47. Wkład reformacji w rozwój piśmiennictwa w języku narodowym
Przypomnę po krótce kilka informacji dotyczących reformacji. To prąd umysłowy charakterystyczny dla renesansu. Kościół wymagał gruntownych zmian i reform, których największym zwolennikiem był Marcin Luter, którego wystąpienie 3 października 1517 roku w Wittemberdze zostało uznane za przełomowy moment ruchu reformacyjnego (przybicie 95 tez) do drzwi kościoła w Wittemberdze).
Jednym z głównych założeń luteranizmu, prócz odnowy Kościoła było wprowadzenie języków narodowych w miejsce łaciny. Oczywiście najważniejszym postulatem Lutra było upowszechnienie i udostępnienie Pisma Świętego wszystkim ludziom. Dlatego też Marcin Luter
z Filipem Melanchtonem, dokonali przekładu Biblii na język niemiecki.
Oczywiście rozwój piśmiennictwa w językach narodowych spowodował wzrost uczuć patriotycznych i zwyżkę poczucia przynależności, choć łacina nadal pozostawała językiem nauki
i dyplomacji.
Piśmiennictwo tego okresu często charakteryzuje się dwujęzycznością. Języki narodowe były używane przede wszystkim na polu literatury pięknej- największe zasługi w Polsce mieli na tym polu Mikołaj Rej i Jan Kochanowski. W Polsce łacina pozostała językiem nauki- traktaty Mikołaja Kopernika i publicystyki (twórczość Andrzeja Frycza Modrzewskiego), nie została jednak do końca wyparta z poezji- Jan Kochanowski, Klemens Janicki.
Czołowi twórcy renesansowi, w dużej mierze różnowiercy (Mikołaj Rej) podnosili języki narodowe do rangi języka literackiego.
Marcin Luter dokonując przekładu rozstrzygnął, który z dialektów niemieckich stanie się podstawą dla języka ogólnoniemieckiego. Cele popularyzowania języków narodowych to suwerenność poszczególnych narodowości i względy taktyczno- propagandowe- nowe słowo i nauka ma dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców.
Kościół katolicki w wiekach średnich bronił łaciny w teologii i liturgii, ponieważ depozyt wiary złożony był w słowach objawionych, starannie dobieranych, ostrzonych, dyskutowanych przez Ojców Kościoła i teologów w ciągu stuleci. Czasem różnica w rozumieniu jednego wyrazu, łączyła się z walką, potępieniem i klątwą. Nie chodziło tu o wrogość Kościoła względem języków narodowych, ale raczej strzeżeniem depozytu wiary, gdyż również widziano potrzebę uniwersalizmu, stąd dopuszczalna spowiedź w języku polskim, urzędy kościelne obsadzane przez duchownych znających język ojczysty (Łęczyca, postanowienie abpa Jakuba Świnki, 1285r.), ale i odmawianie i tłumaczenie na język polski modlitw Ojcze nasz, Pozdrowienie Anielskie i Wierzę w Boga.
Konflikt między polszczyzną i łaciną w XV i XVI wieku to wynik wzrostu świadomości narodowej z postanowieniami kościelnymi. Później niektórzy pisarze (np. Skarga) obawiali się niestabilności języka narodowego i przekonani byli o wyższości języka martwego, ale stabilnego- łaciny.
Normy ortograficzne języka wcielane były powoli w życie, natomiast pojawił się problem
z normami gramatycznymi i słownikowymi.
W tym czasie- w 1564 roku powstaje u Daubmanna w Królewcu słownik łacińsko-polski Jana Mączyńskiego (z listem Melanchtona i wierszami P. Roizjusza, J. Kochanowskiego, J. D. Solikowskiego, A. Trzecieskiego i J. Lubelczyka).
W 1568 roku ukazała się Gramatyka polska- autorem był cudzoziemiec Piotr Statorius z Francji.
Problematyki użycia języka dotyka również Łukasz Górnicki w Dworzaninie polskim.
Stanisław Grzepski, wykładowca Akademii Krakowskiej rozwinął polską terminologię matematyczną
Rozwój języka polskiego to również zasługa prozy sejmowej, wygłaszanej po polsku- czasy aktywności ruchu egzekucyjnego, lata 50-te XVI wieku).
Podsumowując, główną zasługą reformacji było wprowadzenie języka polskiego do tekstów religijnych (wśród biskupów zwolennikiem tego był Jakub Uchański), również poeta Hozjusz, bp krakowski Jan Konarski. Jeśli chodzi o Przekład Pisma Świętego, to początkowo tłumaczono Biblię na języki narodowe z Wulgaty, ale później i z oryginalnych pism.
mcfly9