opr_wship_031016.doc

Marta Wysocka                                                                                                  09.10.2003 Warszawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wydział Prawa

Rok IV

Grupa PZ.7.02

Temat: Główne Sekty w Polsce

Nasza definicja: Sekta jest instytucją totalną podporządkowaną przywódcy i głoszonej ideologii. Obiecuje realizację uproszczonych celów w uproszczony sposób, odcina się od reszty społeczeństwa, wytwarzając ostre i nie dające się przezwyciężyć podziały na to co święte, wewnątrz grupy i diabelskie, złe poza grupą. Manipuluje i wikła uczestników w silną zależność, co może prowadzić do utraty przez nich samodzielności w dysponowaniu własną osobą, osobistym majątkiem i może stanowić realne zagrożenie dla ich zdrowia. Przywódcy sekty mogą uważać się za istoty boskie i podejmować za uczestników ważne decyzje życiowe.

·         DEFINICJA JĘZYKOZNAWCZA

o        Słownik wyrazów obcych i Słownik Języka Polskiego podają następujące definicje terminu sekta:

1.      grupa religijna która oderwała się od któregoś z wielkich kościołów panujących i przyjęła własne zasady organizacyjne, odłam wyznaniowy jakiejś religii.

2.      (...) grupa społeczna izolująca się od reszty społeczeństwa, mająca własną hierarchię wartości, zespół norm, zachowania się, silnie akcentująca rolę przywódcy.
Słownik wyrazów obcych (PWN, Warszawa, 1981) i Słownik Języka Polskiego (PWN, Warszawa, 1996).

o        Znaczenie terminu sekta część badaczy wywodzi od łacińskiego czasownika sectare, secare - odcinać, odrąbywać (sekator...). Mimo, że wielu autorów tą etymologie uznaje za nieścisłą, jest ona powszechnie stosowana w odniesieniu do grup czy wspólnot religijnych, które przez doktrynę i praktykę życiową tworzą dysydencką oddzieloną mniejszość w stosunku do pewnej wielkiej, centralnej wspólnoty kościelnej.

o        Druga etymologia wywodzi termin sekta od innego łacińskiego słowa, mianowicie czasownika sequor, sequi - iść (greckie hairesis), podążać za kimś, postępować za, naśladować.
Etymologia ta dobrze oddaje charakterystyczną dla grup określanych tym terminem specyfikę przywództwa i ideologii w całości nakierowanych na osobę przywódcy tzw. guru.

o        Czy wreszcie sekta od łac. secta - sposób życia, stronnictwo.

·         DEFINICJA SOCJOLOGICZNA i RELIGIOZNAWCZA

o        SEKTA - grupa wyznaniowa o stosunkowo małej liczbie członków, powstała przez wyodrębnienie z macierzystego kościoła (lub, i) jako efekt protestu religijnego wobec istniejącej już doktryny i kultu, ewentualnie organizacji. Główne cechy sekt to: silna izolacja od środowiska zewnętrznego (brak zainteresowania zmianami zewnętrznej rzeczywistości), odrębność aksjologiczno-światopoglądowa i normatywna, autorytarne przywództwo, fanatyzm członków oraz silny konformizm członków i radykalnie sprawowana kontrola społeczna.
(Słownik Socjologiczny, Toruń 1997)

(...) Charakterystyki sekty dokonuje się w opozycji do Kościoła. Niezależnie od genezy powstania, sekta (zwłaszcza w początkowym okresie) wyróżnia się izolacją od środowiska zewnętrznego, niezależnością, nonkonformizmem; odrębnością światopoglądową, ideologiczną, aksjologiczną (własna hierarchia wartości, własny system norm moralnych i społecznych); autorytatywnym (często charyzmatycznym) przywództwem, uczestnictwem dobrowolnym, z wyboru; autorytaryzmem i fanatyzmem członków; silnym, wewnątrz-organizacyjnym zespoleniem. W dalszej fazie rozwoju, krzepnąc organizacyjnie i doktrynalnie, formalizując zasady członkostwa oraz strukturę hierarchii może przekształcić się w ustabilizowaną sektę (ang. established sect), denominację lub Kościół (...)
(Leksykon Religioznawczy w Przegląd religioznawczy; , nr. 1/2, 187-188, 1998)

o        SEKTA DESTRUKCYJNA - grupa godząca w porządek prawny i społeczny przez całkowite podporządkowanie (uzależnienie, ubezwłasnowolnienie) sobie członków przez przywódców na drodze ich psychicznej destabilizacji i zerwania dotychczasowych więzi społecznych.

Czasami trudno jest jednoznacznie zaliczyć dany ruch do tej kategorii. Bywa, że poznanie jej prawdziwego oblicza dokonuje się za późno, gdy już nie można zapobiec tragedii. Tragiczne losy sekty Świątynia Ludu (założyciel Jim Jones 1931-1978; w Jonestown w Gujanie zbiorowe samobójstwo popełniło 900 wyznawców) w sposób negatywny zwróciło uwagę opinii publicznej na zjawisko nowych ruchów religijnych. W ostatnich latach na złą sławę zasłużyły sekty: Białe Bractwo (Ukraina, założyciel: Jurij Kriwonogoz żoną Marią Cwygun, przywódców aresztowano zanim doszło do tragedii); Najwyższa Prawda (Aum AShinnkyo - Japonia, założyciel Soko Asahara, gazowe zamachy w tokijskim metrze); Brama Niebios (Heavan's Gate Webside - Santa Fe, USA, zbiorowe samobójstwo 39-ciu informatyków); Zakon Świątyni Słońca (założyciel belgijski homeopata Lucy Jouret i ezoterysta Jo Di Mambro - w 1994 r. w Kanadzie i Szwajcarii 53 członków dokonało aktu samozagłady systemem łańcuchowym, tzn. zabijający przekazywał broń następnemu i ginął z jego ręki).

Niebezpiecznymi są dla środowiska i swoich własnych członków organizacje o charakterze totalitarnym, o hierarchicznej strukturze zależności, wymagające od swych wyznawców bezwzględnego posłuszeństwa, narzucające rytm życia codziennego, przywiązujące dużą wagę do szkoleń (indoktrynacji), żyjące w izolowanych, wrogo nastawianych do świata wspólnotach. Nadto doktrynalny fundamentalizm, monopol na prawdę, przeświadczenie o boskiej charyzmie przywódcy. (Leksykon Religioznawczy w Przegląd religioznawczy;, nr. 1/2, 187-188, 1998)

o        Rick Ross definiując sektę stwierdza, że nie to jest istotne, czym grupa się zajmuje, i w co wierzy, lecz to, jak oddziaływuje - typowo, sekta jest hierarchicznie zorganizowana w strukturę piramidy, ktorej wierzchołkiem jest autorytarny lider, ktory nie odpowiada przed nikim ani przed niczym; ta grupa izoluje się od społeczeństwa, i wszystko poza nią jest widziane jako wrogie, negatywne i cielesne [carnal]; przymus i wymuszona perswazja sa używane do wciągania ludzi do grupy.

Sa różne typy sekt, nie tylko religijne. Ale religijne przyciagają najwięcej ludzi. (Expert teaches students to avoid dangers of cults)

To, kiedy te grupy stają się niebezpieczne, można okreslić w taki sposób: kiedy skupiają się nie na Bogu, nie na Biblii, a na osobie przywódcy (Dangerous cults focus on leader, deprogrammer says). Sekty promują zasadę spalonej ziemi by odciąć ludzi od ich przeszłości.

o        Sekta spełnia też kryteria instytucji totalnej zaproponowane przez Ervinga Goffmana w pracy Azylums, Nowy Jork 1961.

Instytucja totalna według E.Goffmana miejsce pobytu (...) osób odizolowanych na dłuższy okres od reszty społeczeństwa, pozostających w podobnym położeniu, których zachowanie jest pod prawie całkowitą kontrolą personelu danej instytucji (...). (Słownik Socjologiczny, Toruń 1997)

Kryteria rozpoznawcze instytucji totalnej:

1.      Całościowość:
oznacza tu objęcie zasięgiem indoktrynacji wszystkich dziedzin życia, całkowite wypełnienie czasu i jego ścisłe zaplanowanie, odniesienie zasad życia totalnego do wszystkich uczestników, a nawet nie tylko do nich, ale do wszystkich członków społeczeństwa.

2.      Wyłączność:
podporządkowanie wszystkich dziedzin życia jednemu celowi nadrzędnemu (...). Podleganie we wszystkich sferach życia władzy jednego, niepodzielnego autorytetu.

3.      Izolacja:
polega na przecięciu i zniszczeniu więzi z przeszłością (...) anulowanie jej znaczenia i oddziaływania (...) w umyśle uczestników poprzez głoszenie samowystarczalności ścieżki, reinterpretację przeszłości, pozorną otwartość wobec innych grup, czarno-białe widzenie świata, zakazy kontaktów z odmiennymi ideologiami, osobami z poza grupy i z wszelkimi miejscami i sytuacjami nie związanymi z działalnością grupy (tzw. środki higieny).

4.      Idea Nowego Człowieka:
polega na próbie stworzenia idealnego członka grupy myślącego w kategoriach narzucanego systemu i mówiącego określonym, przygotowanym do tego celu językiem.

Wprowadzenie tej idei poprzedza proces degradacji starej tożsamości poprzez:

a.       Unieważnienie dotychczasowych znaków tożsamości:

§         ciała (nie jesteś tym ciałem);

§         wieku (rodzisz się w momencie wstąpienia do grupy);

§         życiorysu (przeszłość była nie ciekawa, należy o niej zapomnieć);

b.      Piętnowanie: napiętnowane zostają:

§         przeszłość (określana np. jako frustracja, życie w ignorancji, zaślepienie światem materialnym),

§         ambicje edukacyjne i zawodowe (nie dają wiedzy duchowej),

§         niepożądane cechy osobowości np. chciwość, zazdrość, pragnienia, uczucia (...)

c.       Poniżanie i dryl (wielogodzinna praca fizyczna, ograniczenie ilości snu i pokarmu, kary emocjonalne i fizyczne).

d.      Pozbawienie samodzielności (system władzy wymagający całkowitego podporządkowania, wzajemna kontrola, brak czasu wolnego, odgórnie narzucany plan dnia i stałe instrukcje, auto-cenzura, lęk przed złamaniem zakazów, brak dostatecznej wiedzy religijnej szczególnie w zestawieniu z pełną akceptacją podstawowych zasad, podporządkowaniem się autorytetom, brak klarownych sformułowanych i znanych wszystkim uczestnikom ruchu zasad zarządzania.

e.       Uniformizacja (ujednolicenie) stroju, języka, stylu życia członków itp.

(Opracowano na podstawie: E.Goffman Charakterystyka instytucji totalnych w pracy Elementy teorii socjologicznej Warszawa 1975 i książki A. Kubiak Delicje i lewa ręka Kryszny Warszawa 1997; oryginalne fragmenty tekstu A.Kubiak zostały zaznaczone cudzysłowami)

·         DEFINICJA PSYCHOLOGICZNA

o        Grupa psychomanipulacyjna - grupa totalitarna, naruszająca podstawowe prawa człowieka lub zasady współżycia społecznego. Działająca destrukcyjnie na jednostkę, rodzinę przez stosowanie technik psychologicznych i socjologicznych, wykorzystywanie fizyczne, psychiczne lub materialne co powoduje uzależnienie osoby od grupy lub jej przywódcy.
Z materiałów Sejmowej Podkomisji ds. Grup Psychomanipulacyjnych przy Komisji Rodziny (Nowe ruchy religijne czy sekty?).

o        Michael Langone stosuje określenie manipulative group dla grup stosujących techniki manipulacji umysłem. Podaje również definicję: Sekta, kult (ang. sect, amer. cult) to grupa lub ruch pokazujący nadmierne poświęcenie lub dedykowanie się jakiejś osobie, rzeczy, idei, uzywający nieetycznie manipulacyjnych technik perswazji i sterowania (np. izolacji od rodziny, ogłupiania, technik zwiększajacych podatność na sugestię i podporządkowanie, presję grupy, zarządzania informacją, blokowania indywidualności lub krytycznych uwag, promocji totalnej zależnosci i lęku przed odejściem, itp.), przeznaczony do popierania celów liderów, ze szkodą dla członków, ich rodzin, lub społeczności.
(West i Langone, 1986; wedlug What is a Cult? [Co to jest sekta?])

Nieco inne, ale równoważne sformulowanie tej definicji zawiera studium: Study: Cult, Cults Questions And Answers (76kB), które wymienia trzy cechy współczesnych kultów (sekt) okazywane w różnym stopniu:

1.      nadmierna gorliwość, niekwestionowane zobowiązanie dla identyfikacji i kierownictwa grupy,

2.      eksploatująca manipulacja członkami, i

3.      szkodzenie lub groźba szkodzenia członkom, ich rodzinom, spoleczeństwu.

Taka postawa sekty powoduje konflikty z rodzinami członków i całym społeczeństwem - niektóre sekty stopniowo dostosowują się, stopniowo zmniejszając poziom manipulacji, eksploatacji i szkodzenia; inne utwardzają swoją zbroję, stają się totalitarne i odizolowane, mają one tendencje do:

4.      dyktowania - czasem bardzo szczegółowego - jak ich członkowie mają myśleć, działać, i odczuwać,

5.      głoszenia, że grupa i przywódca mają specjalny status, i

6.      intensyfikacji swojej opozycji do społeczeństwa i alienacji z niego.

Taka sekta może w zasadzie wyrosnać z dowolnej grupy. Ale bardziej ustanowione [established] grupy mają mechanizmy przeciwdziałające tworzeniu się w nich podgrup o charakterze sekty.
Uwaga: grupa może być heretycka nie bedąc sektą w tym znaczeniu.

·         Stephen Hassan, autor książki Psychomanipulacja w sektach, był kiedyś członkiem dużej międzynarodowej sekty. Na podstawie swoich doświadczeń, oraz wiedzy psychologicznej opracował model oddziaływania na psychikę, określający na jakie jej elementy i w jaki sposób się wpływa:

o        sterowanie zachowaniem: ustawienie fizycznej rzeczywistości danej osoby - mieszkanie, związki, wygląd, sen i&#x...