Koartykulacja – nakładanie się na siebie ruchów artykulacyjnych właściwych sąsiadującym ze sobą głoskom.
Upodobnienia dźwięków mowy – zmiany postaci dźwiękowej form wyrazowych.
Upodobnienia postępowe – to, co wcześniej oddziałuje na to, co później.
Upodobnienia wsteczne – regresywne.
Upodobnienia wewnątrzwyrazowe – dokonujące się w obrębie formy wyrazowej.
Upodobnienia pod względem dźwięczności – polega na zniesieniu różnicy między sąsiadującymi ze sobą głoskami: dźwięczną i bezdźwięczną (las_brzozowy, ale las_sosnowy).
Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji – polegają one na takim przesunięciu miejsca zwarcia lub szczeliny, by było ono takie samo jak miejsce zwarcia lub szczeliny głoski sąsiedniej.
Pod wpływem spółgłoski środkowo-językowej poprzedzająca ją spółgłoska zębowa może być artykułowana z uwypukleniem środka języka ku podniebieniu twardemu. W rezultacie cała grupa staje się jednorodna pod względem miejsca artykulacji i miękkości (zsinieć, zzielenieć).
Upodobnienia pod względem sposobu artykulacji – stopnia zbliżenia narządów mowy – polegają najczęściej na uszczelinowieniu głoski (asybilacja) całkowitym lub częściowym, bądź na wokalizacji głoski (najczęściej nosowej – benzyna, awans).
Spółgłoska zwarto-wybuchowa przed szczelinową przechodzi w zwarto-szczelinową.
Rozsunięcie artykulacyjne – należy do upodobnień pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy, spotykane jest w formach wyrazowych: słońce, gońce, bańki, sześćset…
Rozsunięcie artykulacyjne polega na antycypacji wysklepienia masy języka w przodzie jamy ustnej; rezultatem jest wyodrębnienie się – na pograniczu głoski otwartej i następującej po niej spółgłoski – dźwięku „j”, czemu towarzyszyć może antycypacja płaskiego układu masy języka, powodująca, że spółgłoski wymawiane po wyodrębniającym się dźwięku „j” są już twarde.
Uproszczenia grup spółgłoskowych – większe grupy spółgłoskowe ulegają – zwłaszcza w wymowie szybszej i swobodnej – tak zwanym uproszczeniom, to jest zmianom sprowadzającym się w swej istocie do różnorodnych upodobnień, osłabień artykulacyjnych i wreszcie do całkowitego zaniku głosek, których wymowa uległa osłabieniu. Daleko idącym uproszczeniom ulegają zwykle wyrazy często używane, np. niektóre nazwy liczb.
Upodobnienia międzywyrazowe – zachodzące na pograniczach form wyrazowych.
Upodobnienia pod względem dźwięczności:
- Wymowa warszawska – dźwięczne spółgłoski zwarto-wybuchowe, zwarto-szczelinowe i szczelinowe wymawiane są w wygłosie form wyrazowych tylko wtedy, kiedy głoską rozpoczynającą następną formę wyrazową jest również zwarto-wybuchowa, zwarto-szczelinowa lub szczelinowa dźwięczna.
Przed rozpoczynającymi następną formę wyrazową głoskami dźwięcznymi spółotwartymi i otwartymi wymawiane są w wygłosie poprzedzających form wyrazowych (a także w wygłosie absolutnym) tylko głoski zwarto-wybuchowe, zwarto-szczelinowe i szczelinowe bezdźwięczne.
Wyjątkiem od tej reguły są w wymowie warszawskiej tzw. Wyrażenia przyimkowe. Wygłosowa spółgłoska przyimka realizowana jest przed każdą głoską dźwięczną, rozpoczynającą następną formę wyrazową, jako spółgłoska dźwięczna, np. bez ojca, nad morzem, od jutra, w lesie itp.
- Wymowa krakowsko-poznańska – głoski zwarto-wybuchowe, zwarto-szczelinowe i szczelinowe dźwięczne wymawiane są w wygłosie form wyrazowych wówczas, gdy następna forma wyrazowa rozpoczyna się jakąkolwiek głoską dźwięczna, a więc także spółotwartą lub otwartą. W wygłosie absolutnym oraz przed stojącą w nagłosie następnej formy wyrazowej głoską bezdźwięczną na terenie całej Polski wymawiane są spośród spółgłosek zwarto-wybuchowych, zwarto-szczelinowych tylko bezdźwięczne.
Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji – on czeka.
Zmiękczenia międzywyrazowe.
Międzywyrazowe upodobnienia pod względem zbliżenia narządów mowy.
sunka