1
Terapia ruchowa
dzieci z głęboką
niepełnosprawnością intelektualną
– usprawnianie ruchowe -
mgr elżbieta michalak - dziki
Zakres terapii ruchowej
I. Ćwiczenia ruchowe stymulujące układy zmysłów – elementy edukacji sensomotorycznej
II. Ćwiczenia wpływające na zaburzone czynności ruchowe:
- kontroli postawy i lokomocji,
- koordynacji wzrokowo – ruchowo – czuciowej,
- zakresu kinezyterapii.
III. Terapia ruchem wykorzystująca metody oparte na kontakcie z ciałem:
- zabawy paluszkowe, baraszkowanie,
- stymulacja Bazalna Frőhlicha,
- program aktywności Knilla
- ruch rozwijający W. Sherborne
Wstęp
Charakterystyczna cechą życia jest ruch. Ruch uwzględniający cały repertuar jego przejawów począwszy od ruchów ssania, połykania, ruchów oddechowych, po skorygowaną precyzyjną małą motorykę i akty przemieszczania się i pokonywania dystansu.
Już życie prenatalne pełne jest spontanicznych ruchów celowych, dzięki którym gromadzone są pierwsze doświadczenia sensomotoryczne. Zmysły: dotyku, równowagi, czucia głębokiego są aktywne, a ich współpraca stanowi podstawę dla prawidłowego rozwoju psychoruchowego w tym i następnych okresach życia człowieka. Czucie ruchu staje się początkiem rozwoju świadomości siebie i własnego ja. Ruch powoduje ogólne wzmożenie aktywacji, w tym emocji i gotowości do kontaktów.
W przypadku dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną aktywność ruchowa jest zaburzona lub znacznie ograniczona, a ciało przestało być narzędziem służącym do odkrywania, badania, zaspokajania ciekawości, zbliżania i porozumiewania z otoczeniem. Uszkodzenie CUN sprawią, że dziecko pozostaje na pewnym poziomie aktywności motorycznej, głównie o charakterze odruchowym (w zależności od stopnia uszkodzenia i czasu jego wystąpienia), a ukształtowane schematy ruchowe nie są zastępowane przez odruchy dowolne.
Dyskinetyka, dominacja literalna, stereotypie ruchowe (autostymulacje), zaburzona somatognozja to najważniejsze nieprawidłowości ograniczające i utrudniające relacje z własnym ciałem, jak i z otoczeniem. Ponadto zaburzona i ograniczona motoryka bezpośrednio wpływa na integrację wrażeń sensorycznych. Możliwości percepcyjne całkowicie zależą od umiejętności wykonywania celowych ruchów badawczych nastawionych na poszukiwanie bodźców, dzięki którym można gromadzić informacje w różnych sferach sensorycznych. Tylko czynności ruchowe pozwalają dziecku na odkrywanie nowych bodźców i nowych ich kombinacji, a ruchy ukierunkowane umożliwiają integrację różnych spostrzeżeń.
Podkreślić należy, że w każdym momencie życia człowieka są możliwe i realne nowe procesy rozwoju, a zapewniając odpowiednie zabiegi pedagogiczne i terapeutyczne należy powiązać istniejący w danym momencie poziom percepcji z możliwościami działania jednostki i postępować w sposób dostosowany do tej wzajemnej relacji.
Tak więc w procesie edukacji osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną należy ogromny nacisk położyć na szeroko pojęte usprawnianie ruchów, które pozwoli na jak najbardziej optymalny i wszechstronny ich rozwój.
I. ćwiczenia ruchowe stymulujące układy zmysłów
(elementy edukacji sensomotorycznej)
W toku stymulacji sensomotorycznej dochodzi do zbierania wrażeń zmysłowych z otaczającego świata i własnego ciała., a dzięki integracji tych wrażeń zwiększa się orientacja w otoczeniu i tak istotne poczucie bezpieczeństwa.
„Przy niedoborze, nadmiarze lub braku dopływu bodźców tworzenie się prawidłowej integracji zmysłowej jest niemożliwe, a rozwój właściwych odpowiedzi ruchowych i sposób zachowań zaburzony.” [M. Borkowska, str. 76, „2”]
Dzięki bodźcom czucia głębokiego odbieranym głównie z powierzchni stawowych i mięśni dostarczane są informacje o położeniu poszczególnych części ciała w stosunku do siebie, co ułatwia zaplanowanie i wykonanie coraz bardziej skomplikowanych czynności ruchowych.
Właściwe odczuwanie siły ciążenia przez zmysł równowagi (układ przedsionkowy) jest ważne w kierowaniu czynnościami ruchowymi, gdyż dzięki temu mogą odpowiednio współdziałać poszczególne mięśnie lub ich grupy.
Prawidłowa integracja wszystkich zmysłów i odpowiednie ich zakodowanie w OUN są podstawą dla osiągania coraz bardziej złożonych zręczności i umiejętności oraz ich koordynacji. Jest to poprzedzone wykształceniem się u dziecka schematu ciała i bardzo ważną czynnością, jaką jest planowanie czynności ruchowych.
Integracja czynności zmysłowo – ruchowych w OUN polega na uporządkowaniu i właściwej interpretacji informacji odbieranych z różnych układów zmysłów oraz wykorzystywanie ich dla uzyskania odpowiednich reakcji.
Głównymi objawami zaburzonej integracji czynności zmysłowo - ruchowych są
- nadaktywność, nadpobudliwość i brak koncentracji uwagi,
- zaburzenia zachowania,
- nieprawidłowe nacięcie mięśni, zła koordynacja ruchów, wady postawy i stóp.
Usprawnianie uwzględnia:
· stymulację układu dotykowego,
· hamowanie przetrwałych odruchów,
· normalizację napięcia mm,
· ćwiczenia równoważne i koordynacji wzrokowo – ruchowej,
· koordynację czynności ruchowych obu stron ciała.
Przykładowe ćwiczenia ruchowe stymulujące układy zmysłów:
1. Obroty na materacu lub innym podłożu z koncentracją wzroku na wybranym punkcie (znajdującym się na odpowiednim poziomie i w odpowiedniej odległości od oczu dziecka).
2. Leżenie przodem, ręce wyciągnięte w przód – kołysanie się z jednej strony na drugą (naprzemienne obciążanie jednej ze stron ciała) – hamowanie odruchu tonicznego błędnikowego.
3. Obracanie się wokół w leżeniu przodem – dostarczanie stymulacji dotykowej, ćwiczy naprzemienność, hamuje odruchy toniczne.
4. Pozycja czworacza – skręty głowy w prawo, lewo bez poruszania kończynami (oparcie dłoni o podłoże hamuje odruch chwytny, ogranicza nieprawidłowe reakcje stowarzyszone i poprawia równowagę.
5. Pozycja czworacza – poruszanie głową w górę i dół (hamuje symetryczny toniczny odruch szyjny).
6. Pozycja czworacza – poruszanie się do boków, do przodu i tyłu, wokół – szybko ...
opowiastka