Ksenofont(430-355) - Historia Grecka.pdf - Ksenofont - inacosiegapisz

KSENOFONT

HISTORIA GRECKA

2002 â

KSIĘGA PIERWSZA

1. W parę dni później 1 przybył z Aten z niewielką flotą Tymochares 2 . I

natychmiast Lacedemończycy i Ateńczycy stoczyli nową bitwę morską.

Zwyciężyli Lacedemończycy pod wodzą Agesandridasa 3 . Wkrótce potem na

początku zimy 4 usiłował Dorieus 5 , syn Diagorasa, (przybywający) z Rodos 6 ,

wpłynąć o brzasku dnia do Hellespontu na czternastu okrętach. Spostrzegłszy

to, wywiadowca ateński zawiadomił o tym strategów 7 , a ci popłynęli nań na

dwudziestu okrętach. Dorieus, zbiegłszy przed nimi, jął — jak mógł —

wyciągać swoje trójrzędowce 8 na brzeg koło Roiteion 9 . Gdy się zbliżyli

Ateńczycy,

Tzn. po bitwie pod Kynos Sema (położonym na południe od Sestos na europejskim

wybrzeżu Hellespontu), na opisie której urywa się opowiadanie Tucy-dydesa (VIII 107, 1),

doprowadzone do października 411 r. p.n.e.

2 T y m o c h a r e s , jeden z dziesięciu strategów ateńskich, dowodził flotą pobitą u

brzegów Eubei przez Spartanina Agesandridasa (Tucyd. VIII 95, 2). Okoliczności jako też

miejsce powtórnej bitwy, o której mówi Ksenofont, nie są pewne. Niektórzy badacze uważają,

że została ona stoczona w Hellesponcie.

3 A g e s a n d r i d a s , dowódca floty spartańskiej, odwołany z Eubei po klęsce pod Kynos

Sema do głównych sił stojących w Hellesponcie (Tucyd. VIII 107, 2).

Tzn. z końcem jesieni 411 r.

5 D o r i e u s , z pochodzenia Rodyjczyk, przeniósł się do panhelleńskiej kolonii Turioi w

południowej Italii, założonej na miejscu zniszczonej przez Krotoń-czyków Sybaris, i dowodził

okrętami posłanymi przez to miasto na pomoc Sparcie.

6 Według Tucyd. VIII 35 i 84 dowódca floty spartańskiej wysłał Dorieusa na Rodos z 13

okrętami, by zapobiec tamże wybuchowi powstania antyspartańskiego. Po wykonaniu zlecenia

Dorieus powrócił do głównych sił do Hellespontu.

Kolegium dziesięciu strategów, czyli komendantów oddziałów dostarczonych przez

dziesięć fyl ateńskich, zostało stworzone w r. 508/7 przez Kleistenesa. W tym wypadku chodzi

o Trasylla i Trasybula, zwycięzców spod Kynos Sema.

Trójrzędowiec (triera) — według dawniejszych poglądów statek o trzech rzędach wioseł.

Dziś natomiast sądzi się, że nazwa ta pochodzi od trzech wioślarzy zatrudnionych przy jednym

wiośle, co pozwalało statkom rozwinąć większą szybkość i zwrotność,

R o i t e i o n , miejscowość i przylądek na azjatyckim wybrzeżu Hellespontu niedaleko od

jego połączenia z Morzem Egejskim.

walczono z nimi i z okrętów, i z lądu tak długo, aż niczego nie dokonawszy

odpłynęli do Madytos 1 °, ku zostawionym tam siłom morskim. Bitwę tę

zauważył Mindaros 11 składający w Ilionie 12 ofiarę Atenie; pospieszył więc z

pomocą ku morzu i spuściwszy swoje okręty odpłynął, aby odzyskać okręty

Dorieusa. Ateńczycy zaś, którzy wypłynęli mu na spotkanie, zaczęli toczyć z

nim koło Abydos 13 niedaleko wybrzeża bitwę trwającą aż do popołudnia, i

gdy już to zwyciężali, już to ulegali 14 , przypłynął im z pomocą Alkibiades 15

na osiemnastu okrętach. Od tej chwili poczęła się ucieczka wojska

peloponeskiego w kierunku Abydos. Z pomocą pospieszył mu Farnabazos 16 i

wjeżdżając na koniu, dokąd to było możliwe, do morza, i sam walczył, i

wzywał do walki swych jeźdźców i piechurów. Peloponezyjczycy,

ustawiwszy swoje okręty w jednym rzędzie jeden przy drugim, stanęli do boju

i walczyli z lądu, Ateńczycy zaś, zagarnąwszy trzynaście pustych okrętów nie-

przyjacielskich oraz te własne, które stracili poprzednio, odpłynęli do Sestos.

Stąd wszystkie ich okręty, z wyjątkiem czterdziestu, skierowały się w różne

strony poza Hellespont w celu ściągania pieniędzy 17 , natomiast Trasyllos,

jeden ze strategów, popłynął do Aten, aby zawieźć

M a d y t o s , miejscowość na europejskim wybrzeżu Hellespontu na południe od Sestos.

M i n d a r o s , spartański nauarchos. czyli dowódca naczelny floty, objął komendę z

końcem lata 411 r. i opanował wespół z podkomendnymi kilka ważnych pozycji ateńskich w

Hellesponcie, w Propontydzie (dzisiejsze Morze Marmara) oraz w Bosforze, zagrażając tym

samym połączeniom Aten z ich głównym spichlerzem zbożowym, obszarem czarnomorskim

(Tucyd. VIII 99—101).

12 Tzw. N o w e Ilion, zbudowane na miejscu homerowej Troi.

A b y d o s , miasto na azjatyckim wybrzeżu Hellespontu naprzeciw Sestos.

Przebieg bitwy pod Abydos podany przez Ksenofonta różni się od relacji innego źródła, a

to Diodora (XIII 45). Według niego Ateńczycy nie odpłynęli do Madytos, ale bez przerwy

wiedli bój z nadpływającym Mindarem.

A l k i b i a d e s , krewny Periklesa, wywierał przemożny wpływ na politykę ateńską od r.

421. Za jego sprawą podjęli Ateńczycy wyprawę przeciw Syrakuzom, nad którą też objął

dowództwo. Oskarżony o naśladowanie misteriów eleuzyńskich zbiegł do Sparty i nakłonił ją

do obsadzenia Dekelei, miejscowości położonej w środkowej Attyce. Poróżniwszy się ze

Spartanami zbiegł do satrapy (namiestnika) Lidii, Tissafernesa, i starał się go pozyskać dla

Aten. Wojska ateńskie stojące na wyspie Samos wybrały go w lecie 411 r. strategiem (Tucyd.

VIII 82, 2), po czym operował u połud.-zach. wybrzeży Azji Mniejszej; w końcu popłynął za

flotą Mindara do Hellespontu i swoim pojawieniem się rozstrzygnął bitwę pod Abydos.

16 F a r n a b a z o s , satrapa Frygii Nadmorskiej, położonej nad Propontydą, popierał bez

zastrzeżeń Spartę, dając pieniądze na utrzymanie floty.

Rysem znamiennym tej fazy wojny peloponeskiej są trudności finansowe Aten,

wywołane odpadnięciem wielu miast związkowych, a przez to zmniejszeniem się wpływów z

danin (foros). Stąd wypływała konieczność zdobywania pieniędzy drogą łupienia sojuszników,

by w ten sposób znaleźć środki na prowadzenie kosztownej wojny morskiej.

wieść o tych wypadkach i prosić o wojsko i dalsze okręty. Potem 18 przybył do

Hellespontu Tissafernes 19 . Gdy Alkibiades z darami przyjaźni i innymi

prezentami przypłynął doń na jednej trierze, kazał go schwytać i uwięzić 20 w

Sardes 21 , powtarzając, że król nakazuje mu wojować z Ateńczykami,

Alkibiades jednak razem ze schwytanym w Karii Mantiteosem 22 , po

trzydziestu dniach dostawszy konie, w nocy zdołał zbiec do Klazomenai 23 .

Tymczasem Ateńczycy pozostali w Sestos, usłyszawszy, że Mindaros z

sześćdziesięciu okrętami zamierza przeciw nim wypłynąć, uciekli w nocy do

Kardii 24 . Przybył tam też i Alkibiades z Klazomeiiai z pięciu okrętami

bojowymi i jednym transportowym; dowiedziawszy się zaś, że okręty

peloponeskie z Abydos popłynęły do Kyzikos 23 , sam drogą lądową powrócił

do Sestos, okrętom zaś swym kazał lam płynąć dokoła. Kiedy te przybyły do

celu i Alkibiades szykował się już do bitwy morskiej, dołączyli się doń po

dokonaniu zbiórki pieniędzy Teramenes z dwudziestoma okrętami z

Macedonii 26 i Trasybulos z dalszymi dwudziestoma z wyspy Tasos 27 .

Alkibiades i im rozkazał zwinąć wielkie żagle 28 i spieszyć za sobą, a sam popłynął

do Parion 29 . Okazało się, że wszystkiego razem zebrało się w Parion okrętów

bojowych osiemdziesiąt sześć. Następnej nocy wyszły one na

Zdaniem K. J. B e l o c h a (Griechische Geschichte, Bd. II, Teil 2, Strass-burg 1916, s. 242)

w tym miejscu zaczyna się opis wypadków, które rozegrały się w r. 410, czego nie zaznaczył

Ksenofont w tekście.

19 T i s s a f e r n e s , satrapa Lidii, Karii i Jonii, zachodnich prowincji Azji Mniejszej,

popierał początkowo Spartan, dostarczając środków na opłacenie wioślarzy. Pod wpływem

jednak Alkibiadesa pomoc tę ograniczył, dążąc zgodnie z racją stanu Persji do wzajemnego

wyczerpania się Aten i Sparty. Przeniesienie się jednak operacji wojennych do Hellespontu i

aktywne wmieszanie się do walki jego konkurenta Farnabaza spowodowało jego podróż w te

strony.

Według relacji Plutarcha (Alkib. 27) starał się Tissafernes w ten sposób oczyścić z

zarzutu popierania Ateńczyków.

S a r d e s , dawna stolica królestwa, a potem satrapii lidyjskiej.

Ateńczyk M a n t i t e o s , o którego ujęciu w Karii nic bliższego nie wiadomo, występuje

później (I 3, 13) jako poseł ateński do Persji.

23 K l a z o m e n a i , kolonia grecka na wybrzeżu Azji Mniejszej.

K a r d i a, kolonia grecka na zachodnim wybrzeżu Chersonezu Trackiego nad

Propontydą.

25 K y z i k o s , kolonia grecka na azjatyckim wybrzeżu Propontydy, zdobyta przez

Mindara (Diodor XIII 49), o czym nie wspomina Ksenofont.

Tzn. z kolonii greckich, jak Pydna czy Metona, położonych na wybrzeżu Macedonii i

należących do Związku Ateńskiego.

T a s o s , wyspa u wybrzeży Tracji, znana z bogatych żył złota.

Zdjęcie wielkich żagli z większego masztu było oznaką zbliżającej się bitwy, w czasie

której celem pewniejszego manewrowania posługiwano się wyłącznie wiosłami.

29 P a r i o n , kolonia grecka na azjatyckim wybrzeżu Propontydy.

morze i w dniu następnym w porze mniej więcej posiłku rannego przybyły do

Prokonnesos 30 . Tutaj Ateńczycy dowiedzieli się, że Mindaros oraz Farnabazos

znajdują się w Kyzikos z wojskiem lądowym. Ten więc dzień spędzili tutaj, w

dniu zaś następnym Alkibiades, zwoławszy zgromadzenie żołnierzy, wystąpił z

zachętą bojową, zapowiadając, że zachodzi konieczność walki na morzu, na

lądzie i u murów twierdzy. „Nie mamy — mówił on — pieniędzy, wrogowie

zaś nasi mają je w obfitości z łaski króla" 31 . Już w dniu poprzednim, skoro

tylko zarzucili tam kotwicę, Alkibiades zatrzymał u siebie wszystkie okręty,

nie wyłączając nawet małych statków, aby nikt ilości okrętów wojennych

wrogom nie zdradził, i przez heroldów zagroził karą śmierci każdemu, kto

przychwycony zostanie na przeprawianiu się na drugi brzeg. Po rozwiązaniu

zgromadzenia, przygotowawszy się jak do bitwy morskiej, popłynął wśród

ulewnego deszczu w kierunku Kyzikos 32 . Już był od niego niedaleko, gdy

niebo się oczyściło, słońce zabłysło — i nagle spostrzegł okręty Mindara w

liczbie sześćdziesięciu, manewrujące z dala od portu i od niego odcięte.

Wtedy Peloponezyjczycy, spostrzegłszy, że trójrzędowców ateńskich jest

znacznie więcej niż poprzednio i że znajdują się one w pobliżu portu,

popłynęli w ucieczce ku lądowi i skupiwszy swe okręty ciasno, poczęli

walczyć z nadpływającymi przeciwnikami. Alkibiades zaś z dwudziestu

okrętami, opłynąwszy ich dookoła, wylądował na brzegu. Zauważywszy to,

Mindaros sam także wylądował i poległ w walce, a ludzie, co z nim byli,

rzucili się do ucieczki. Ateńczycy zaś odpłynęli, uprowadzając do Prokonnesos

wszystkie zdobyte okręty z wyjątkiem syrakuzańskich 33 ; te bowiem spalili

sami Syrakuzanie. Stąd w dniu następnym Ateńczycy popłynęli do Kyzikos.

Kyzikeńczycy zaś, opuszczeni przez Peloponezyjczyków i Farnabaza,

wpuścili ich do siebie. Alkibiades pozostał tu przez dwadzieścia dni, a

otrzymawszy od Kyzikeńczyków wiele pieniędzy, żadnej krzywdy nie

wyrządził ich grodowi, lecz odpłynął do Prokonnesos, stamtąd zaś do Perintos

i Selymbrii 34 . Perintyjczycy przyjęli jego siły zbrojne do miasta,

Selymbryjczycy zaś ich nie przyjęli,

P r o k o n n e s o s , wyspa na Propontydzie.

Królem perskim był podówczas D a r e j o s II z przydomkiem Notos (od r. 425/4 do

404) 32 Dokładnie nie da się ustalić daty bitwy pod Kyzikos. Prawdopodobnie przypada ona na

maj—czerwiec 410 r. Por. B e l o c h, Griech. Gesch, Bd. II, Teil 2, s. 241.

Syrakuzanie posłali Sparcie jeszcze w r. 412 dwadzieścia okrętów na pomoc (Tucyd. VIII

26). 34 P e r i n t o s i S e l y m b r i a , miasta na europejskim wybrzeżu Propontydy

Ksenofont(430-355) - Historia Grecka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: