Udział produktów mlecznych jako źródła jodu w diecie kobiet ciężarnych.pdf

560

Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 560-563

Udział produktów mlecznych jako źródła jodu w diecie

kobiet ciężarnych

The contribution of dairy products to iodine intake in pregnant women’s diet

Katarzyna Waszkowiak, Krystyna Szymandera-Buszka, Monika Szewczyk

Katedra Technologii Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Wstęp. Ciąża jest okresem, w którym często następują zmiany zachowań

żywieniowych kobiet. Jednocześnie wzrasta zapotrzebowania na wiele

składników odżywczych. Dotyczy to m.in. jodu, którego określona

podaż warunkuje prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu. Największą

zawartością jodu charakteryzują się produkty pochodzenia morskiego,

jednak ich spożycie w Polsce jest ciągle niskie. Natomiast mleko i jego

przetwory, choć zawierają mniej jodu, są częściej spożywane. Dzięki temu

mogą stanowić równie cenne źródło tego pierwiastka.

Cel pracy. Przeprowadzenie szacunkowej oceny spożycia produktów

mlecznych wśród kobiet ciężarnych oraz określenie udziału tych wyrobów

jako potencjalnego źródła jodu w ich diecie.

Materiały i metody. Badaniami objęto 257 kobiet ciężarnych zamieszkałych

na terenie województwa wielkopolskiego. Badania przeprowadzono metodą

ankiety bezpośredniej przy użyciu autorskiego kwestionariusza ankietowego

jako instrumentu pomiaru w 7 losowo wybranych przychodniach

i gabinetach ginekologiczno-położniczych.

Wyniki. Średnia konsumpcja produktów mlecznych dostarczała

badanym kobietom ciężarnym jod w ilości, która pokryła w prawie 15%

zalecane spożycie dla tej grupy. Najważniejszymi źródłami jodu były sery

podpuszczkowe dojrzewające twarde (tzw. żółte), a także serek wiejski oraz

mleko i jogurty.

Wnioski. Produkty mleczne mogą stanowić istotne źródło jodu w diecie

kobiet ciężarnych.

Introduction. Pregnancy is a time of changes in nutritional behavior

of women as well as in nutritional requirements. It concerns also iodine

requirements. Suicient iodine supply determines a proper course of

pregnancy and fetal development. Various sea foods have the highest iodine

content, however, their consumption is inadequate in Poland. The iodine

concentration in dairy products is lower but their consumption frequency

is much higher. Therefore they can be a valuable iodine source.

Aim. To estimate the consumption of dairy products among pregnant

women and analyze their contribution to satisfy the recommended daily

allowance for the population.

Material and methods. A survey was conducted among a selected

group of 257 pregnant women residing in the Wielkopolska region. The

direct survey was carried out with the application of a questionnaire in

seven randomly selected medical centers and gynecologic and obstetric

consulting rooms.

Results. The consumption of dairy products was shown to supply pregnant

women’s diet with the iodine amount which met 15% of the recommended

daily allowance. Hard cheeses were the most important iodine source as

well as cottage cheese, milk and yoghurt.

Conclusion. Dairy products could be a signiicant iodine source in pregnant

women’s diet.

Key words: dairy products, iodine source, pregnant women

Słowa kluczowe: produkty mleczne, źródło jodu, kobiety ciężarne

Adres do korespondencji / Address for correspondence

Katarzyna Waszkowiak

ul. Wojska Polskiego 31, 60-624 Poznań,

tel. 61 8487379, e-mail kwaszkow@up.poznan.pl

www.phie.pl

Nadesłano: 08.10.2010

Zakwaliikowano do druku: 12.11.2010

Prawidłoweżywieniewczasieciążyjestważnym

czynnikiemdeterminującymzarównozdrowiekobiety,

jaki i prawidłowy rozwój płodu. W okresie tym na-

stępujezmianazapotrzebowaniaorganizmunawiele

składników odżywczych, m.in. jod [1]. Niedobór

joduworganizmiematkimożeprowadzićdopowsta-

wania zaburzeń pracy tarczycy oraz uszkodzenia

ośrodkowegoukładunerwowegodziecka,przyczym

rożnorodnośćobjawówklinicznychzależyodokresu

wystąpienianiedoboruijegonasilenia[2].Skutkami

niedoboru jodu podczas ciąży mogą być: wady wro-

dzone,kretynizm,zaburzeniarozwojupsychosoma-

tycznegodziecka,atakżewzrostryzykaporonieńoraz

śmiertelnościokołoporodowej[3,4,5].

Głównymnaturalnymźródłemjoduwdieciesą

produktypochodzeniamorskiego,przedewszystkim

ryby [6]. Jednak ich spożycie w Polsce jest ciągle

zbytniskie[7,8].Natomiastmlekoijegoprzetwory,

choćzawierająmniejjodu[9],sączęściejspożywane.

Wstęp

Waszkowiak K, Szymandera-Buszka K, Szewczyk M. Udział produktów mlecznych jako źródła jodu w diecie kobiet ciężarnych

561

Wzwiązkuztymmogąstanowićrówniecenneźródło

tegopierwiastka.Ponadtobadaniawskazują,żeżywie-

nie zwierząt wpływa na ilość jodu w mleku [6,10],

stwarzając możliwość zwiększania jego zawartości

wproduktachmlecznych.

Analizadanychuzyskanychzbadańankietowych

wykazała,żespośródproduktówmlecznychserystano-

wiły najważniejsze źródło jodu w diecie ankietowanej

populacji kobiet ciężarnych. Respondentki chętnie

konsumowałyserypodpuszczkowedojrzewającetwarde

–tzw.seryżółte.Tylko7%ankietowanychniespożywało

tychserów,aaż40%deklarowałokonsupmcję4-5razy

wtygodniu.Około35%badanychkonsumowałowtygo-

dniu100-200gróżnychserówżółtych,natomiast29%

respondentek do 300g. Duże spożycie bogatych w jod

serówżółtych(przeciętnie30µgI/100g;9)pozwoliło

nawprowadzeniedodietykobietciężarnychtakiejilości

pierwiastka,któraśredniopokrywałarekomendowane

dziennezapotrzebowaniew6,6%(tab.II).Umiejscowiło

topowyższeproduktynapierwszymmiejscuwrankingu

produktówmlecznychjakoźródełjodu.

Przeprowadzenie szacunkowej oceny spożycia

produktówmlecznychwśródkobietciężarnychoraz

określenieudziałutychwyrobówjakopotencjalnego

źródłajoduwdieciebadanejpopulacji.

Badaniaprzeprowadzonow7przychodniachiga-

binetachginekologiczno-położniczychznajdujących

sięnatereniewojewództwawielkopolskiego(Poznań,

SuchuLas,Chludowo,ObornikiWlkp.)wpierwszej

połowie2007r.iobjętonimi257kobietciężarnych.

Charakterystykę badanej polulacji przedstawiono

wtabeli I. Dobór miejsca badań przeprowadzono

wsposóblosowy,awwybranejjednostcenastępował

dobór nielosowy jednostek typowych – responden-

tów.

Wśród serów twarogowych kobiety ciężarne

częściej konsumowały serki typu wiejski („cottage

cheese”).Spożywałyje1-3razywtygodniuwilościpo-

między100ga300g.Natomiastokoło20%badanych

spożywałoaż400giwiecejtychproduktów.Twarożki

i serki homogenizowane konsumowano najczęściej

raz w tygodniu w podobnej ilości jak serki wiejskie.

Około30%badanychkobietciężarnychdeklarowało

niespożywanieserówtwarogowych.Łącznespożycie

serów należących do omawianej grupy było na tyle

duże,żepozwoliłonapokryciezapotrzebowaniakobiet

cieżarnych na jod w 2,6%, umiejscawiając je wśród

produktówmlecznychjakodrugiewkolejnościźródło

tegopierwiastka.

Badania przeprowadzono metodą ankiety bez-

pośredniej z użyciem autorskiego kwestionariusza

ankietowego zawierającego między innymi pytania

dotycząceczęstościiwielkościspożyciaróżnychpro-

duktów mlecznych, tj. mleka, serów oraz napojów

mlecznychfermentowanych.

Uzyskane wyniki wykorzystano do przeprowa-

dzenia szacunkowej analizy poboru jodu wraz ze

spożyciem produktów mlecznych, przyjmując jako

zawartośćjoduwtychproduktachdanezamieszczone

wTabeliwartościodżywczejproduktówspożywczych

[9].Następnieustalonowynikającyztegostopieńre-

alizacjizalecanegodziennegospożyciajodu(180µgI

/dzień;11)dlakobietciężarnych.

Sery topione oraz podpuszczkowe dojrzewające

miękkie(tzw.pleśniowe)spożywanebyłyprzezkobiety

ciężarnewmniejszychilościach.Ponad60%respon-

dentekdeklarowało,żeniespożywaserówpleśniowych.

Pozostałekonsumowałyjenajczęściejrazwtygodniu.

Serytopionespożywanebyłyprzezwiększośćrespon-

dentek 1-3 razy w tygodniu, choć 11% deklarowało

ich spożycie niemal codziennie (5razy w tygodniu

lub częściej). Analiza danych (tab. II) wykazała, że

obiegrupyserówmiałymniejszezanczeniewrealizacji

dziennegozapotrzebowaniakobietciężarnychnajod

wporównaniuzwcześniejomawianymi.

Tabela I. Charakterystyka socjodemograiczna badanej populacji kobiet

ciężarnych

Table I. Socio-demographic characteristics of examined population of pre-

gnant women

Cechy socjodemograiczne

/Socio-demographic characteristics

Odsetek respondentów

/Percentage of respon-

dents (n=257=100%)

Kobietyciężarnenajczęściejpiłymlekowłącznej

ilości2-3szklanek(65%ankietowanych).Tylkookoło

10% badanych kobiet deklarowało, że nie spożywa

mlekawcale.Powyższakonsumpcajdostarczałakobie-

tomciężarnymjodwilości,którazaspakajała1,4%ich

dziennezapotrzebowanienatenpierwiastek(tab.II),

umieszczającmlekonatrzeciejpozycjiwrankingu.

Wiek

/age

Poniżej 20 lat/under 20

21-30 lat

31-40 lat

Powyżej 40 lat /over 40

Wykształcenie

/education

Podstawowe/zawodowe

/Primary/vocational

Średnie /secondary

Wśródnapojówfermentowanychkobietyciężarne

najchętniej konsumowały jogurty smakowe. Kobiety

najczęściej deklarowały konsumpcję tych przetwo-

rów mlecznych 2-3 razy w tygodniu (około 50%

Wyższe /higher

Miejsce zamieszkania

/place of residence

Wieś /village

Miasto /city

Wyniki

Cel pracy

Materiały i metody

562

Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 560-563

Tabela II. Udział produktów mlecznych w zaspokojeniu zapotrzebowania na jod kobiet ciężarnych

Table II. Contribution of dairy products to satisfy recommended daily allowance for pregnant women

Produkt mleczny/ dairy product

Średnie tygodniowe spożycie

/mean weekly intake

(w g lub ml)

Ilość wprowadzonego jodu do diety 1/

/Quantity of dietary iodine

(µg/tydzień)

Stopień pokrycia dziennego zapotrzebowania

na jod 2/

/Percentage of daily iodine allowance (w %)

A. Mleko /milk

591

17,72

1,41

B. Sery /cheeses

10,27

Sery żółte /semi-hard & hard cheeses

237

82,98

6,59

Sery twarogowe /soft fresh cheeses

Ser wiejski /cottage cheese

225

22,53

1,79

Ser homogenizowany/cream cheese

195

6,83

0,54

Twarogi i twarożki /other fresh cheese

309

3,98

0,32

Sery topione /processed cheese

2,95

0,23

Sery pleśniowe /soft-ripened & blue

chesses

10,18

0,81

C. Napoje mleczne fermentowane /fermented milk drinks

3,11

Jogurt /yogurt

430

13,76

1,09

Keir /keir

115

8,64

0,69

Jogurt pitny /drinking yogurt

116

3,72

0,30

Maślanka /buttermilk

222

13,09

1,04

Łącznie /Total

14,79

1/ na podstawie zawartości jodu w produktach spożywczych [9]

2/ jako 100% przyjęto zalecane dzienne spożycie jodu dla kobiet ciężarnych – 180 µg I / dzień [11]

badanych),aniektórenawet5razywtygodniu(21%

respondentów).Natomiastrzadziejspożywłyjogurty

naturalne.Ażjednatrzeciarespondentektwierdziła,

żeniespożywajogurtównaturalnychwporównaniu

z8%,któreniespożywałyjogurtówsmakowych.Mniej

niżpołowabadanychkobietciężarnychuzupełniała

swojądietęojogurtypitne,aśredniaichkonsupcjanie

przekraczała 0,5 szklanki tygodniowo. Łączna kon-

sumpcjajogurtówsmakowych,naturalnychipitnych

wprowadzaładodietyjodwilości,którapokrywałapo-

trzebykobietciężarnychw1,4%(tab.II).Wzwiązku

ztymznalazłysięonenapodobnejpozycjijakmleko

whierarchiproduktówmlecznychjakoźródełjodu.

Prezentowane badania ukazują, że produkty

mlecznemogąbyćnietylkoważnymźródłemwapnia,

ale i jodu w codziennej diecie. Uzyskane rezultaty

badańpotwierdzająwynikiwcześniejpublikowanych

prac[12,13,14,15,16].Analizastopieniarealizacji

zalecanego dziennego spożycia jodu dla kobiet cię-

żarnychwrazzespożyciemmlekaijegoprzetworów

wykazała, że łącznie średnie spożycie powyższych

wyrobówpokrywałajewokoło15%,przyczymkon-

sumpcjaserówstanowiło¾tejilości.Dlaporównania

średniakonsumpcjarybmorskichwśródbadanejpo-

pulacjikobietciężarnychpokrywałazapotrzebowanie

najodzaledwiew4%,cowynikałozniskiejczęstości

spożyciaryb;około37%spożywało100-200g-porcję

razwtygodniu,a40%niespożywałoichwcale(dane

niepublikowane).

Podsumowanie i wnioski

Dyskusja

Produktymlecznemogąstanowićistotneźródło

joduwdieciekobietciężarnych.Średniakonsumpcja

produktówmlecznychprzezbadanągrupędostarcza

jod w ilości, która pokrywa prawie w jednej szóstej

zalecane spożycie dla tej grup. Największy udział

wdostarczaniujodudoorganizmukobietciężarnych

maspożyciebogatychwjodserówżółtych.Ponadto

częstakonsumpcjaserówtwarogowychijogurtóworaz

piciemlekamożemiećrównieżznaczeniewewprowa-

dzaniujodudodietykobietciężarnych.Koniecznym

wydaje się więc rozwinięcie działań edukacyjnych

ipropagującychspożycietejwartościowejgrupypro-

duktówrównieżwśródkobietciężarnych.

Wokresieciążyzalecasięzwiększonespożywanie

mlekaijegoprzetworów,któresąm.in.ważnymźródłem

wapnianiezbędnegodlarozwojuszkieletudziecka[1].

