Maria Janion, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa 1982.
Notatki
Tylko historia może człowiekowi powiedzieć, kim jest.
W. Dilthey
1. Rodzaje hermeneutyk
grecka – Platon (szczególnie téchne)
żydowska rabinistyczna – wykładanie Talmudu
żydowska mistyczna – wykładanie Kabały
hermeneutyka ojców Kościoła
alegoryczna egzegeza średniowiecza
humanistyczna doby odrodzenia – stosowana do tekstów autorów humanistycznych
protestancka doby reformacji – nowa era w dziejach biblistyki
romantyczna – którą miał zamiar skodyfikować F. Schlegel
hermeneutyka „rozumiejąca” – od Diltheya do Ricoeura i Pouleta
2. Termin: hermeneutyka
Hermeneutyka – objaśnianie tradycji, tłumaczenie jej przekazów, jej tekstów.
Pojawia się wtedy, gdy tradycja traci swą niedyskursywną, magiczną niepodzielność i oczywistość, kiedy domaga się interpretacji, kiedy przede wszystkim dochodzi do racjonalizacji i ufilozoficznienia religii.
„Doskonałe rozumienie mowy lub pisma jest sztuką i wymaga nauczenia się (...) hermeneutyki.” (F.E.D. Schleiermarcher)
Hermeneutyka – sztuka i nauka lektury tradycji, a więc lektury świata.
Ofiaruje ona sposoby rozumienia i oswojenia rzeczywistości duchowej i materialnej.
Toczy walkę o wartości i dąży do ich ugruntowania.
3. Przedmiot badań i zakres hermeneutyki
Hermeneutyka:
zajmuje się głównie tekstami świętymi (Biblia, arcydzieła literatury europejskiej)
świętość tekstu – świętość prawdy, która w nim i tylko w nim jest
ustala swoje pojęcie tekstu jako tekstu
„Wszelką przesłanką w hermeneutyce jest jedynie język” (Schleiermarcher)
hermeneuta – pośrednik, wykładacz
„Krytyk to ten, który umie czytać i uczy czytać innych” (Sainte-Beure)
zadanie: „czynić myśli zrozumiałymi”, objaśniać teksty, uczyć innych rozumieć siebie i innych = ujawniać to, co ukryte
dwa stanowiska:
I. identyfikacja
II. dystans, krytyka
głęboki związek z historią
posiada strukturę rozmowy
Hermeneutyka ≠ / = egzegeza?
à Egzegeza nie dopuszcza żadnej krytyki.
Społeczeństwo totalitarne doprowadza ochronę szczególnie pojętej egzegezy, uznanej za jedynie dopuszczalną, do patologicznej niemal skrajności i musi tak czynić, by rozpoznać i zdławić każdy odruch wolnej myśli.
Faszyzm – poza tradycją europejską
spreparowanie świętych tekstów
spreparowanie tradycji
Hermeneutyka powołana jest do tego, by nie dopuszczać do zmiany struktury tradycji, do jej deformacji, by utrzymywać tradycję przy życiu, by bronić uniwersalnych znaczeń europejskich, by powtarzać i dowodzić, że np. słowo ludzkość zawsze znaczyło to samo w tradycji europejskiej, że nie można go dowolnie kształtować i wypaczać.
Tak rozumiana hermeneutyka, tradycja i arcydzieło wyznaczają miarę humanizmu.
...
Antybebok