GAMY  I  AKORDY  DIATONICZNE  (gamowłaściwe)

Opracowano  na  podstawie  obszernej  publikacji  -  Ricci  Adams  musictheory.net  (www.musictheory.net)

BUDOWA  GAMY  „DUR”  i  „MOLL”

Stopnie, ich  nazwy  i  odległości  między  nimi  w  gamie  C-dur

pokazuje  poniższy  rysunek :

stopnie    I                            II                 III                     IV                V                  VI                    VII              VIII=I

odległości                 ct                     ct                            pt                  ct                      ct                ct                   pt

Oznaczenia :     ct  - cały  ton  (sekunda wielka),     pt  - półton  (sekunda  mała)

Stopnie, nazwy  i  odległości  w  gamie  c-moll  naturalnej :

stopnie      I                            II                 III                     IV              V                 VI                    VII              VIII=I

odległości                 ct                     pt                            ct                  ct                      pt                ct                   ct

W  gamie  c-moll  harmonicznej  VII  stopień  jest  taki  sam  jak

w  gamie  C-dur, czyli  „h”. Zatem  odległość  między  stopniami

VI  i  VII  to  sekunda  zwiększona  a  VII  i  VIII  to  sekunda  mała.

Wg  tych  schematów, t.zn. odległości  między  poszczególnymi  stop-

niami, buduje  się  wszystkie  gamy  a  ich  nazwy  określa  nazwa

dźwięku  toniki.

Przykładowo

-  gama  D-dur  zawiera  dźwięki :              d, e, fis, g, a, h, cis, d

-  gama  d-moll  naturalna                                          d, e, f,    g, a, b, c,   d

-  gama  d-moll  harmoniczna                            d, e, f,    g, a, b, cis, d

AKORDY  (TRÓJDŹWIĘKI)  DIATONICZNE

Akordy  (trójdźwięki)  na  poszczególnych  stopniach  gamy  C-dur,

zbudowane  z  dźwięków  gamy, pokazuje  poniższy  rysunek :

stopnie   I                  II                 III                IV                  V                  VI                  VII                 VIII

Oznaczenia :     M  (Major) - akord  dur  (składa  się  z  tercji  wielkiej  i  małej)

      m  (minor) - akord  moll  (tercja  mała  i  wielka)

                                 zm                                - akord  zmniejszony  (dwie  tercje  małe)

Nazwę  i  oznaczenie  poszczególnych  akordów  określa  nazwa

dźwięku  podstawowego, czyli  najniższego  (toniki  akordu).

A  więc  w  tej  gamie  kolejno  występują  akordy :

CM              -  czytamy  „ce dur”              (spotykane  oznaczenie  „C” - lit. duża)

Dm              -  „de mol”                            („d” - lit. mała)

Em              -  „e mol”                                          („e”)

FM              -  „ef dur”                                          („F”)

GM              -  „gie dur“                            („G“)

Am              -  „a mol”                                          („a”)

Hzm              -  „ha zmniejszony”              („Ho”, lub  „Bo” w  nutach  angielskich)

Akordy  I, IV i V stopnia, czyli CM, FM, GM, tworzą "triadę  harmoniczną".

Akordy  diatoniczne w  gamie  c-moll  naturalnej :

stopnie              I       II      III      IV     V      VI    VII   VIII

W  tej  gamie  mamy  natomiast :

Cm              -  „ce mol”                                          („c”)

Dzm              -  „de zmniejszony”              („Do”)

EsM              -  „es dur”                                          („Es”, lub  „E z bemolem“)

Fm              -  „ef mol”                                          („f”)

Gm              -  „gie mol“                            („g“)

AsM              -  „as dur”                                          („As”, lub  “A z bemolem”)

BM              -  „be dur”                                          („B”, lub  “B z bemolem”)

W  gamie  c-moll  harmonicznej  mamy  dwa  akordy  zmniejszone

oraz  akord  zwiększony  (Zw), złożony  z  dwóch  tercji  wielkich :

stopnie              I       II      III      IV     V      VI    VII   VIII

w  związku  z  tym  mamy :

Cm              -  „ce mol”                                          („c”)

Dzm              -  „de zmniejszony”              („Do”)

Eszw              -  „es zwiększony”              („Es+”, lub  „E+ z bemolem“)

Fm              -  „ef mol”                                          („f”)

GM              -  „gie dur“                            („G“)

AsM              -  „as dur”                                          („As”, lub  “A z bemolem”)

Hzm              -  „ha zmniejszony”              („Ho”, lub  „Bo” w  nutach  angielskich)

W  gamie  moll "triada harmonizna" to  odpowiednio - Cm, Fm, Gm, lub GM.

PRZEWROTY  AKORDÓW  (przykład  dla  akordu  C) :

(przewrót  powstaje  przez  przeniesienie  dolnej  nuty  o  oktawę  w  górę)

Oznaczenia  akordów  w  przewrotach  (przykład  dla  akordu  C) :

AKORDY  SEPTYMOWE  (diatoniczne)

(do  akordów  omawianych  powyżej  dodajemy  jeszcze  jedną  tercję, która

z  podstawą  akordu  tworzy  septymę  -  stąd  nazwa  akordów)

Akordy  septymowe  w  gamie  C-dur :

stopnie  I                II              III              IV    V      VI     VII   VIII

Oznaczenia :     M7     -  akord  dur  z  septymą  wielką  (ostatnia  tercja  wielka)

      m7     -  akord  moll  z  septymą  małą  (ostatnia  tercja  mała)

                                  D7     -  akord dur - dominanta  septymowa  (septyma  mała,

ostatnia  tercja  mała)

                                  pzm7 -  akord  septymowy  półzmniejszony  (septyma  wielka,

              ostatnia  tercja  wielka)

Akordy  septymowe  w  gamie  c-moll  naturalnej :

Uwaga  -  błąd  graficzny  -  w  ostatnim  akordzie  dodana  kreska  winna  leżeć  między  nutami)

stopnie              I      II     III     IV    V     VI   VII   VIII

Oznaczenia :     D7     -  akord  dominantowy  septymowy  (dla  odróżnienia

                                                   od  dominanty  septymowej, ma  identyczną  budowę,

                                                   ale  występuje  na  VII  stopniu  gamy)

Akordy  septymowe  w  gamie  c-moll  harmonicznej :

Uwaga  -  błąd  graficzny  -  w  ostatnim  akordzie  dodana  kreska  winna  leżeć  między  nutami)

stopnie              I      II     III     IV    V     VI   VII   VIII

Oznaczenia :    zmn7  -  akord  septymowy  zmniejszony  (septyma  zmniejszona

                                                                                                                              szystkie  tercje  małe)

Mamy  tu  jeszcze  dwa  nowe  nieznakowane  akordy, którymi  tu nie  omó-

Wimy. gdyż  są  rzadko  używane.

PRZEWROTY  AKORDÓW  SEPTYMOWYCH

-  przykład  dla  akordu  CM7 :

                            pozycja              pierwszy                      drugi                                trzeci

                            zasadnicza              przewrót                      przewrót                  przewrót

Oznaczenie  pozycji  zasadniczej :

Oznaczenie  pierwszego  przewrotu :

Oznaczenie  drugiego  przewrotu :

Oznaczenie  trzeciego  przewrotu :

Zestawienie  oznaczeń  przewrotów :

W  powszechnie  publikowanych  nutach  nie  podaje  się  oznaczeń

przewrotów  akordów  (służą  one  raczej  do  muzykologicznych

analiz  teoretycznych).

ZESTAWIENIE  OZNACZEŃ  AKORDÓW  - przykład  dla  „C” :