Filozofia - zagadnienia.pdf - Filozofia - wyrocznia100

Filozofia – etymologiczne źródło znajduje się w starożytnej grece, gdzie wyraz ten oznacza „umiłowanie

mądrości”. Dla Greków „mądrość „ to znajomość spraw ludzkich i boskich. Tradycja autorstwo słowa

„filozofia” przypisuje Pitagorasowi.

fileo + sophia

fileo - miłować, dążyć

sophia - wiedza, mądrość

Działy filozofii:

1. Teoria bytu (ontologia) – metafizyka oznacza etymologicznie „po fizyce”, zaś ontologia oznacza „nauka o

będącym, o tym co jest”

Dawniej określeń tych używano zamiennie. Od czasu Husserla zwykle traktuje się metafizykę jako

refleksję nad tym, co jest nad bytem rzeczywistym, a ontologię jako refleksję nad bytem możliwym .

Byty możliwe są szerszym zespołem możliwości.

a. Psychologia – nauka o duszy, o człowieku.

b. Kosmologia – nauka o przyrodzie, o świecie.

c. Teologia naturalna – rozważania o Bogu, Absolucie ale bez udziału objawienia religijnego tylko w

oparciu o rozum.

Teoria bytu zajmuje się bytem, strukturą, warstwami poznania.

3. Aksjologia – refleksja nad wartościami

a. etyka – teoria wartości moralnych. Przedmiotem są: oceny moralne, problem dobra i zła itd.

b. estetyka – teoria piękna i sztuki. Przedmiotem refleksji są właściwości przeżycia estetycznego.

4. Antropologia filozoficzna - dyscyplina filozoficzna zajmująca się człowiekiem w najogólniejszym aspekcie

istoty, istnienia, sensu życia, wyborów między dobrem a złem, jego stosunkiem do cierpienia czy Boga.

Antropologia mówi bardziej o duchowym wymiarze istnienia człowieka, psychologia bardziej o

psychicznym.

Tales z Miletu – w. VII – VI.

→ Uznany za pierwszego filozofa

→ Woda jako zasada świata

→ Zasada jako pierwotna prasubstancja (esencjonalna podstawa bytu)

Anaksymander z Miletu ok. VII-VI.

→ uczeń Talesa

→ do oznaczenia zasady zaczął używać terminu „arche” – z greckiego „początek”

→ „Wszystko albo jest zasadą albo pochodzi od zasady”

→ „ Co nie może pochodzić od zasady?” – „Tylko bezkres ( apeiron) , gdyż jeśli by miał zasadę, byłby

przez nią ograniczany, a więc nie byłby bezkresem. Zatem bezkres jest zasadą wszechświata.”

2. Teoria poznania, nauka o prawdzie

a. gnozeologia

b. epistemologia

Heraklit z Efezu – VI -V w p.n.e.

→ ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu

→ „ Panta rhei ” (wszystko płynie, jest zmienne)

→ Porządek ten bierze się stąd, że wszystkim rządzi jedna siła. Jeśli jedna siła rządzi całym światem,

to rządzi ona również człowiekiem.

→ Człowiekiem rządzi rozum, zatem rozum rządzi całym światem .

→ Tym kosmicznym rozumem jest logos . W tym cyklicznym procesie ruchu w dół i w górę ogień

przemienia się kolejno w wodę, powietrze, ziemię i znów w ogień . (ogień jako zasada świata)

Parmenides z Elei – V w p.n.e.

→ prekursor ontologii

→ stworzenie podstaw myślenia logicznego

→ wprowadził dedukcyjną metodę filozofowania

→ Wyszedł od przyjęcia dwóch aksjomatów uważanych za pewne:

• Byt jest, a niebytu nie ma

• Byt i myślenie są tożsame

→ teoria niezmienności i jednostkowości bytu ; byt charakteryzuje :

wieczność

nieruchomość

niezmienność

niepodzielność

stałość

jedyność

kulistość.

Byt jest zatem jednorodną całością, nie może mieć przerw (bo każda przerwa oznaczałby niebyt), nie może

się zmieniać (bo mógłby się zmienić tylko w niebyt), musi istnieć (a zatem jest doskonały, bo to co

niedoskonałe, może nieistnień), jest nieruchomy (bo ruch oznacza zmianę)

Zenon z Elei

→ eleacka koncepcja bytu, (ruch jest wewnętrznie sprzeczny, nie podlega zasadom logiki. Ruchu

doświadczamy empirycznie, więc nasuwa się stwierdzenie, że wszystko to czego doświadczamy

empirycznie nie jest bytem. Byt jest poza zjawiskiem)

Argumenty Zenona przeciw ruchowi:

1. Dychotomia – przedmiot, który znajduje się w ruchy i ma przebyć jakąś drogę, musi przebyć

najpierw połowę tej drogi, potem połowę drogi pozostałej, potem połowę reszt i tak w

nieskończoność. W skończonym odcinku czasu nie można tego dokonać.

2. Achilles – Achilles nie dogoni żółwia, jeśli ten choć trochę go wyprzedzi. Goniący bowiem musi

dojść najpierw do miejsca, z którego wyszedł goniony, ten zaś zdążył posunąć się naprzód.

3. Strzała – lecąca strzała w chwili teraźniejszej nie posuwa się ale spoczywa w powietrzu i nie

przebiega żadnej przestrzeni, i tak samo jest w każdej innej chwili. Czas składa się z chwil więc

strzała nie posuwa się, tylko spoczywa zawieszona w powietrzu.

4. Stadion – szybkość, z jaką przedmioty poruszają się jest jednocześnie mniejsza i większa, w

zależności od tego, względem jakich przedmiotów jest rozważana. Zachodzi tu sprzeczność, więc

ruch nie może istnieć.

Dziś wiemy, że poglądy Zenona z Elei są niesłuszne. Nie znał on, metody całkowania, więc wpadł w

pułapkę nieskończoności.

Atomizm (z greckiego "atomos" - niepodzielny), pogląd, wg którego każdego rodzaju rzeczywistość -

zarówno tzw. materialna, jak duchowa (psychiczna) - tworzą elementy proste: atomy. Także sposób

tłumaczenia zjawisk, polegający na rozkładaniu ich na czynniki pierwsze.

Podstawy atomizmu filozoficznego stworzył w starożytności Leukippos, dojrzałą postać nadał mu

Demokryt z Abdery .

Epikur z Samos – (IV – III)

→ „Celem jest szczęście, brak cierpień, wszelkie przyjemności. Dlaczego mamy się bać śmierci, jeżeli

gdy my jesteśmy to jej nie ma, a gdy nas nie ma, to śmierć jest?”

→ Świat składa się z atomów i próżni, a atomy pod wpływem ciężkości poruszają się na ogół ruchem

prostoliniowym z góry na dół, ze stałą, choć nie dla wszystkich gatunków atomów jednakową

prędkością.

→ Zmienność cykliczna – gdyby dotyczyło to zawsze wszystkich atomów, mielibyśmy do czynienia z

cykliczną koncepcją zmiany w sferze rzeczy, powtórzenia byłyby identyczne, a wolność wątpliwa.

Epikur wprowadził założenie, że niektóre, nieliczne atomy mogą uwalniać się spod determinacji i

poruszać w sposób swobodny. Wtedy zmiany w świecie rzeczy zachowują ogólnie cykliczny

charakter, co odpowiada mitologicznej koncepcji czasu, ale powtórzenia nie są identyczne –

przychodzi wiosna, ale już inna.

→ Teoria parenklizy (epikurejska teoria nieoznaczoności) - stworzone przez Epikura uzasadnienie

wolnej woli człowieka. Według teorii ruch atomów w próżni nie podlega determinizmowi, jak

opisywał swoją koncepcję atomistyczną Demokryt. Atomy nie spadają pionowo, ich ruch podlega

odchyleniu, wskutek czego dochodzi do zderzenia cząstek.

Platon

→ Idealizm - s ystem filozoficzny głoszący realność świata idei i nierealność bądź wtórność świata

materialnego w stosunku do idei. W skrajnych postaciach ( spirytualizm ) odrzuca w ogóle istnienie

świata materialnego, uważając go za złudzenie. Znanym spirytualistą był np. George Berkeley .

→ Dialogi (36 dialogów)

→ Rozszerzył twierdzenie Sokratesa „w pojęciach zawarta jest wiedza pewna i bezwzględna”

→ Rzeczy są zmienne

→ Pojęcia są niezmienne

→ Przedmiotem pojęć są idee (skrajny realizm pojęciowy)

→ Idee są wiecznymi wzorami rzeczy

→ Porządek realnego świata jest odwzorowaniem świata idei (platońska koncepcja jaskini)

→ Dusza jako źródło ruchu

→ Dusza przenosi pamięć o świecie idei do świata materialnego (anamnezis)

→ „Człowiek to dusza władająca ciałem”

→ Ciało stanowi karę dla duszy, która zgrzeszyła

→ Przyroda jest celowa

→ Świat nie postępuje lecz cofa się, bowiem doskonałość nie jest wynikiem rozwoju ale była

początkiem świata.

→ Demiurg jako siła twórcza

→ Świat nie stworzony ale zbudowany z istniejącej wcześniej materii

→ Dwa rodzaje poznania: rozumowe (dotyczy idei) oraz zmysłowe (dotyczy rzeczy)

→ Myśl niezależna od postrzegania, nie tworzy pojęć ale je przypomina

→ Obok wiedzy opartej na postrzeżeniach istnieje też wiedza wrodzona (aprioryzm, utajony

empiryzm)

→ Teoria czterech cnót:

Mądrość (cnota duszy rozumnej)

Męstwo (cnota duszy impulsywnej)

Panowanie nad sobą (cnota duszy pożądliwej)

Sprawiedliwość ( łącząca wszystkie części duszy i utrzymująca w nich ład)

→ „ Wiedza bez radości jest tak samo niedoskonała jak radość bez wiedzy ”

→ Intelektualizm etyczny – pogląd głoszący, że postępowanie człowieka zależy wyłącznie od jego

wiedzy na temat dobra i zła. Człowiek wiedzący co dobre nie może czynić źle – jeśli zatem źle

postępuje, oznacza to, że jego wiedza na temat dobra jest niepełna. Pogląd ten wywodzi się od

Sokratesa, u Platona oznacza, że dobro jest w tym systemie pamięcią o świecie idei, w którym

panują "idealne" stosunki, a zło jest brakiem tej pamięci. Zło wynika więc z niewiedzy;

→ Najwyższą wartością jest dobro

→ Trój jednia platońska : piękno=dobro=prawda

→ Utopia platońska – państwo idealne musi być hierarchiczne, jednostki muszą być

podporządkowane władzom.

→ Krytyka demokracji

→ Podział na trzy stany:

Filozofów (mają oni rządzić państwem, ich cnotą ma być mądrość)

Strażników (męstwo)

Rzemieślników (panowanie nad sobą)

→ Interesy społeczności ponad interesami jednostki

Artystoteles

→ Nauczyciel Aleksandra III Macedońskiego

→ Arystoteles dokonał trichotomicznego podziału nauk :

teoretyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej ( metafizyka, fizyka i

matematyka)

praktyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej

( etyka, polityka )

pojetyczne (wytwórcze) - których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można

wytwarzać określone przedmioty.

→ Logika jako nauka o posługiwaniu się pojęciami (ich podstawą jest definicja) oraz sądami (ich

podstawą jest dowód)

→ Teoria hierarchii pojęć – pojęcie są ogólne w mniejszym lub większym zakresie. Szczytem hierarchii są

najogólniejsze pojęcia.

→ Definicja dokonuje się przez umieszczenie pojęcie w tej hierarchii.

→ Sylogizm – struktura wiedzy osiągniętej, forma dowodu

→ Indukcja - struktura wiedzy rozwijającej się, „od szczegółu do ogółu”

→ Zmysły pełnią w poznaniu funkcję równie ważną jak rozum.

→ Żadne wieszcze natchnienie (tak jak w przypadku Platona) nie zastąpi doświadczenia.

→ Substancja ( byt samoistny ) to rzecz oraz to co do niej należy, jej określenia ( przypadłości ), istota rzeczy

→ rzeczy składają się z materii i formy (hylemorfizm)

→ Rzeczy warunkuje forma – gdyby ona zniknęła, materia by pozostała, ale rzecz już nie.

→ Forma rzeczy jako źródło pojęć. (umiarkowany realizm pojęciowy)

→ teoria czterech przyczyn, jakie muszą być spełnione do zaistnienia danej rzeczy:

przyczyna materialna ( causa materialis ) – rzecz powstaje z materii

przyczyna formalna ( causa formalis ) – powstaje przez ukształtowanie materii przez formy

przyczyna sprawcza ( causa efficiens ) – powstanie rzeczy musi być określone przez czynnik

działający uprzednio

przyczyna celowa ( causa finalis ) – powstanie rzeczy musi służyć pewnemu celowi.

→ Energetyczna koncepcja bytu - Twierdząc, że forma jest przyczyną i celem rzeczy, Arystoteles uznał ją

za energię. W tej sytuacji materię wypełniającą formę określił mianem potencji.

→ Przyroda jest

Substancjonalna

Jakościowa

Dynamiczna

Celowa

→ Świat jest jedyny, wieczny, przestrzennie ograniczony

→ Absolut (Bóg) nie wykonał świata (bo świat jest odwieczny) ale wprawiło w ruch

→ Dusza i ciało są nierozłączną całością

→ Podział duszy:

Roślinna (posiada tylko funkcje podstawowe, takie jak odżywanie się, rośnięcie)

Zwierzęca (zdolna do postrzegania)

Myśląca ( właściwa tylko człowiekowi)

→ Eudajmonia – podobnie jak u epikurejczyków ma miejsce wtedy gdy zaspokoimy wszystkie swoje

potrzeby, zarówno cielesne jak i duchowe.

→ Każda czynność ma swoją cnotę

→ Doktryna środka: cnota to usposobienie zachowujące środek, należy unikać skrajnych rozwiązań

Filozofia - zagadnienia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: