Czy należy sie bac Harrego Pottera i Pokemonów.pdf

Tekst pobrano z http://e-wangelizacja.waw.net.pl

Jest to przedruk z miesiħcznika áKATECHETAÑ 12/2001

na co redakcja wyraziþa i miennĢ zgodħ.

Czy naleŇy siħ baę Harrego Pottera i Pokemonw?

W odpowiedzi na to pytanie ograniczħ siħ do pokazania siħ niektrych niebezpieczeıstw.

ZASTRZEņENIA ĺWIATOPOGLġDOWO Î TEOLOGICZNE

Zasadniczym problemem w Potterze (a takŇe w Pokemonach) jest szczeglna koncentracja na temacie magii i

okultyzmu (niespotykana do tej pory kumulacja, jeĻli chodzi o dotykalny i niealternatywny realizm okultystycznych

treĻci). Proporcje sĢ wyraŅnie zachwiane. Magia byþa zawsze zþem, marginesem i domenĢ zþych ludzi (zþa). Tu

jest jakby odwrotnie. Ale magii, nawet tzw. biaþej, nie moŇna utoŇsamiaę z dobrem. ZresztĢ ten, kto zwyciħŇa

ázþego" maga, musi staę siħ jeszcze bardziej zþy czy przebiegþy od tego, ktrego pokonuje. Czy mamy prawo

wykorzystywaę czarnĢ magiħ w obronie wþasnej? áWola mocy", ktra wystħpuje w Potterze i w Pokemonach jest

nie tyle potrzebĢ czþowieka, co przede wszystkim pokusĢ, ktrĢ trzeba rozpoznaę, a nie kultywowaę, zwþaszcza

Ňe kult mocy staþ siħ powszechny jak powietrze (w áGwiezdnych wojnachÑ pozdrawiano siħ np. magicznym, anty-

religijnym wezwaniem: áNiech moc bħdzie z tobĢÑ). TakŇe w satanizmie La Vey'a czy Crowley'a, wspomaganym

magiĢ, dĢŇy siħ do mocy oraz uŇywania zaklħę czarnej magii (zabijanie na odlegþoĻę).

Temat magii w áHarrym Potterze" czy teŇ okultyzmu w áPokemonachÑ jest okazjĢ, by przeanalizowaę stosunek

literatury do magii w ogle lub szerzej: literatury do ĻwiatopoglĢdu, lub jeszcze szerzej: stosunek sztuki do

ĻwiatopoglĢdu, w tym takŇe religii czy rzeczywistoĻci sacrum. Literatura nie ma prawa przedefiniowywaę magii na

swojĢ modlħ. Oznacza to, Ňe literatura nie moŇe lekcewaŇyę, czy negowaę arbitralnie obiektywizmu magii na

rzecz wþasnych praw w subiektywistycznym traktowaniu tematu magii (jak czyni to, np. A. Sapkowski w swoim

nowo wydanym kompendium o fantasy). Literatura nie ma takŇe prawa do definicji wyobraŅni czy fantazji, ktre

sĢ kategoriĢ antropologicznĢ. Stosunek do magii w literaturze jest generalnie odzwierciedleniem stosunku do

magii w kulturze, pod wpþywem oĻwieceniowych przesĢdw czy scjentystycznych dogmatyzmw. Magia istnieje,

jest grzeszna i groŅna. Wskazuje na to takŇe parapsychologia i psychotronika w ramach swego Ļwiata znaczeı,

ostrzegajĢc przed uŇywaniem siþy umysþu. Jednak wiĢŇe siħ to takŇe z upadkiem zwiĢzku magii z demonologiĢ i

przeniesieniem magii wyþĢcznie na pozycje antropocentrycznej parapsychologii, ktra optymistycznie wierzy, Ňe

potrafi ujarzmię wszelkie siþy rzekomej natury: widzialne i niewidzialne, wykluczajĢc przy tym Ļwiat duchw,

demonw czy zwodzenia duchowego, a takŇe powagi zþa. Magia jest realistycznym i grzesznym zabobonem

(idolatriĢ), a nie irracjonalnym, gþupim przesĢdem, ktry odnosi siħ do nie istniejĢcej rzeczywistoĻci i z tej racji

bħdĢcej rzekomo tylko materiĢ wspomnianej wyobraŅni czy fantazji.

W áHarrym Potterze" ĻwiatopoglĢd magiczny i pogaıski (fatalizm) przebija z caþej ksiĢŇki, mimo Ňe autorka

twierdzi, Ňe Ļwiadomie nie chce nakþaniaę dzieci do takiego ĻwiatopoglĢdu. Jednak niewiara w magiħ wcale nie

czyni jej mniej niebezpiecznĢ, a brak podstaw filozoficznych w umyĻle pisarza nie znaczy, iŇ nie szerzy on

nieĻwiadomie jakiegoĻ ĻwiatopoglĢdu. W ksiĢŇce widzimy fascynacjħ (zamiast potħpienia lub przynajmniej

ostroŇnoĻci) spirytyzmem, astrologiĢ, chiromancjĢ, krystalomancjĢ, podrŇami w czasie i zjawiskami

okultystycznymi oraz parapsychologicznymi, jak np. poltergeist. To ostatnie zjawisko parapsychologia prbuje

wyjaĻnię optymistycznie, choę jest ono znane takŇe z historii spirytyzmu potħpionego przez KoĻciþ. Nawet jeĻli

problemy magii przejħta parapsychologia, ktrej baza terminologiczna pojawia siħ zarwno w Potterze jak i w

Pokemonach (np. temat poltergeista w Potterce czy wampiryzmu energetycznego w Pokemonach), to i tak jest to

niebezpieczne. ObfitoĻę terminw - znakw odsyþajĢcych do coraz to nowych rzeczywistoĻci (dziedzin)

okultyzmu czy parapsychologii, musi spowodowaę pytania dziecka i stopniowe zainteresowanie tymi tematami.

Sprzyja temu kontekst wspþczesnej kultury czy raczej subkultury, przyzwalajĢcej na magiħ i okultyzm, i to nawet

bez Ňadnych zastrzeŇeı. Jest to dodatkowo niebezpieczne, zwþaszcza Ňe w Ļrodowisku chrzeĻcijaıskim maþo

Tekst pobrano z http://e-wangelizacja.waw.net.pl

Jest to przedruk z miesiħcznika áKATECHETAÑ 12/2001

na co redakcja wyraziþa i miennĢ zgodħ.

jest ludzi, ktrzy potrafiliby wyjaĻnię te sprawy. Dzieci zaczynajĢ szukaę na wþasnĢ rħkħ odpowiedzi w lekturze,

ktrej nie brakuje ani w ksiħgarniach, ani w Internecie. Ten kontekst jest bardzo waŇny w pytaniu o

niebezpieczeıstwo Pottera czy Pokemonw.

Sþowniki zamieszczone na koıcu kaŇdego tomu áHarrego PotteraÑ eufemistycznie zmiħkczajĢ powagħ i

niebezpieczeıstwo magii. Samo istnienie sþownikw wskazuje na powagħ, zþoŇonoĻę tematu okultyzmu i jego

obecnoĻę w realnej historii, co sprzyja zadawaniu pytaı przez dziecko i rozbudzaniu jego zainteresowania

tematami okultyzmu i ezoteryzmu. Podobnie takie postaci, jak wampiry, wiedŅmy czy wilkoþaki sĢ w tradycji

demonologii chrzeĻcijaıskiej i kultury europejskiej ĻciĻle zwiĢzane z postaciĢ szatana, istniejĢcĢ przecieŇ realnie.

W áHartym PotterzeÑ roi siħ od tych postaci, z ktrych czħĻę jest wymyĻlona (swoiste hybrydy), a czħĻę odnosi

siħ do wspomnianej tradycji demonologicznej, a takŇe mitologii odsysajĢcej do Ļwiata zþa (np. smoki i wħŇe).

