Ontologia_wstep.pdf

WSTĘP DO

ONTOLOGII

na podstawie uniwersyteckich wykładów z filozofii

RÓŻNE KONCEPCJE ONTOLOGII ............................................... 2

1. O NTOLOGIA JAKO „ PIERWSZA FILOZOFIA ” ...................................... 2

2. O NTOLOGIA JAKO TEORIA ŚWIATA REALNEGO ................................ 3

3. O NTOLOGIA JAKO SUPRANATURALISTYCZNA METAFIZYKA ............ 4

4. O NTOLOGIA JAKO FILOZOFIA ZDROWEGO ROZSĄDKU ..................... 4

5. O NTOLOGIA JAKO FILOZOFIA ŚWIADOMOŚCI LUDZKIEJ ................... 5

6. O NTOLOGIA JAKO ANALIZA LINGWISTYCZNA LUB LOGICZNA .......... 5

PODSTAWOWE POJĘCIA ONTOLOGII ...................................... 6

7. P RZEDMIOT ..................................................................................... 6

8. B YT ................................................................................................. 7

9. R ZECZ ............................................................................................. 7

10. S UBSTANCJA ................................................................................. 7

11. C ECHA , WŁASNOŚĆ ....................................................................... 9

12. „J EST ” ......................................................................................... 10

13.I STNIENIE JAKO QUASI WŁASNOŚĆ ............................................... 10

14. I STNIENIE JAKO WYSTĘPOWANIE W PEWNYM KONTEKŚCIE .......... 11

15. K ONTEKSTY ISTNIENIA ................................................................ 12

16. K RYTERIA ISTNIENIA ................................................................... 13

WYBRANE ZAGADNIENIA ONTOLOGII .................................. 15

Z AGADNIENIE NATURY BYTU ............................................................ 15

17. R ÓŻNE INTERPRETACJE TEGO ZAGADNIENIA ............................... 15

18. R OZRÓŻNIENIE STANOWISK : MONIZM , DUALIZM , PLURALIZM .... 15

19. M ONIZM MATERIALISTYCZNY I IDEALISTYCZNY ......................... 17

20. D UALIZM , PLURALIZM ................................................................ 19

21. M YŚLENIE A BYT , „ ZWROT KARTEZJAŃSKI ”, PROBLEM REALIZMU

.......................................................................................................... 20

22. I DEALIZM SUBIEKTYWNY SKRAJNY I UMIARKOWANY ................. 21

23. I DEALIZM OBIEKTYWNY , SPIRYTUALIZM I IDEALIZM PLATOŃSKI 23

24. O GÓLNE POSTULATY MATERIALIZMU .......................................... 25

25. M ATERIA , UJĘCIE SUBSTANCJALISTYCZNE I ATRYBUTYWISTYCZNE

.......................................................................................................... 26

26. M ATERIALIZM NATURALISTYCZNY ............................................. 27

27. M ATERIALIZM MECHANISTYCZNY ( I „ WULGARNY ”) ................... 28

28. M ATERIALIZM DIALEKTYCZNY I HISTORYCZNY .......................... 28

29. M ATERIALIZM FIZYKALISTYCZNY ( REDUKCJONISTYCZNY )......... 29

30. M ATERIALIZM EMERGENTYSTYCZNY .......................................... 30

31. P RZESTRZEŃ GEOMETRYCZNA .................................................... 31

32. P RZESTRZEŃ - MATERIA ; ABSOLUTYZM ( SUBSTANTYWIZM ),

RELACJONIZM .................................................................................... 32

33. O GÓLNA CHARAKTERYSTYKA CZASU .......................................... 36

34. C ZAS – ABSOLUTYZM ( SUBSTANTYWIZM ) I RELACJONIZM .......... 36

35. P ROBLEM KIERUNKU (" STRZAŁKI ") CZASU . ................................ 39

36. P ROBLEM ODRÓŻNIANIA TERAŹNIEJSZOŚCI PRZESZŁOŚCI I

PRZYSZŁOŚCI ..................................................................................... 41

37. U KŁADY FIZYCZNE – RZECZY , ZDARZENIA CZY PROCESY ? .......... 45

38. U KŁADY FIZYCZNE – CIĄGŁOŚĆ CZY NIECIĄGŁOŚĆ „ TWORZYWA ”

.......................................................................................................... 47

39. U KŁADY FIZYCZNE – MECHANICYZM CZY EMERGETYZM ? .......... 48

40. P ROBLEM ZMIANY W FILOZOFII KLASYCZNEJ .............................. 51

41. D IALEKTYCZNA KONCEPCJA ZMIANY .......................................... 52

42. D ETERMINIZM I INDETERMINIZM ................................................. 53

43. K LASYCZNA PROBLEMATYKA DETERMINIZMU KAUZALNEGO . .... 54

44. W SPÓŁCZESNE INTERPRETACJE DETERMINIZMU . ........................ 54

Różne koncepcje ontologii

1. Ontologia jako „pierwsza filozofia”

Ontologia (metafizyka) jako filozofia pierwsza w rozumieniu

Arystotelesowskim jest najogólniejszą i najbardziej abstrakcyjną

dyscypliną filozofii. Jej przedmiotem jest byt ujęty jako byt. Bada ona

najogólniejsze własności bytu i sposoby jego istnienia, poszukuje

ostatecznej zasady (lub zasad) wszystkiego, co istnieje. Bada ona

naturę i strukturę bytów i ich rodzajów oraz przeprowadza podział

bytów poszczególnych na kategorie. Rozważa wielość znaczeń takich

słów, jak „jest”, „istnieje”, „bytuje”, oraz ustala, co i w jakim

znaczeniu jest lub bytuje.

Parmenides, Platon, Arystoteles, Tomasz z Akwinu, Kartezjusz,

Spinoza, Leibniz, Fichte, Schelling, Hegel. Ontologia jako pierwsza

filozofia pojawia się u wszystkich filozofów zajmujących się ontologią

w innych znaczeniach, jako wprowadzenie do niej.

2. Ontologia jako teoria świata realnego

Ontologia jako ogólna teoria świata realnego, fizycznego i

przestrzenno-czasowego oparta jest na wiedzy przyrodniczej. Ontologia

tak pojęta stanowi główny teren badań ontologicznych od czasów

Talesa. Punktem wyjścia – rozróżnienie zjawisk i rzeczywistości. Cel –

przeniknięcie w głąb bytu rzeczywistego, zrozumienie natury i

struktury świata jako całości. W ramach ontologii (2) kształtują się

szczegółowe dyscypliny: kosmologia filozoficzna, filozofia fizyki i

nauk biologicznych, filozofia człowieka, ontologia społeczeństwa i

filozofia umysłu. Ontologia (2) może być spekulatywna (Hegel,

Spinoza, Leibniz) albo ściśle naukowa.

Jońska filozofia przyrody, Heraklit, Platon, Arystoteles, stoicy,

Demokryt, Epikur, Lukrecjusz, Ockham, Bruno, Kartezjusz, Spinoza,

Leibniz, Diderot, Holbach, Helwecjusz, Hegel, Feuerbach, Engels.

3. Ontologia jako supranaturalistyczna metafizyka

Doktryna ezoteryczna o bycie supranaturalnym. Założenie – u

podłoża zjawisk naturalnych znajdują się byty, procesy i zdarzenia

supranaturalne, które są odmienne od naturalnych i nie podlegają

naturalnym zależnościom prawidłościowym. Spirytualizm, idealizm

typu platońskiego, ontologie irracjonalistyczne i mistyczne. Ontologia

(3) jest uniezależniona od nauki i doświadczenia potocznego. Odwołuje

się do pozaracjonalnych źródeł – objawienie, intuicja, emocje,

przeżycia mistyczne, olśnienie, iluminacja umysłu, ekstaza. Są one

przeważnie dostępne tylko dla wybranych. Zadanie: konstruowanie

koncepcji struktury bytu w jego warstwie pozanaturalnej oraz

wyjaśnienie zjawisk naturalnych przez odwołanie się do zdarzeń

supranaturalnych.

Pitagorejczycy, Platon, gnostycy, Plotyn, Augustyn, Bonawentura,

Eckhart, Boehme, Leibniz, Hegel, Bergson, tomizm, personalizm

chrześcijański, de Chardin.

4. Ontologia jako filozofia zdrowego rozsądku

Przekonania zdrowego rozsądku o świecie: wyrażone w języku

potocznym, odzwierciedlają w ogólnych zarysach rzeczywistą strukturę

świata. Zadanie: sporządzenie listy twierdzeń ogólnych, zawartych w

myśleniu potocznym dotyczącym rozmaitych rodzajów bytów,

wykrycie właściwego znaczenia wyrażeń potocznych odnoszących się

do istnienia przedmiotów uznanych przez zdrowy rozsądek

Moore, Wittgenstein, Austin.

5. Ontologia jako filozofia świadomości ludzkiej

Ujmowanie zagadnień dotyczących istnienia i natury czegokolwiek

z perspektywy sposobu jego pojawiania się w świadomości. Ontologia

(5) traktuje wszelki byt jako byt świadomościowy (jako dany

świadomości lub przez świadomość konstruowany) – z nauki o bycie

przekształca się w ontologię uświadamiania bytu, ontologię

świadomości. Zadanie: badanie struktury świadomości ludzkiej, jej

rodzajów i poziomów. Świadomość – jedynym bytem, którego istnienie

musi być uznane jako punkt wyjścia filozofii. Przedmioty

uświadamiane – korelaty świadomości.

Berkeley, Hume, Kant, Fichte, empiriokrytycyzm, fenomenalizm

danych zmysłowych Ayera, Husserl, Heidegger, Sartre, Jaspers.

6. Ontologia jako analiza lingwistyczna lub logiczna

Analiza znaczenia pojęć i wyrażeń językowych służących do

charakterystyki wszelkiego możliwego bytu i sposobu jego istnienia.

Zadanie: opracowanie języka, w którym można by poprawnie i

logicznie wypowiadać się o wszelkim możliwym istnieniu

czegokolwiek. Zazwyczaj jest to wstęp do metafizyki właściwej (np.

Arystotelesowska nauka o kategoriach ontologicznych 1 ). Ontologia (6)

pozbawiona jest bezpośrednich implikacji egzystencjalnych.

Brentano, Husserl, Frege, Russell, Wittgenstein, Ingarden, Quine.

Ontologia jako specyficznie wyróżniony dział logiki formalnej,

głównie teorii mnogości, analizuje pojęcia: kategorii semantycznej,

przedmiotu, zbioru przedmiotów, własności zbiorów i ich elementów,

relacji między zbiorami i ich elementami. Wyniki analiz mają charakter

1 Arystoteles wyróżnił kategorię rzeczy (substancji konkretnej) oraz 9 sposobów jej

bytowania (lub orzekania o niej) – ilość, wielość, wielkość, jakość (właściwość formy

rzeczy), relacja, czas, przestrzeń, położenie, posiadanie, czynność, doznawanie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: