Strategie rozwoju telemedycyny(1).doc

Propedeutyka zdrowia publicznego – Tomasz Walencik

Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji
w Zamościu

Wydział Fizjoterapii i Pedagogiki

Kierunek: Zdrowie Publiczne

Nr albumu: 13892

Tomasz Walencik

Strategie rozwoju telemedycyny

pod kierunkiem:

dr Igor Szwiec

Zamość 2008

SPIS TREŚCI

1.    Wstęp               3

2.    Telemedycyna na świecie kierunki rozwoju               5

3.    Zastosowania telemedycyny              8

3.1.  Zdalna komunikacja pacjent – lekarz              8

3.2.  Współdzielenie informacji i wiedzy w służbach medycznych              8

3.3.  Systemy teleinformatyczne wspomagające konkretne specjalności

        Medyczne              9

3.4.  Systemy informatyczne wspomagające zarządzanie służbą zdrowia..              9

3.5.  Aspekty ludzkie w telemedycynie              10

4.    Działania wokół telemedycyny w Polsce              11

4.1. Współpraca międzynarodowa              14

5.  Funkcje instytucji koordynujących: centrum koordynacji, centrum        usług oraz centrów kompetencji              16

5.1.           Centrum koordynacji              16

5.2.           Centrum usług              18

5.3.           Homemonitoring              18

5.4.           Telekonsultacje              19

5.5.           Ratownictwo, telekardiologia stanów nagłych              20

5.6.           Centrum teleradiologiczne              21

5.7.           Centrum edukacyjne (biznes, medycyna, samorząd)              21

5.8.           Geolokalizacja              22

5.9.           Teleradiologia              22

5.10.       Teletransmisja ekg              23

5.11.       Telepulmunologia              23

6.       Podsumowania               24

7.       Literatura               25              

1. Wstęp

              Telemedycyna (medycyna na odległość) – jest to najnowsza forma medycyny         i opieki zdrowotnej łącząca w sobie elementy telekomunikacji, informatyki oraz medycyny. Dzięki wykorzystaniu nowych technologii pozwala ona przełamywać geograficzne bariery, pozwalając na wymianę specjalistycznych informacji przesyłając obrazy statystyczne, jak i dynamiczne (przesyłanie najwyższej jakości zdjęć EKG, USG, MRI). Pozwala na diagnozę na odległość. Duże zastosowanie telemedycyna znajduje w środowisku chirurgicznym, które wykorzystuje ją do przeprowadzania operacji "na odległość". Nowoczesna technologia, wykorzystująca szybkie procesory i algorytmy do cyfrowego przetwarzania i kompresji sygnałów, umożliwia przesyłanie obrazów o wysokiej rozdzielczości, a także interaktywną transmisję audiowizualną z wyjątkową dokładnością i w czasie rzeczywistym. Systemy wideokomunikacyjne (wideokodery) pracują na ogólnodostępnych cyfrowych liniach transmisyjnych ISDN, w ogólnoświatowej sieci Internet, a także na liniach satelitarnych[1].

              Celem pracy jest usystematyzowanie informacji z zakresu telemedycyny z uwzględnieniem wizji rozwoju. W pierwszej kolejności przedstawię cele, które warto osiągnąć (wizję), w drugiej zaś sposób ich realizacji (strategię).

Podstawowe cele wdrożenia rozwiązań TM to nowoczesny system współpracy pacjentów, personelu medycznego oraz podmiotów właścicielskich w służbie zdrowia ukierunkowany na przełamanie ograniczeń geograficznych w dostępie do usług medycznych oraz ułatwienie szeroko rozumianego przepływu informacji medycznych.

Metodą realizacji tej wizji jest wykorzystanie nowoczesnych technologii oraz sieciowych metod współpracy do stopniowego rozszerzania zasięgu i jakości usług medycznych dzisiaj trudnodostępnych z powodu odległości, braku specjalistycznego personelu na miejscu i trudności komunikacyjnych.

Strategia zakłada wykorzystanie wszelkich istniejących metod współpracy począwszy od kampanii promocyjnych i edukacji, na zaawansowanych technikach teleterapii i wykorzystaniu współdzielonych baz danych medycznych skończywszy.

Docelowe efekty realizacji strategii to w istocie nowe możliwości funkcjonowania służby zdrowia:

·         przeniesienie części ciężaru związanego z obserwacją/profilaktyką stanu zdrowia z pacjenta na służby medyczne - szczególnie wobec grup wysokiego ryzyka lub groźnych schorzeń o objawach bagatelizowanych przez potencjalnych chorych,

·         automatyczny monitoring stanu zdrowia pacjenta przebywającego w odległości uniemożliwiającej fizyczną obecność lekarza lub pielęgniarki, w tym także zdalne monitorowanie funkcji życiowych pacjenta w ratownictwie medycznym,

·         diagnozowanie lub wykonywanie zabiegów medycznych na odległość,

·         szerszy i łatwiejszy dostęp do usług medycznych na obszarach słabo zaludnionych i odległych od specjalistycznych jednostek służby zdrowia,

·         szybka i łatwa propagacja wiedzy pomiędzy jednostkami służby zdrowia, pacjentami, organizacjami pożytku publicznego, w tym również łatwość gromadzenia informacji koniecznych do badań naukowych,

·         zmiana metod pracy służby zdrowia - przeniesienie części aktywności w teleinformatyczne systemy pracy grupowej, a tym samym częściowe uniezależnienie się od barier geograficznych wewnątrz środowiska medycznego.

Powyższe cele ściśle korespondują z celami stawianymi służbie zdrowia jako takiej. Ich osiągnięcie poprawi wskaźniki charakteryzujące zdrowie społeczeństwa, wśród których można wymienić takie jak[2]:

·         statystyki wyleczeń,

·         wskaźniki skuteczności profilaktyki,

·         czas trwania terapii.

              Należy również oczekiwać spadku jednostkowych kosztów profilaktyki i leczenia - głównie dzięki wczesnemu wykrywaniu groźnych (i kosztownych) schorzeń oraz szerszemu zasięgowi działania lekarzy specjalistów dziś trudnodostępnych dla pacjentów z powodu odległości.

2.    
Telemedycyna na świecie kierunki rozwoju

              Określenie telemedycyna jest używane w odniesieniu do wielu różnorodnych zastosowań technik informatycznych i telekomunikacyjnych w realizacji przy ich pomocy usług w medycynie. Telemedycyna określa różnorodne zdalne aspekty ochrony zdrowia pacjenta, jakie realizujemy za pośrednictwem technologii transmisji danych. W tym kontekście mówimy także o telekonsultacjach i telediagnostyce, szkoleniach i edukacji personelu medycznego. W ramach telemedycyny realizowane są próby operacji chirurgicznych na odległość. W telemedycynie korzystamy bardzo często z narzędzi wideokonferencji.

              Za kraj w którym pierwsze kroki zaczęto stawiać na gruncie telemedycyny należy przyjąć USA. To właśnie tutaj już w latach 60. powstała satelitarna sieć telekomunikacyjna łącząca amerykańskie bazy wojskowe, rozrzucone na wszystkich kontynentach, ze specjalistycznymi ośrodkami medycznymi w USA. Dzięki wykorzystaniu możliwości nowoczesnych technologii, jakie niosło ze sobą amerykańskie wojsko, przyczyniło się ono do rozwoju tej dyscypliny. Kolejnym czynnikiem, nie mniej ważnym, było wniesienie dużego wkładu informacji przez NASA. Opieka medyczna i monitorowanie stanu zdrowia astronautów musiały się odbywać z konieczności – na odległość. Do dzisiaj powstaje wiele inicjatyw telemedycznych sponsorowanych przez władze stanowe i rząd federalny.

W Polsce telemedycyna w zasadzie "raczkuje"[3]. Jest co prawda kilka inicjatyw w kierunku rozwoju lokalnych sieci telemedycznych wokół dużych ośrodków medycznych, jest szereg indywidualnych inicjatyw co śmielszych profesorów i dyrektorów klinik, ale większość projektów z reguły ma charakter lokalny, prowadzona jest przez jednego lub grupę "zapaleńców", zwykle młodszego lub średniego pokolenia. Inicjatywy te koncentrują się głównie na opracowywaniu i wdrażaniu systemów do przesyłania sygnałów EKG przez telefon (również przez telefony komórkowe), na wydajnym przesyłaniu zdjęć rentgenowskich, obrazów USG, CT, etc. przez Intranet lub Internet w celach konsultacyjnych, a także na sprawnej organizacji baz danych i niezbędnych systemów kontroli dostępu do tychże banków informacji.

Od 2001 roku działa Sekcja Telemedycyny Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, która postawiła sobie za cel krzewienie i rozwój idei telemedycyny w Polsce. Należą do niej znani profesorowie, dyrektorzy szpitali i klinik, lekarze różnych specjalności. Sekcja zorganizowała kilka spektakularnych interaktywnych wideokonferencji naukowo-szkoleniowych, m.in.: trójstronnej – z Waszyngtonu do Warszawy i Bielska Białej, oraz z operacji serca w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Mam przekonanie, że telemedycyna zacznie się rozwijać w Polsce tym szybciej, im więcej lekarzy, przedstawicieli resortu zdrowia, kas chorych (w niedalekiej przyszłości Narodowego Funduszu Zdrowia), a także pacjentów – zrozumie i doceni zalety tej nowoczesnej formy medycyny[4].

              Wydaje się, że po okresie przekonywania społeczeństw do telemedycyny, w rozwiniętych krajach liczba usług telemedycznych rośnie lawinowo. Wiele rządów krajów rozwiniętych wprowadza telemedycynę w ramach reform systemów ochrony zdrowia. Impulsem do rozwoju telemedycyny jest także społeczne zapotrzebowanie (np. ochrona zdrowia obywateli w podeszłym wieku) jak i działalność indywidualnych instytucji i osób.

Telemedycyna, czyli medycyna na odległość, będzie w XXI wieku jedną z najprężniej rozwijających się dziedzin nauki. Jak się podkreśla już wkrótce umożliwi ona lekarzom konsultacje z najlepszymi fachowcami, nawet oddalonymi o setki i tysiące kilometrów, wzajemne zdalne asystowanie przy trudnych zabiegach chirurgicznych, stałe monitorowanie przewlekle chorych pacjentów i wyników leczenia. W niektórych krajach (jak USA, Kanada, Australia, Włochy, Japonia, kraje skandynawskie) usługi telemedyczne są już powszechnie dostępne. Liczne programy, scentralizowane i ujednolicone bazy przechowywania danych finansowane są w zwykle przez rząd, władze stanowe i lokalne. Bardzo ciekawe są osiągnięcia z zakresu telemedycyny w Norwegii.

Głównym założeniem telemedycyny jest wyeliminowanie zbędnego przemieszczania się pacjentów i specjalistów oraz zapewnienie równego dostępu do opieki medycznej wszystkim pacjentom. W Stanach Zjednoczonych, gdzie telemedycyna jest najbardziej rozwinięta, szacuje się, że około 40% porad składa się z prostej wymiany informacji między pacjentem a lekarzem i nie zawsze wymaga badania. Wobec powyższych danych zdecydowano wiosną 1995 roku o wprowadzeniu telemedycyny do domu. Wymiernym efektem było skrócenie czasu "wizyty" o około 60% bez zmniejszenia satysfakcji pacjentów. Warto zauważyć, że w chwili obecnej istnieje bardzo bogata oferta domowych urządzeń dla zdalnej diagnostyki i całych systemów opieki domowej. Są to na przykład system Healthman (firmy Siemens) do zapisywania w domu i wstępnego analizowania informacji o stanie zdrowia ze wstępnymi diagnozami i zaleceniami, Medicate - system wykorzystujący technologię internetową dla monitorowania cierpiących na astmę w domu, przenośne stanowisko telemedyczne umożliwiające lekarzowi przeprowadzenie kompleksowych badań od ginekologicznych po kardiologiczne i przesłanie tych wyników specjalistom, zestaw firmy Matsushita umożliwiający zdalne monitorowanie parametrów biologicznych pacjenta: tętna, pracy serca, ciśnienia krwi, poziomu cukru, wyglądu           i ciśnienia w gałce ocznej, temperatury, itp.

Do telemedycyny zaliczamy[5]:

·         szeroko rozumiane środowisko e-health, w tym: telediagnostykę, telekardiologię, teleradiologię, telepatologię, telepulmonologię, telechirurgię, itp.,

·         specjalistyczne aplikacje telemedyczne, takie jak: telemonitorowanie i teleopiekę chorych w warunkach domowych, szpitalne systemy informatyczne, elektroniczna dokumentacja pacjenta, systemy wspomagania decyzji w medycynie, regionalne sieci telemedyczne,

·         infrastrukturę techniczną w aplikacjach telemedycznych, systemy informatyczne w zarządzaniu ochroną zdrowia, medyczne systemy telekonferencyjne i telekonsultacyjne,

·         serwisy internetowe wspomagające diagnostykę, leczenie, rehabilitację i kontrolowanie chorych,

·         firmowe serwisy internetowe na temat rynku ochrony zdrowia, aplikacje internetowe w badaniach naukowych.

              W Internecie możemy odszukać setki stron opisu projektów telemedycznych. W wielu krajach telemedycyna jest integralną częścią systemu ochrony zdrowia. Przytoczona lista odnośników nie jest reprezentatywna, została wybrana arbitralnie, ma na celu dostarczenia niezbędnych informacji. Można sięgnąć do baz danych z adresami zasobów www. Jedną z takich internetowych baz danych jest portal TIE (Telemedicine Information Exchange) wspomagana przez National Library of Medicine[6].

3. Zastosowania telemedycyny

3.1. Zdalna komunikacja pacjent – lekarz

Istnieją dwa główne kierunki rozwoju technik pozwalających na zdalną opiekę medyczną i zapewnienie ciągłego kontaktu pacjenta ze służbą zdrowia tj.

·         monitoring – stosowany w domach, jednostkach ratunkowych oraz w obrębie jednostek służby zdrowia;

·         telediagnoza – umożliwiająca przeprowadzenie badania i postawienie diagnozy na odległość.

Najsilniejszy rozwój dotyczy obecnie usług medycznych dostępnych dla pacjenta w domu, głównie dzięki wzajemnemu zrozumieniu służb medycznych i dostawców technik (ok. 10% prezentacji ofert i 10% prezentacji potrzeb poświęcono zagadnieniu „home – general” na konferencji w ATA 2007 w Nashville). Szczególną uwagę obie strony poświęcają terapii chorób przewlekłych wymagających stałego kontaktu pacjenta z lekarzem i jednocześnie nie wymagających hospitalizacji np. cukrzyca.

Szeroka oferta narzędzi i technik telekomunikacyjnych przygotowana przez dostawców sprzętu i usług telekomunikacyjnych dla służb medycznych nie spotyka się jeszcze z odzewem po stronie służb medycznych[7].

3.2. Współdzielenie informacji i wiedzy w służbach medycznych

Trend ten stanowi naturalne wykorzystanie w medycynie współczesnych technik wymiany wiedzy -począwszy od baz wiedzy i telekonferencji, na e-learningu skończywszy. Służby medyczne skoncentrowane są przy tym na rozwoju metod dedykowanych dla poszczególnych specjalności medycznych, a dostawcy technologii teleinformatycznych prezentują bardziej ogólne (uniwersalne) metody wspomagające wymianę wiedzy. Można na tej podstawie postawić tezę, że[8]:

·         standardy gromadzenia i wymiany wiedzy medycznej z użyciem technologii informatycznych dopiero się tworzą,

·         istnieje wiele rozwiązań pozwalających na wymianę wiedzy pomiędzy ośrodkami akademickimi, stowarzyszeniami, organizacjami etc.

              Dalszy rozwój wymiany informacji i wiedzy jest silnie związany z rozwiązaniami typu EHR1 o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym - pozwalającymi na dostęp do szczegółowych i kompletnych danych medycznych milionów pacjentów.

3.3. Systemy teleinformatyczne wspomagające konkretne specjalności medyczne

              Rozwój systemów informatycznych wspomagających konkretne dziedziny medycyny dotyczy przede wszystkim tych specjalności, gdzie typowo występuje jeden z czterech poniższych czynników[9]...