Wszystkie te postaci sĢ jakby znakiem wywoþawczym przywoþujĢcym rzeczywistoĻę duchowĢ, ktrej literatura w

sposb arbitralny i bezprawny nie traktuje realistycznie. Ulegþa ona bowiem oĻwieceniowym matrycom, ktre w

tym wzglħdzie sĢ juŇ zwykþymi przesĢdami intelektualnymi.

Magia nie jest wiħc rzeczywistoĻciĢ alternatywnĢ, ale realnĢ. Wydaje siħ, Ňe iloĻciowe odniesienia

semantyczne, spowodowane obfitoĻciĢ i nadmiarem tematw okultystycznych sprzyjajĢ zainteresowaniu i

uzaleŇnieniu realnĢ magiĢ, ktra zarwno w Potterze, jak i w Pokemonach wcale nie jest artystycznie

wystylizowana i artystycznie ázdeformowana". Jest natomiast podana naturalistycznie w opakowaniu bþyskotliwej

akcji, podsycajĢcej jedynie zainteresowanie tematem, zamiast je umniejszaę lub - co najwyŇej - wþĢczaę w pe-

dagogiczno-artystycznĢ caþoĻę, co zawsze byþo cechĢ prawdziwej i wielkiej literatury. Wydaje siħ, Ňe np. Tolkien

uŇywa w swojej twrczoĻci konwencji snu, ktra jest nienaturalistyczna. Podczas gdy ksiĢŇka Rowling jest

naturalistycznĢ kalkĢ okultystycznej rzeczywistoĻci. KsiĢŇka byþa z tej racji juŇ zakazana w niektrych szkoþach

angielskich, australijskich i amerykaıskich.

ZASTRZEņENIA HUMANISTYCZNO-PEDAGOGICZNE

Z punktu widzenia badaı humanistycznych (symbolologia, archetypologia) wydaje siħ, iŇ ksiĢŇka Rowling nie

jest zbiorem symboli, archetypw odsyþajĢcych do gþħbi, ale chaotycznym, eklektycznym i sþabo przemyĻlanym

konglomeratem rozmaitych znakw, odsysajĢcych do Ļwiata okultystycznego i pseudomistycznego. Kontynuacja

procesu uzaleŇnienia od okultyzmu to caþy przemysþ finansowo - wydawniczy: zabawki, komiksy, ksiĢŇki do

kolorowania, zeszyty, ubrania, sprzħŇenie z reklamami produktw (np. coca coli), w koıcu filmy dþugometraŇowe

(o Pokemonach juŇ sĢ, o Potterze wkrtce bħdzie), ktre wtrnie prowokujĢ produkcjħ wielu magicznych czy

okultystycznych przedmiotw (gadŇetw), a nawet dziaþaı promujĢcych zainteresowanie magiĢ w sposb coraz

bardziej realistyczny.

Humanista i agnostyk, U. Eco, badajĢcy okultyzm od strony lingwistycznej stwierdza, Ňe á(...) myĻl

hermetyczna przeksztaþca cale teatrum Ļwiata w zjawisko lingwistyczne, a jednoczeĻnie odmawia jħzykowi

wszelkiej komunikatywnoĻciÑ. Jħzyk magiczny to brak komunikacji, ktrĢ zastħpuje pragnienie wþadzy, juŇ jakby z

natury sprzeczne z duchem komunikacji i dialogu. W magii nikogo siħ nie sþucha, nie ma siħ nikogo ponad sobĢ,

ale zawsze rozkazuje siħ i stawia siebie w centrum. O ádobruÑ tzw. biaþej magii decyduje subiektywnie zawsze

uprawiajĢcy magiħ, nie jest wiħc ono obiektywnym dobrem. Wrodzony egoizm i subiektywizm dziecka zamiast

ulegaę sublimacji i uspoþecznieniu wprowadzane sĢ w puþapkħ fiksacji, a nawet gloryfikacji (umocowanej

teoretycznie w tonie ĻwiatopoglĢdu magicznego, ktry ma charakter caþoĻciowy). W myĻleniu magicznym istnieje

na przykþad zbieŇnoĻę przeciwieıstw, a nie rozdzielnoĻę dobra i zþa. UpadajĢ tu zasady logiczne - zasada

niesprzecznoĻci, ktre umoŇliwiajĢ owe rozrŇnienie dobra i zþa od strony formalnej. Nie zmienia to jednak faktu

obiektywnej grzesznoĻci i niebezpieczeıstwa magii, realnie zagraŇajĢcej zdrowiu psychicznemu oraz

duchowoĻci ludzi uwikþanych w jej sieci.

Tekst pobrano z http://e-wangelizacja.waw.net.pl

Jest to przedruk z miesiħcznika áKATECHETAÑ 12/2001

na co redakcja wyraziþa i miennĢ zgodħ.

Zdaniem wielu aktorw, takŇe z humanistycznego punktu widzenia, ksiĢŇki majĢ charakter szerzenia ducha

Ļmierci, nienawiĻci, zemsty, braku szacunku do rodzicw, braku dialogu (tam, gdzie sĢ zaklħcia, tam nie ma

dialogu). W ksiĢŇce Rowling (podobnie jest w Pokemonach) widzimy Harrego, ktry uczy siħ uŇywania swoich

mocy w bolesny dla innych sposb, co nie jest wþaĻciwym wzorcem wychowania wraŇliwoĻci u dzieci i

naturalnego ducha empatii. KsiĢŇka sprzħga niebezpiecznie, infantylne potrzeby dziecka (dzieciħcy ásen o

potħdzeÑ) z jakimĻ ásyndromem FaustaÑ, poszukujĢcego magicznej áwoli mocyÑ. Rodzice sportretowani zostali

jako Ņli i autorka przyznaje, Ňe jest to zamierzone. Jest to swoista gloryfikacja Ļwiata dzieciħcego, w oderwaniu

od rodzicielskiej odpowiedzialnoĻci w przekazywaniu rodzinnej tradycji i znaczenia powagi w Ňyciu.

Euroamerykaıska kultura narcyzmu i infantylizmu sprzyja absorpcji tej ksiĢŇki, gdzie Narcyz sprzymierza siħ z

Faustem. Ta manipulacja moŇe teŇ odnosię siħ do kompleksu niŇszoĻci, jaki posiada wiele dzieci w tej wþaĻnie

kulturze (pozbawionych rodzicw lub posiadajĢcych ázþychÑ rodzicw). Wtedy nastħpuje identyfikacja z chudym

chþopcem w okularach z bliznĢ na czole, ktry w realistycznych warunkach jest niedoceniany, a nawet

pogardzany przez rwieĻnikw. W Ļwiecie ludzkim Harry jest nikim, ale wszystko zmienia siħ w jego 11.

urodziny. Od zera do bohatera. Harry odkrywa, Ňe jest magiem o wielkiej stawie w krħgach áwþaĻciwychÑ ludzi,

wpþywowych i áwtajemniczonych". Sprzyja to myĻleniu ezoterycznemu, typowemu dla sekt okultystycznych czy

nawet satanistycznych. Z punktu widzenia psychologii rozwojowej, a takŇe duchowoĻci chrzeĻcijaıskiej, zamiast

ciħŇkiej pracy - niezbħdnej w prawidþowym rozwoju - oferuje siħ tu magicznĢ drogħ ána skrty". Pokemony i Harry

Potter, ktrzy zawsze chcĢ tylko walczyę, zabijaę i nieustannie wygrywaę, nie sĢ wzorem dla wþaĻciwego

wychowania, gdzie powinno byę miejsce na kryzys, klħskħ, pokorħ, przebaczenie czy integracjħ wþasnej sþaboĻci.

Aleksander Posacki SI

Autor - dr filozofii, adiunkt na Wydziale Filozoficzno-Pedagogicznym áIgnatianum" w Krakowie, w Katedrze

Filozofii Czþowieka.

PowyŇszy tekst zostaþ pobrany z witryny internetowe: http://www.e-wangelizacja.waw.net.pl

Jest to przedruk z miesiħcznika áKATECHETAÑ 12/2001

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: