POPPEA Przewidywania Sabiny sprawdzily sie o tyle, ze uplynely jeszcze dwa lata, zanim Neron odwazyl sie pomyslec serio o rozwodzie z Oktawia. Gdy wrocil do Rzymu po smierci Agrypiny, doszedl do wniosku, ze z uwagi na sytuacje trzeba odeslac Poppee z Palatynu; tylko po kryjomu skladal jej wizyty i spedzal tam noce. Ulaskawil banitow i przywrocil stanowiska usunietym poprzednio senatorom. Olbrzymi majatek odziedziczony po matce rozdarowal pospiesznie i byle komu, bo ani majatki ziemskie, ani drogocenne ruchomosci i niewolnicy Agrypiny nie znajdowali chetnych wsrod przedstawicieli arystokracji. Wiekszosc tego majatku na chybil trafil rozrzucil miedzy widzow wraz z losami fantowymi w antraktach igrzysk w Cyrku Wielkim.Chcac stlumic wyrzuty sumienia, a takze zdobyc poklask gawiedzi, zaproponowal senatowi zniesienie podatkow bezposrednich. Oczywiscie doskonale wiedzial, ze jest to niemozliwe, ale udowodnienie tego pozostawil senatowi. Senat odrzucil propozycje cesarza, co wywolalo powszechne niezadowolenie. Natomiast Neron znacznie ulepszyl system podatkowy. Obnizyl podatek obrotowy i ustalil scisle zasady wymiaru podatkow. Dzieki temu kazdy obywatel zyskal swiadomosc, za co i w jakiej mierze jest opodatkowany. Neron wystepowal publicznie jako woznica rydwanu w gonitwach cyrkowych. Wyjasnial, ze w ten sposob kontynuuje tradycje bogow i starozytnych krolow. Przed organizowanymi na modle grecka wielkimi igrzyskami wystepowal w teatrze jako spiewak, akompaniujac sobie na cytrze. Po smierci matki jego glos wyraznie sie wzmocnil i nabral metalicznych tonow. Mimo tego Burrus na wszelki wypadek odkomenderowal do teatru oddzial pretorianow, aby pilnowali porzadku i oklaskiwali Nerona. Sam dawal im przyklad i pierwszy klaskal, choc jako zolnierz gleboko wstydzil sie za cesarza. Przyznac wszakze trzeba, ze Neron mogl ujawnic znacznie bardziej bezwstydne zainteresowania. Moda grecka calkowicie opanowala Rzym. Bardzo wielu senatorow i ekwitow bralo udzial w igrzyskach. Mlode cory rodow patrycjuszowskich popisywaly sie greckimi tancami; nawet wiekowe matrony demonstrowaly w cyrku zwinnosc swoich konczyn. Osobiscie nie mialem nic przeciwko tym wystepom, majacym jakoby uszlachetniac zabawy ludowe, poniewaz oszczedzaly moj wysilek i zmniejszaly koszty bestiarium. Lud i tak w trakcie igrzysk interesowal sie wylacznie wyscigami rydwanow... Bywalcy igrzysk uwazali, ze wystepy zawodowych spiewakow, muzykow, tancerzy i aktorow stoja na bez porownania wyzszym poziomie niz popisy amatorskie. Ponadto byli rozczarowani, poniewaz nawet w antraktach nie wystepowaly ani dzikie zwierzeta, ani gladiatorzy. Starzy patrycjusze byli przerazeni. Twierdzili, ze gimnazjony, gorace kapiele i zniewiesciala muzyka wplywaja destrukcyjnie na morale mlodziezy rzymskiej i to teraz, gdy Rzym potrzebuje zahartowanych bojownikow. Bo wlasnie od nowa rozgorzala wojna w Armenii, a rownoczesnie pewna przerazajaca kobieta, Boudika, zjednoczyla plemiona Brytow i doprowadzila do wybuchu powstania w Brytanii. Calkowitej zagladzie ulegl jeden z legionow, a kilka miast rzymskich zmieciono z powierzchni ziemi. Prokurator rzymski do tego stopnia stracil panowanie nad soba, ze uciekl do Galii. Jestem przekonany, ze Boudika nigdy by nie zyskala tak szerokiego poparcia wsrod Brytow, gdyby legiony nie znajdowaly sie na wylacznym utrzymaniu podbitego kraju i gdyby ksiazeta brytyjscy nie musieli splacac kredytow, przyznanych im przez Seneke, a zwlaszcza wysokich procentow od tych pozyczek. Barbarzyncy wciaz nadal nie w pelni rozumieja zasady wspolczesnego obrotu pienieznego. Mlodzi ekwici nie wykazywali checi wyjazdu do Brytanii i narazania sie na wbijanie na pal lub palenie zywcem. Woleli pozostawac w Rzymie, gdzie odziani w greckie stroje mogli pielegnowac bujne loki i brzdakac na cytrach. Zanim sytuacja w Brytanii wyjasnila sie, Neron zaproponowal senatowi rozwazenie ewentualnosci wycofania sie z wyspy, z ktora sa tylko wieczne klopoty. Ten kraj pozeral wiecej, niz dawal. Gdyby porzucono wyspe, wowczas mozna byloby trzy legiony - bo czwarty ulegl zagladzie - przesunac na wschod, przeciwko Fartom. W czasie goracej dyskusji w senacie nad ta propozycja Seneka wyglosil blyskotliwa, przepojona umilowaniem pokoju mowe. Powolywal sie w niej na brytyjskie sukcesy boskiego Klaudiusza. Neron bez utraty reputacji nie mogl rezygnowac ze zdobyczy swego ojca przez adopcje. W istocie rzeczy Seneka wystepowal w obronie swoich ogromnych kapitalow, ktore ulokowal w Brytanii. Posunal sie do twierdzenia, ze przeniesienie trzech legionow na wschod zmusiloby Partow do podjecia wzmozonego wysilku zbrojeniowego. Pompejusz - wolal Seneka - a szczegolnie Krassus na wlasnej skorze doswiadczyli, co znaczy prawdziwa wojna przeciwko Partom. Obecne porazki Korbulona w Armenii sa niczym wobec tamtych wydarzen, a zreszta nie maja wiekszego znaczenia, bo przeciez lezaca miedzy dwoma mocarstwami Armenia jest jakby pileczka treningowa, ktora przerzuca sie z rak do rak dla wysondowania sily przeciwnika. Pewien leciwy senator zawolal, ze niewatpliwie Seneka swietnie zna subtelnosci gry w pilke, ale raczej nie powinien zabierac glosu na temat wojny, jako ze nigdy nie prowadzil oddzialu do boju z mieczem w reku. Co bylo zgodne z prawda: Seneka rzeczywiscie chetnie grywal w pilke, natomiast w czasie prezentacji ekwitow z trudem utrzymywal sie na konskim grzbiecie, w czym zreszta tylko nasladowal innych starych brzuchatych senatorow. Swego czasu Klaudiusz zezwolil wiekowym senatorom, aby w czasie oficjalnych uroczystosci szli pieszo i prowadzili wierzchowce za wodze. Teraz Neron wielkodusznie wyrazil zgode na zastapienie tradycyjnej owczej skory normalnym siodlem - i to zarowno w czasie procesji, jak i dorocznych igrzysk ku czci Kastora i Pollusa. Przez te decyzje igrzyska, uczestnictwo w ktorych dotychczas wymagalo sporej kondycji fizycznej i rzetelnej umiejetnosci ujezdzania wierzchowca, utracily swoje znaczenie w procesie wychowywania i hartowania mlodych szlachcicow. Stan ten utrzymuje sie do chwili obecnej. Ty, Juliuszu, nawet nie masz pojecia, co to znaczylo: kierowac koniem w czasie igrzysk ku czci bogow, majac na konskim grzbiecie pod soba jedynie kawalek baraniej skory! Moge tylko powtorzyc: co za czasy, co za obyczaje! A przeciez, gdy to pisze, nie ukonczylem jeszcze piecdziesieciu lat! Lecz wracam do dyskusji w senacie wokol kwestii ewakuacji wojsk z Brytanii. Ktorys z senatorow zapytal, czy konieczne bylo dopuszczenie do wymordowania siedemdziesieciu tysiecy obywateli rzymskich i ich sojusznikow oraz rozgrabienia i spalenia dwoch kwitnacych miast tylko dla utrzymania splat lichwiarskich procentow Seneki?! Seneka spurpurowial, ale zapewnial, ze ulokowane w Brytanii kapitaly rzymskie byly przeznaczone na rozwoj cywilizacji i handlu w tym kraju. Twierdzil tez, ze jego zdanie podzielaja liczni senatorowie, ktorzy takze lokowali swe zasoby w Brytanii. -Slady odstraszaja! - krzyknal ktos. Nie speszony Seneka wywodzil, ze nie moze ponosic winy za postepowanie tych nie zaslugujacych na zaufanie krolow brytyjskich, ktorzy obracali pozyczki na wlasne potrzeby lub potajemne zbrojenia. Glownym powodem wojny - uwazal - byla samowola legionow. Wzywal wiec do ukarania dowodcow i wyslania do Brytanii oddzialow pomocniczych dla spacyfikowania wyspy. Rezygnacja z Brytanii byla oczywiscie zbyt gorzka pigulka, aby senat mo...
K_F