Zwiększonezapotrzebowanienawapńkobietyciężarne

mogązaspokoićprzezwypicie3-4szklanekmlekalub

napojów mlecznych fermentowanych lub częściowe

zastąpienietychproduktówkonsumpcjąserów.Oszaco-

wanespożycieproduktówmlecznychwbadanejgrupie

kobietciężarnychokazałasięmniejszeodzalecanego.

Wydaje się to być wynikiem braku działań wspiera-

jących spożycie mleka wśród tej grupy, takich jak np

skierowanychdodzieciszkolnychiichrodziców.

Keirimaślankęspożywałaokołopołowaankie-

towanychkobietciężarnych,deklarującspożycietych

napojów1-2razywtygodniu.Zewzględunaniewiel-

kiespożycieproduktyteniestanowiłyistotnegoźródła

joduwdieciebadanychkobiet(tab.II).

Waszkowiak K, Szymandera-Buszka K, Szewczyk M. Udział produktów mlecznych jako źródła jodu w diecie kobiet ciężarnych

563

Piśmiennictwo / References

1. SłomkoZ,HasikJ,Blumska-HepnerK,KempiakJ,MościckiA,

RopackaM.Żywieniekobietciężarnychikarmiących.[w:]

Żywienieczłowiekazdrowegoichorego.HasikJ,GawęckiJ

(red.).T.2,PWN,Warszawa2008:48-85.

2. VulsmaT,deVijlderJ.Howmuchiodinedopre-terminfants

need?TheLancet2001,357:1145-1146.

3. HetzelBS.Theiodinedeiciencydisorders:theirnatureand

prevention.AnnRevNutr1989,9:21-38.

4. Hetzel BS. Iodine and neuropsychological development.

JNutr2000,130:493S-495S.

5. HetzelBS.Towardstheglobaleliminationofbraindamage

due to iodine deficiency – the role of the International

Council for Control of Iodine Deiciency Disorders. Med

JAust2006,185(11-12):646-650.

6. Kurosa A, Nicpoń J, Kubiak K, Jankowski M, Kungl K.

Występowanie,obiegiobszaryniedoborujoduorazgłówne

jegoźródławżywieniuczłowiekaizwierząt.AdvClinExp

Med2005,14(5):1019-1025.

7. Górska M. Rynek i spożycie ryb w ostatnich latach. www.

akwatech.pl/spożycie-ryb(2010-04-13).

8. SpożycierybwPolsce.RynekRybny2004,4(80):2-3.

9. KunachowiczH,NadolnaI,PrzygodaB,IwanowK.Tabela

wartościodżywczejproduktówspożywczych.WydPZWL,

Warszawa2005.

10. Dahl L, Opsahl JA, Meltzer HM, Julshamn K. Iodine

concentration in Norwegian milk and dairy products. Br

JNutr.2003,90(3):679-685.

11. Ziemlański Ś. Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne

podstawy.WydLekarskiePZWL,Warszawa2005.

12. Waszkowiak K, Szymandera-Buszka K. Produkty mleczne

jakoźródłojoduwdieciedzieciprzedszkolnychzPoznania.

BromatChemToksykol2009,42(3):252-256.

13. KursaJ,HerzigI,TravnicekJ,KrupovaV.Milkasafordsource

of iodine for human consumption in the Czech Republic.

ActaVet2005,74:255-264

14. LiM,WaiteKV,MaG,EstmanCJ.Decliningiodinecontent

ofmilkandre-emergenceofiodinedeiciencyinAustralia.

MJA2006,184(6):307

15. LamandM,TressolJ-C.Contributionofmilktoiodineintake

inFrance.BiologicalTraceElementResearch1992,32(1-3):

245-251.

16. Murray CW, Egan SK, Beru N, Bolger PM. US ford and

drug administration’s total diet study: dietary intake of

prechlorateandiodine.JExposScEnvironEpidemiol2008,

1-10.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: