20090105111220.doc

Bezrobocie

BEZROBOCIE

Charakterystyka bezrobocia.

Gorącym tematem w ostatnim czasie jest rosnące bezrobocie. Aby dobrze zrozumieć przyczyny i sposoby przeciwdziałaniu bezrobociu należałoby zdefiniować samo pojęcie bezrobocia.

Jak podaje Leksykon Rynku Pracy:[1]

,,bezrobocie to zjawisko polegające na tym , że pewna liczba pracowników zwalnianych z pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia. Najogólniej mówiąc, bezrobocie oznacza brak równowagi pomiędzy stroną podażową a stroną popytową rynku pracy, brak ten wyraża (sprecyzowana co do miejsca i czasu) nadwyżka realnych zasobów pracy nad efektywnym popytem na pracę. Wielkość bezrobocia zależy od aktywności zawodowej i liczby ludzi w wieku produkcyjnym oraz od liczby pracujących (w tym zwłaszcza zatrudnionych). Bezrobocie przedstawione jest procentowo w postaci stopy procentowej. Bezrobocie powoduje stratę produktu narodowego brutto, wywołuje określone obciążenia dla budżetu państwa, obniża standard życiowy bezrobotnych oraz przynosi negatywne skutki pozaekonomiczne. Bezrobocie jest problemem nie tylko indywidualnego bezrobotnego i jego rodziny , ale poważnym problemem społecznym i ekonomicznym''.

Warto również zdefiniować osobę bezrobotną. Przyjmując definicję z ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu za osobę bezrobotną uważa się osobę[2], która: nie jest zatrudniona i nie wykonuje innej pracy zarobkowej, jest zdolna i gotowa do podjęcia pracy, nie uczy się w szkole w systemie dziennym, jest zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy, oraz spełnia także następujące warunki:

nie posiada prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, albo po ustaniu zatrudnienia, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego,

nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych,

nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe.

Osobą bezrobotną jest również osoba niepełnosprawna, której stan zdrowia pozwala na podjęcie pracy co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie.

Bezrobocie możemy podzielić na kilka rodzajów:

Frykcyjne

Ten rodzaj bezrobocia związany jest naturalną płynnością siły roboczej, którą umożliwiają mechanizmy rynku pracy oraz pełna swoboda zmiany miejsca i pracy i wyboru stanowiska pracy.

Łączy się z krótkookresową niezgodnością struktury podaży i popytu na rynku pracy.

W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania (frykcyjne) między wolnymi miejscami pracy a wolną siłą roboczą, gdyż ciągle zachodzą procesy tworzenia i likwidacji miejsc pracy napływu i odpływu siły roboczej z rynku pracy oraz zmiany miejsc pracy przez pracowników. W rezultacie tych procesów zawsze występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych, gdyż informacje posiadane przez pracodawców i pracowników są niedoskonałe i musi upłynąć jakiś czas, zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsce pracy. Bezrobocie frykcyjne ma charakter dobrowolny, tzn. decyzję o zwolnieniu się z pracy w celu znalezieniu innego zajęcia podejmują sami pracownicy a czas poszukiwania pracy jest stosunkowo krótki. Bezrobocie frykcyjne występuje m.in. wtedy gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy do drugiego. Bezrobocie to dotyczy krótkotrwałych przerw w zatrudnieniu wobec poszukiwania lepszych miejsc pracy (w wyniku zmiany zawodu, zainteresowań, przeprowadzki). Uznaje się umiarkowany poziom 2-3% ( ogółu ludności aktywnej zawodowo) bezrobocia frykcyjnego jest wręcz pożądany dla zachowania elastyczności bezrobocia naturalnego.

Strukturalne

Jest rezultatem przekształceń w strukturze gospodarki . Bezrobocie strukturalne występuje wówczas, gdy brak równowagi na rynku pracy jest wynikiem niedopasowania struktury podaży pracy i struktury popytu na pracę ze względu na kwalifikacje, wykształcenie, zawód, miejsce zamieszkania. Spowodowane jest niedopasowaniem kwalifikacji pracowników, w związku z innowacjami technologicznymi, brakiem kompetencji i trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego ,lub zmianami względnej konkurencyjności danej gałęzi. Bezrobocie strukturalne może mieć charakter dosyć trwały, gdyż jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy miejsca zamieszkania.

Długookresowe

Rozróżniane ze względu na czas pozostawania bez pracy. Dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12miesięcy. W rezultacie może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe. Bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym mniejsze szanse na jej ponowne uzyskanie.

Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie są czynnikami sprzyjającymi skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się interesujący dla ewentualnych pracodawców, ponieważ jego wiadomości i doświadczenia ulegają dezaktualizacji. Dlatego też istotne są formy aktywne przeciwdziałania bezrobociu inicjowane i realizowane przez urzędy pracy na rzecz osób pozostających bez pracy w długim okresie czasu.

Długotrwałe

Trwające znacznie dłużej niż 12 miesięcy, zwane chronicznym. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe. Przynosi w następstwie pauperyzację jednostki lub całej rodziny, często izolację społeczną, a także wpływa na zmiany psychiczne bezrobotnych. Przyczynia się do zagrożenia patologią społeczną , zmniejszenia szans na znalezienie nowej pracy i tym samym ogranicza możliwości jednostki oraz jej rodziny w zakresie wydostania się z ich materialnego i społecznego położenia. Długotrwale bezrobotni stają się często klientami opieki społecznej.

Ukryte

Często rozumiane jako ,,bezrobocie wśród zatrudnionych'', jak również nie rejestrowanie się w urzędach pracy np. osób mieszkające na wsi, a faktycznie stanowiących ,,nadmiar rąk do pracy'' w gospodarstwach indywidualnych. Nie jest to bezrobocie ,,sensu stricto'', lecz nadmierne w stosunku do rzeczywistych potrzeb zatrudnienie. Ukryte bezrobocie dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ są oni zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy mimo wyrażenia gotowości do pracy w pełnym wymiarze, bądź też pracują na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji, bądź też zaprzestali poszukiwania pracy po długim okresie bezskutecznych prób ich podjęcia. Konsekwencją istnienia bezrobocia ukrytego jest fakt, że jawne bezrobocie jest niższe niż w rzeczywistości.

Stopa procentowa bezrobocia ulegała ciągłym zmianom na przestrzeni ostatnich kilku lat. Najmniejsza była w 1990 kiedy to wynosiła 6%. W roku 1994 miała wartość 15,7% , by zmaleć do 10,4% w 1998 roku. Kolejne lata przyniosły ponowny wzrost bezrobocia, które w końcu roku 2000 osiągnęło poziom 15 %.

Można zadać pytanie co przyczyniło się do wzrostu poziomu bezrobocia w latach 1999-2000?

Do niektórych czynników, które przyczyniły się do wzrostu bezrobocia w Polsce można zaliczyć:

Wprowadzenie z dniem 1 stycznia 1999 ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym. W miesiącu tym nastąpił gwałtowny napływ osób bezrobotnych. Przypomnę, że ww. ustawa obliguje powiatowe urzędy pracy do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od wszystkich osób bezrobotnych zarejestrowanych w danym urzędzie pracy.

W roku 1999 i 2000 przedsiębiorstwa polskie zaczęły odczuwać tzw. ,,kryzys rosyjski'', który miał miejsce w 1998 roku. W roku tym w Polsce nastąpił spadek wzrostu gospodarczego, zaczęło wzrastać bezrobocie, po raz pierwszy od 1992 roku zmalała produkcja przemysłowa.

Wprowadzenie jednocześnie czterech wielkich reform, spowodowało niepotrzebny zamęt, wydatki np. zakup sprzętu komputerowego (reforma ZUS), oraz zwolnienia osób (np. służba zdrowia). Wśród przedsiębiorców nastąpiło czekanie co dalej będzie, co raczej nie zachęca do zatrudniania nowych pracowników.

Następuje ciągły wzrost wydajności pracy.

Postępujące unowocześnianie parku maszynowego.

Rozpoczęły się procesy restrukturyzacji. np. PKP

Kończyły się okresy ochronne wynegocjowane przez związki zawodowe przy przekształcaniu przedsiębiorstw państwowych w spółki akcyjne, co spowodowało wzrost zwolnień grupowych.

Skumulowanie się tylu czynników naraz doprowadziło do wzrostu bezrobocia rejestrowanego.

2.   Bezrobocie w Polsce w liczbach.

 Bezrobocie rejestrowane na koniec roku[3]

Stopa bezrobocia rejestrowanego wg roku i miesiąca[4]