kto RYŚ.doc

Kołowy transporter opancerzony Ryś

Kołowy transporter opancerzony Ryś jest głęboką modernizacją transportera opancerzonego SKOT, które to pojazdy w wielu wersjach (m.in. dowodzenia, transportowych, m.in. z wieżą uzbrojoną w 14,5 mm wkm KPWT i 7,62 mm km PKT , inżynieryjnych, pogotowia technicznego) stanowiły obok gąsienicowych wozów BWP-1 podstawowy środek transportu piechoty zmechanizowanej. SKOT-y opracowane w kooperacji czechosłowacko-polskiej były produkowane w Polsce latach 1963-74. Na początku lat. 90 ub. wieku większość SKOT-ów-2A i -2AP została spisana ze stanu WP z uwagi na kończące się resursy - w wyniku decyzji stwierdzającej, że pojazdy te nie odpowiadają warunkom współczesnego pola walki. Jednakże wobec mniejszych, niż zakładano, środków finansowych na zakupy nowego sprzętu, nie zrealizowano planu zastąpienia wszystkich kołowych wozów bojowych w WP nowymi typami. Konsekwencją tego było np. rozpoczęcie prac i wdrożenie do realizacji modernizacji samochodów rozpoznawczych BRDM-2 do standardu BRDM-2A/B Żbik oraz przebudowy SKOT-ów na Rysie .

Wojsko Polskie użytkuje nadal wg różnych szacunków 300-400 transporterów SKOT m.in. w wersjach R-2AM/AMT (dowodzenia pododdziałem artylerii) i R-3M (dowodzenia), inżynieryjnej, szkolnej. W związku z tym Wojskowe Zakłady Mechaniczne nr 5 z Poznania przygotowały wśród kilku innych propozycji modernizacji (BWP-1, 2S1) również ofertę remontu i modernizacji SKOT-ów, która przedłuży okres ich eksploatacji i poprawia charakterystyki techniczne i eksploatacyjne. Zdano sobie bowiem sprawę, że nowe kołowe wozy bojowe (ostatecznym zwycięzcą rozpisywanego kilkukrotnie W Polsce przetargu został wóz Armored Modular Vehicle (AMV) fińskiej grupy Patria - w Polsce nazwany Rosomak ), ze względu na wysoką cenę i posiadane przez MON szczupłe środki finansowe, nie zastąpią w naszej armii wszystkich kołowych wozów bojowych m.in. wszystkich użytkowanych jeszcze SKOT-ów. Modernizacja tych ostatnich jest środkiem, który przy niskim choć stałym finansowaniu, pozwoli zwiększyć liczbę nowoczesnych wozów bojowych w WP. Zmodernizowany SKOT nie jest alternatywą dla Rosomaka, oba wozy są wprowadzane do WP zupełnie innymi drogami i u podstaw ich wdrożenia leżały zupełnie inne założenia. Wg oświadczenia producenta "Ryś jest ofertą modernizacji sprzętu będącego w wyposażeniu WP, a nie ofertą na dostawy nowych pojazdów". Natomiast transporter Ryś-2 ( Lynx-2 ), który powstał w WZM-5 od podstaw jest ofertą wyłącznie eksportową.

Ryś w wersji bazowej

Pierwsze przymiarki do modernizacji rozpoczęto pod koniec lat 90 ub. wieku w WZM-5 w Poznaniu, w ramach prowadzonych remontów kapitalnych SKOT-a. Pomimo zużycia mechanizmów i układów wozu sama konstrukcja kadłuba transporterów pozwala "żyć" wyremontowanemu i zmodernizowanemu pojazdowi przez następne 20 lat. W procesie modernizacji starano się usunąć podstawowe wady SKOT-a: nieekonomiczny i trudny w eksploatacji układ napędowy, małą stabilność pojazdu, nieergonomicznie rozplanowane wnętrze, przy zachowaniu zalet (duża ładowność i objętość wnętrza, wystarczające opancerzenie, możliwość pływania, itp.). SKOT okazał się podatny na modernizacje: w 2001 r. ujawniono wóz rozpoznawczy WR-02 Ryś, czyli odmłodzonego SKOT-a, napędzanego silnikiem Iveco Cursor 8 o mocy 228 kW ( 310 KM ). Projekt zakładał również wyposażenie WR-02 w wieżę GIAT Dragar z 25 mm armatą automatyczną. WR-02 Ryś pozostał tylko demonstratorem wozu rozpoznawczego, wyposażonym w maszt rozpoznawczy, systemy dowodzenia, nawigacji, ochrony przed bronią masowego rażenia, itp. Wzbudził jednak uwagę wojska, które zainteresowane było taką modernizacją SKOT-ów w wersjach dowodzenia i łączności (wycofywane z linii SKOT-y mogą być przebudowywane na różne wersje). W Dowództwie Wojsk Lądowych oraz podległych szefostwach rodzajów wojsk, które eksploatują SKOT-y opracowano wymagania taktyczno-techniczne modernizacji transportera SKOT jako podwozia bazowego pod zabudowy specjalne w wersjach: dowodzenia, rozpoznania, inżynieryjnej, pogotowia technicznego, rozpoznania skażeń. Rozpatrywana była również propozycja umieszczenia na podwoziu bazowym np. stacji radiolokacyjnej N-26A, głowicy przeciwlotniczej Poprad , 120 mm moździerza. W 2002 r. powstał pierwszy prototyp (demonstrator) transportera opancerzonego Ryś w wersji bazowej (bez uzbrojenia i wyposażenia). Modernizacja w większym stopniu niż w przypadku WR-02 ingerowała w strukturę kadłuba i układu napędowego. Silnik pojazdu przeniesiono ze środka kadłuba (SKOT, WR-02) do prawej, przedniej części kadłuba. Zastosowano 8-cylindrowy Iveco Aifo o mocy 259 kW ( 352 KM ) wysokoprężny motor, chłodzony cieczą. Silnik, wraz ze skrzynią biegów, podgrzewaczem, klimatyzatorem, układem hydraulicznym umieszczony jest na wspólnej ramie, połączonej z kadłubem i instalacjami za pomocą szybkozłączy, umożliwiających szybką wymianę całego power-packa. Wzmocnione wały, nowa skrzynia rozdzielcza napędu i automatyka sterowania międzyosiowymi skrzyniami pośrednimi zwiększyły możliwości terenowe pojazdu. Budowę kadłuba spawanego z blach pancernych, wykonano pod katem zmniejszenia sygnatury pojazdu w zakresie termalnym oraz mikrofalowym. Jednym z założeń budowy kadłuba było wymaganie co do zmiany kształtu i wysokości kadłuba przy zachowaniu tego samego podwozia, przedziału napędowego i kierowania. Zwiększono rozstaw kół o 260 mm , zainstalowano nowe amortyzatory i resory, zmniejszono liczbę punktów obsługi napędu. W przeciwieństwie do SKOT-a przedziały kierowcy, dowódcy i ładunkowy są ze sobą połączone. Zwiększono wysokość przedziału roboczego i zmniejszono nachylenie ścian w celu wygospodarowania dodatkowego miejsca na wyposażenie specjalistyczne i uzbrojenie. Przedział ładunkowy zamykany jest dwuskrzydłowymi drzwiami (lub opcjonalnie opuszczaną rampą), w dachu wycięte są dwa włazy desantowe. Wnętrze pojazdu zaopatrzono w oświetlenie przeciwlotnicze (automatyczne przełączanie światła na niebieskie w momencie otwarcia drzwi), ogrzewanie (od silnika i niezależne z nagrzewnicami) i klimatyzację. Ładowność transportera zwiększono z 2 do 3 t (maks. 4,5 t). Zachowano możliwość pływania wozu, napęd w wodzie stanowią pędniki śrubowe z napędem hydraulicznym. W przypadku przecieku włączają się dwie automatyczne pompy denne. Podnoszony hydraulicznie falochron (deflektor) oraz wysoki poziom pływalności zapewniają bezpieczne poruszanie się nawet na wzburzonych akwenach śródlądowych. Wymieniona wodoszczelna instalacja elektryczna Raychem , dysponuje większymi akumulatorami i automatyczną skrzynką bezpieczników.

W procesie modernizacji ze starego SKOT-a pozostało ok. 30 % elementów konstrukcji. W ramach prac modernizacyjnych opracowano elementy pancerza dodatkowego dzięki czemu Rysia można zaopatrzyć w dodatkowy pancerz ceramiczny w postaci paneli o masie 1,5 t nakładanych na kadłub (ochrona przed pociskami do kal. 12,7 mm [14,5 mm - wg niektórych źródeł]), osłony przeciwminowe układu jezdnego i samouszczelniający się zbiornik paliwa. Koszt modernizacji SKOT-a do nowego standardu nie przekracza kwoty 1,5 mln/szt. (ok. 37% ceny nowego wozu). W opinii producenta pozwala to wyjść poza możliwości ilościowe pozyskania nowych kołowych wozów opancerzonych.

Wóz dowodzenie Ryś-Kaktus

W 2003 r. ujawniono eksportową odmianę Rysia nazwaną Lynx-2, zbudowaną od podstaw jako nowy pojazd, bez wykorzystania elementów SKOT-a, a w 2005 r. transporter opancerzony Irbis w układzie 6x6, wykorzystujący elementy Rysia, który będzie opisany oddzielnie.

Opis techniczny (wersja bazowa 8x8)

Podstawowe elementy transportera SKOT podlegające modernizacji lub wymianie w procesie przekształcania w transporter opancerzony Ryś to: modernizacja i wymiana elementów kadłuba pojazdu, modernizacja układu przeniesienia mocy, wyposażenie wozu w moduł zespołu napędowego umożliwiający jego szybką wymianę w warunkach polowych przy wykorzystaniu etatowych środków pododdziałów remontowych, modernizacja zawieszenia wozu, montaż układu zasilania umożliwiającego współpracę z  systemem ochrony przed bronią masowego rażenia i z komputerem pokładowym, montaż klimatyzacji, montaż nowego wyposażenia kierowcy, wymiana instalacji elektrycznej (technologia RAYCHEM) ze skrzynią bezpiecznikową (z automatycznymi bezpiecznikami) i nowymi akumulatorami, montaż dwóch niezależnych automatycznych pomp dennych z czujnikami , wymiennika wody zaburtowej, automatycznie podnoszonego deflektora i zamykanych automatycznie żaluzji silnika, montaż niezależnego układu ogrzewania przedziału załogi, silnika trakcyjnego i paliwa, montaż wykładzin antypoślizgowych zapobiegających poślizgowi w czasie poruszania się po pancerzu, wyposażenie pojazdu w oświetlenie zewnętrzne umożliwiające jazdę w ruchu drogowym na drogach publicznych, montaż noży zabezpieczających członków załogi podczas jazdy z otwartymi włazami, montaż gniazda diagnostycznego umożliwiającego szybką diagnostykę jednostki napędowej i akumulatorów. Napęd stanowi silnik wysokoprężny Iveco Cursor 8 o mocy 260 kW ( 350 KM ). Silnik wraz z przekładnią zintegrowany jest w jeden szybkowymienny zespół napędowy (czas wymiany całego zespołu wg producenta 20-30 min.). Skrzynia biegów półautomatyczna Iveco-ZF Eurotronic o 12 biegach do przodu i 2 do tyłu, skrzynia rozdzielcza napędu dwubiegowa. Układ wydechowy zaopatrzono w nowy tłumik oraz system zasysający powietrze w celu chłodzenia spalin. Koła z centralnym układem pompowania, opony o wymiarach 13.00-18. Hamulce zasadnicze - tarczowe, dwuobwodowe, hydrauliczne, uruchamiane pneumatycznie. Hamulec postojowy - tarczowy, sterowany pneumatycznie. Zespół napędowy jest zalany wszystkimi płynami eksploatacyjnymi i nie wymaga, po zamontowaniu, przeprowadzenia jakichkolwiek czynności regulacyjnych. Napęd w wodzie: 2 pędniki niezależne napędzane hydraulicznie. Opcjonalnie można zastosować układ klimatyzacji, filtrowentylacji i ochrony wozu przed skażeniami chemicznymi i promieniotwórczymi, system rozpoznania skażeń Taifos , system ochrony wzroku i twarzy przed impulsem świetlnym, system obrony przez opromieniowaniem laserem Obra ze zintegrowanymi wyrzutniami granatów dymnych, wciągarkę o napędzie elektrycznym o sile uciągu 5,4 t, system przeciwpożarowy i przeciwwybuchowy Deugra, odbiornik GPS, system nawigacji lądowej, układ IFF. Załogę wersji bazowej stanowią dwie osoby: kierowca siedzi obok silnika w przedniej części pojazdu, za nim miejsce ma dowódca. Obaj dysponują włazami w stronie pojazdu oraz bocznymi drzwiami. Kierowca posiada przyrządy obserwacyjne: dzienny OFO- 120F i dzienno- nocny PNK-72 Radomka , natomiast dowódca: dzienny OFO- 120F i dzienno-nocny POD-72, chroniące przed światłem laserowym. Wszystkie wersje Rysia wyposażone są w system łączności wewnętrznej (np. Fonet ).

Konfiguracja pojazdu obejmuje trzy wysokości nadwozia: "niską" (transporter, bwp), "średnią" (np. wozy dowodzenia, medyczne) i "wysoką" (samobieżny moździerz). Ryś może być bez ograniczeń transportowany koleją, drogą morską oraz samolotami transportu taktycznego o odpowiedniej ładowności np. C-130 Hercules . Pojazd można wyposażyć w dodatkowe opancerzenie - masa całkowita wozu nie powinna przekraczać 18-19 t.

Odmiany Rysia

Prototyp wersji bazowej Rysia przeszedł w latach 2002-2004 r. z wynikiem pozytywnym próby poligonowe. Na jego bazie WZM-5 przygotowały kilka odmian specjalistycznych wozu.

Wóz ewakuacji medycznej Ryś-Med

Wóz ewakuacji medycznej Ryś-Med - przeznaczony do zbiórki rannych i porażonych z pola walki w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem i ich ewakuację do punktu opatrunkowego, udzielania pierwszej pomocy medycznej, oraz podtrzymanie podstawowych czynności życiowych, w przypadku misji pokojowych - udzielania pierwszej pomocy lekarskiej. Załogę stanowią 4 osoby (kierowca, dowódca, 2 sanitariuszy). Pojazd przystosowany jest do ewakuacji 4 rannych w pozycji leżącej lub 8 rannych w pozycji siedzącej. Wóz zbudowano z "średnim" nadwoziem. Ryś-Med jest wyposażony w dodatkowy pakiet opancerzenia kadłuba oraz płyty przeciwodłamkowe z laminatu Lim-3 . Opancerzenie wzmocnione 4 mm panelami dodatkowymi jest odporne na pociski przeciwpancerne kal. 7,62 mm . Wedle zapewnień WZM-5 w pojeździe wprowadzono zmiany zwiększające jego odporność na skutki eksplozji min. Posiada instalacje specjalnie przystosowane do podłączenia sprzętu medycznego, dwa obrotowe wynośne reflektory - szperacze, system mocowania noszy oraz trap załadunkowy. Zabudowa umożliwia przechowanie sprzętu medycznego, leków oraz przenośnych zestawów pierwszej pomocy, zintegrowanego systemu filtrowentylacji, klimatyzacji i ogrzewania. Załoga wyposażona jest w hełmofony typu twardego, umożliwiające stosowanie gogli NVG typu PNL-2A. System łączności wewnętrznej Fonet zintegrowany jest z radiostacjami wynośnymi PNR-500. Przyrządy obserwacyjne dowódcy PO-10M lub PO-6 (oprócz tego dowódca i kierowca posiadają standardowe przyrządy OFO- 120F i PNK-72). Koncepcja wozu została opracowana najpóźniej (2004 r.) ale Ryś-Med został wdrożony do eksploatacji jako pierwszy z rodziny Rysiów - w 2005 r. Wojsko Polskie otrzymało pierwszy i na razie jedyny wóz Ryś-Med z zaplanowanych pięciu. Zapotrzebowanie na wozy ewakuacji medycznej określono wstępnie na ok. 40 szt. W 2005 r. przeprowadzono badania zdawczo-odbiorcze pojazdu, a prototyp użytkowany jest przez PKW w Iraku. W ramach misji irackiej przeprowadzono próby transportera, które spowodowały dokonanie poprawek wyposażenia (w układzie chłodzenia, klimatyzacji, wyposażeniu medycznym).

Wóz dowodzenia Kaktus - zaprojektowany jako uniwersalny wóz dowódczy lub dowódczo-sztabowy. Modułowa zabudowa wyposażenia w zależności od preferencji zamawiającego pozwala na konfigurowanie pojazdu w różnych systemach dowodzenia (rozpoznania) wojsk lądowych - na poszczególnych szczeblach dowodzenia. Kaktus wyposażony jest w podstawowej wersji w: terminale pokładowe, zestaw radiostacji cyfrowych KF/UKF, łącznico-krotnicę, radiolinię cyfrową lub system łączności szerokopasmowej, urządzenie kryptograficzne, regenerator kablowy, elementy systemu dowodzenia Szafran, wyposażenie dowodzenia, system nawigacji Litef , moduł komunikacyjny, maszt antenowy (o wys. 12 lub 24 m ), zespół prądotwórczy 12,5 kVA, układ klimatyzacji Eberspracher.

Wóz dowodzenia Azalia - pojazd dowodzenia dywizjonu samobieżnych 155 mm armatohaubic Krab , wyposażony w system kierowania ogniem Azalia . Wóz wyposażony jest w: terminale pokładowe systemu dowodzenia, zestaw radiostacji cyfrowych KF/UKF, łącznico-krotnicę, radiolinię cyfrową, urządzenie kryptograficzne, wyposażenie dowodzenia (tablice z traktami liniowymi), system nawigacji, układ klimatyzacji Eberspracher. Pojazd posiada możliwość podłączenia do zewnętrznej sieci Ethernet, umożliwiającej transmisję danych do/z współpracujących systemów wsparcia dowodzenia i kierowania ogniem.

Wóz kierowania ogniem i nosiciel 98 mm moździerzy Ryś M-98 - w powiększonym w części ładunkowej nadwoziu Rysia zamontowano uchwyty i szyny przystosowane do wtaczania/wytaczania dwóch lub trzech 98 mm moździerzy M-98. Rampa ładunkowa w tyle pojazdu, otwierana hydraulicznie ułatwia załadunek moździerzy. Pluton moździerzy (6-lufowy) składa się z dwóch wozów z moździerzami i dwóch z amunicją (po 270 szt.). Wyposażenie dowódcze i kierowania ogniem: komputer pokładowy dowódcy, terminale pokładowe, radiostacje cyfrowe, system nawigacji Sagem Sigma 30M, system IFF Biff. Uzbrojeniem integralnym pojazdu jest naprowadzany ręcznie 12,7 mm wkm NSW (12,7x107) (lub WKM-B na amunicję 12,7x99). System Obra-1 z wyrzutniami granatów dymnych. Proponowano również zastosowanie 3 wozów, z których każdy przewozi po 2 moździerze z amunicją. Pomimo zakupu pierwotnie 12 szt., Ryś M-98 nie został wprowadzony do produkcji. Na bazie Rysia M-98 projektowany jest samobieżny moździerz kal. 120 mm .

Ryś z wieżą E-8 (fot. G.Prasał)

Bojowy wóz piechoty Ryś E-8 - bazowego Rysia wyposażono w jednoosobową wieżę E-8 z 30 mm armatą automatyczną MK 30 oraz 7,62 mm km. System kierowania ogniem firmy STN Atlas. Zamontowano system przeciwpożarowy i przeciwwybuchowy, zmodernizowany przyrząd obserwacyjny dowódcy, terminal pokładowy, radiostacje UHF, system Fonet , system zdalnego sterowania wieżą ze stanowiska dowódcy, system nawigacyjny UNZ-70, system IFF Biff , system ochrony przed opromieniowaniem Obra-3 z wyrzutniami granatów dymnych, układ ostrzegania przed skażeniem Taifos .

Ryś ze zdalnie sterowanym modułem uzbrojenia RCWS (fot. Remov)

Kołowy transporter piechoty Ryś-RCWS/Kobuz - ta wersja posiada zdalnie sterowany moduł uzbrojenia: polski o nazwie Kobuz lub izraelski RCWS. Oba mogą być wyposażone w: 12,7 mm wkm M2HB (ew. WKM-B lub 40 mm granatnik automatyczny), 7,62 mm km (np. PKT lub UKM- 2000C ). Dane techniczne ZSMU RCWS : kąt podniesienia lufy: -20 do +60 stopni, szybkość obrotu: 1 rad/s, dzienno - nocny system celowniczy, elektryczny układ stabilizacji wieży. Zdalnie sterowany moduł uzbrojenia Kobuz : kąt podniesienia lufy: - 5 do +60 stopni, szybkość obrotu wieży: 2,8 rad/s, dzienno - nocny system celowniczy.

Dane taktyczno-techniczne: