Socjologia wychowania.doc

Socjologia wychowania

ETAPY ROZWOJU SOCJOLOGII JAKO NAUKI

Początki socjologii wychowania to 1837 rok. Rozwijała się na dwóch etapach: I – etap naukowy, II – etap praktyczny. Etap praktyczny dzieli się na: Wiedzę ludową w skład której wchodzi Mądrość ludowa oraz Refleksje mędrców – to filozofia społeczna. Ojcem socjologii wychowania był August Comt’e.

Kryteria potrzebne do wyodrębnienia nowej nauki:

1. Nadanie nowej dziedzinie nazwy,

2. Określenie przedmiotu badań dla nauki,

3. Zaproponowanie metod badawczych.

Spełnił je August Comte w 1837 roku „Kurs filozofii pozytywnej” – użył terminu socjologia dla nowo rodzącej się nauki. Uzasadnił to nauką koniecznością powołania nauki o społeczeństwie. Przedmiot badań to społeczeństwo stanowiące scharmonizowaną całość składająca się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami. Czyli przez rodzinę poznajemy społeczeństwo. Skonstruował i unaukowił metody badań zjawisk społecznych. Są to: obserwacja, metoda porównawcza, analiza historyczna, eksperyment.

Polska – początki socjologii

Wyróżniamy trzy okresy:

1. Początki i główni reprezentanci przełomu XIX i XX wieku –

Józef Skupiński – (1804 – 1893) – prawnik, ekonomista, socjolog. Wydał jedną rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata” – uznana za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comta.

Władysław Pilat – (1857 – 1908) – wykładowca prawa wekslowego, zainteresowania socjologiczne. Prace „Nowy zarys socjologii”, „O nowoczesnej socjologii”.

Bolesław Limanoski – (1835 – 1935) – działacz socjalistyczny, działacz myśli społecznej, socjolog. Wydał: „Socjologię”, „Historia ruchu społecznego”, „Naród i państwo” .

Za ojca Polskiej socjologii uważany jest Józef Skupiński. Na uczelniach zagranicznych zasłynęli socjologowie Ludwik Gumplowicz – (1838 – 1908) – osiadł w Austrii na uniwersytecie w Grazu. Kazimierz Kellez Kranz – (1872 – 1905) – studia w Paryżu, działalność naukowa w Paryżu i Brukseli. Bronisław Malinowski – 1942 – studiował na uniwersytecie Jagiellońskim. Zasłynął jako badacz ludów pierwotnych. Twórca kierunku funkcjonalnego. Profesor uniwersytetu londyńskiego.

2. Okres międzywojenny – Florian Znaniecki to twórca socjologii akademickiej w Polsce. Florian Znaniecki wraca do kraju i w Poznaniu organizuje studia socjologiczne (katedra socjologii i filozofii kultury).W 1930 r. ukazał się „Przegląd socjologii” – redaktor naczelny Znaniecki. Od 1930 r. zaczęto kształcić w Polsce magistrów socjologii i wtedy socjologia uzyskała status dyscypliny uniwersyteckiej a Znaniecki został uznany za twórcę socjologii akademickiej w Polsce (Błochowski).

Wychowankowie Znanieckiego: Józef Chałasiński, Jan Szczepański.

Podręczniki – „Wstęp do socjologii” – 1922 r. I i II tomowa „Socjologia wychowania” – Znaniecki (1928,1930). Przetłumaczone na angielski, są to do dziś podstawowe podręczniki akademickie.

Ośrodki socjologii: Poznań, Warszawa (Petrażewski Leon, Ludwik Krzywicki, Stanisław Czarnecki, Stanisław Ossowski, Chałasiński), Lwów – pierwsi w kraju rozwijają socjologię – Bolesław Pilat. Czołowy reprezentant – Fr. Bujak 1875-1919, Kraków – K. Dobrowolski (etnografia, socjologia, kultura chłopska).
Instytuty: tylko badania. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Instytut Spraw Społecznych – problematyka materialna, socjalna, zdrowie najniższych warstw społ. W Warszawie Instytut Socjologii Wsi.

W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji, dr Wł. Okiński uczeń Znanieckiego.

3. Okres powojenny –

Odrodzenie socjologii po 1945 w Łodzi. Do lat 50- tych nikt nie ukończył socjologii, bo wyrzucano tą naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Na KUL- u socjologia była uprawiana bez przerwy. W 1956 wraca do kształcenia akademickiego. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KCPZPR, kształciła socjologów dla aparatu władzy. W 1984 przekształcono to w Akademię Nauk Społecznych. Problematyka badawcza: integracja i adaptacja Polaków przesiedlonych.

Koniec lat 70-tych, socjologowie wskazywali na zbliżający się kryzys w kraju, który grozi konsekwencjami, władza zlekceważyła tę informację. Socjologia: miasta, wsi, medycyny, polonii, rola kobiety wiejskiej, władza, religie.

Rola socjologów: pełnią rolę badaczy, ekspertów, doradców, wykładowców, lekarzy, pracowników socjalnych, urzędników, pracowników aparatu partyjnego, organizacji, stowarzyszeń, wychowawców.

Społeczna rola socjologii powinna polegać na:

- diagnoza sytuacji,

- dostarczenie ekspertyz i przesłanek decyzji przez przekazywanie i pokazywanie społecznych konsekwencji alternatywnych wyborów,

- powinna popularyzować wiedzę o społecznych prawidłowościach,

- pomocy w zrozuminiu społeczeństwa jakim samo jest.

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA – PRZEDMIOT, FUNKCJE, PROBLEMY

Socjologia wychowania i edukacji bada rzeczywistość społeczno – wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym.

Przedmiot badań:

1. zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych

2. instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,

3. społeczno – kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań, organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.

4. poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego.

Socjologia mikroedukacji – zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych np. rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych, klik, gangów, grup nieformalnych

Socjologia mezoedukacji – dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i systemów wychowawczych osiedla, gminy, społeczności wioskowej.

Socjologia makroedukacji – zajmuje się systemami wychowania dotyczącymi państwa, narodu, klas i warstw społecznych, wychowania obywatelskiego.

Socjologia wychowania– zawiera w sobie elementy teoretyczne jak i praktyczne. Teoria to wiedza wyjaśniająca określoną dziedzinę zjawisk, pozostaje w związku z praktyką bo na jej podstawach jest formułowana. Praktyka to świadoma działalność ludzi, wykorzystująca umiejętności i nawyki zdobyte w działaniach. Socjologia wychowania spełnia określone funkcje:

1. Funkcja poznawcza i teoretyczna – polega na przekazywaniu społeczeństwu wiedzy, służy poznawaniu życia społecznego ludzi, umożliwia poznawanie mechanizmów, procesów i praw strukturalnych, rozwojowych, wyjaśnianie opisywanych zjawisk i zależności.

2. Funkcja humanistyczna – wyraża się głównie we wprowadzaniu w system norm i wartości, określania norm i zachowań grup i jednostek w rozwijaniu osobowości i kształtowaniu postaw i przekonań, a także stereotypów.

3. Funkcja wychowawcza – przejawia się w kształtowaniu wzorów i modeli zachowań społecznych, umożliwia świadome i celowe wykonywanie celów i zadań wychowania.
4. Funkcja diagnostyczna i prognostyczna – przejawia się w rozpoznawaniu określonego stanu rzeczy. Na podstawie diagnozy formułujemy optymalne rozwiązania.

5. Funkcja społeczno – pedagogiczna i socjotechniczna – społeczno – pedagogiczna zajmuje się wyjaśnianiem sytuacji społeczno wychowawczych jak również wskazywaniem skutecznych metod i technik oddziaływania wychowawczego, a socjotechniczna to organizowanie i kierowanie procesami wychowawczymi w szkole, klasie, grupie koleżeńskiej, środowisku społecznym.

6. Funkcja apologetyczna i demaskatorska – te funkcje są realizowane w zależności od tego jakie orientacje, interesy, cele i zadania światopoglądowe i moralno – etyczne propaguje i realizuje. Apologetyka - obrona czyichś interesów, ukazywanie czyichś interesów. Demaskatorska – wyszukiwanie pewnych mankamentów, uchybień, to co szkodliwe dla rozwoju człowieka. Funkcja apologetyczna i demaskatorska może dotyczyć zarówno czegoś jak i kogoś.

Aktualne problemy socjologii wychowania i edukacji to:

1. wychowanie jako zjawisko społeczne,

2. wychowanie a społeczeństwo,

3. wychowanie a problemy ludnościowe,

4. struktura społeczna szkoły,

5. ekologia wychowania,

6. stratyfikacja (różnicowanie) społeczna, a szkoła,

7. wychowanie, a procesy społeczne (współzawodnictwo, konflikty, akomodacja, asymilacja),

8. uspołecznianie jako proces wychowania,

9. dewiacyjne zachowania w szkole,

10. dynamika grup w wychowaniu,

11. warunki kształtujące programy nauczania,

12. społeczność lokalna, a szkoła,

13. wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej,

14. aktualne kontrowersje o wychowaniu,

15. wychowanie zdrowotne,

16. edukacja, a demokracja i polityka,

17. wychowanie do zmian i rozwoju,

18. wychowanie do przyszłości.

NOWOCZESNE SPOŁECZEŃSTWO – NOWOCZESNA OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA JEDNOSTKA W PROCESIE WYCHOWANIA

Osobowość – to zbiór unikalnych i stosunkowo trwałych cech jednostki wyodrębniających ją od pozostałych.

Socjologiczna koncepcja osobowości wg Jana Szczepańskiego – na osobowość wg niego składają się:

1. Elementy biogenne – anatomia i fizjologia wpływa na naszą osobowość. Wpływy na osobowość warunkują je ale nie bezwzględnie. Jeszcze popędy wrodzone i odruchy także wpływają na osobowość

2. Elementy psychogenne – pamięć, wola, uczucia, spostrzegawczość, temperament, skłonności, wyobrażenia.

3. Elementy socjogenne – pochodzą z wpływów społeczeństwa i kultury.

1. Kulturowy ideał osobowości - to zespół wyobrażeń jaki powinien być idealny członek społeczeństwa. Jest on narzucany jednostce, kształtuje się w okresie dorastania, kiedy szukamy ideałów do których dążymy. Jest różny w różnych kulturach. Nie zawsze wypełniamy kulturowy ideał osobowości.

2. Role społeczne - to nasze prawa, obowiązki – są wynikiem oczekiwań społecznych. To względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegające wg mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego celu. Których grupa oczekuje od określonej jednostki. Wzór osobowy określany jest przez społeczeństwo.

3. Jaźń subiektywna – to zespół wyobrażeń o sobie jednostki, wytworzony na podstawie tego, jak traktują ją inni ludzie. Kształtuje się we wczesnym dzieciństwie. To jest nasze wewnętrzne poczucie ja. kształtuje się pod wpływem grup pierwotnych.

4. Jaźń odzwierciedlona – jest to zespół wyobrażeń jednostek wytworzony na podstawie, tego co przypuszczamy, że myślą o nas inni. Kształtuje się w okresie dojrzewania. Inaczej jest to patrzenie na siebie oczami innych. Jest to końcowy element kształtowania się osobowości.

Wg Jana Szczepańskiego – Osobowość – to zespół trwałych cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.

Kulturowy ideał osobowości i role społeczne kształtowane są przez społeczeństwo czyli są niejako narzucane z zewnątrz.

TYPY OSOBOWOŚCI

Kretschmer Ernst (1888-1964), lekarz niemiecki, psychiatra. W 1924 stworzył typologię konstytucjonalną (zwaną również typologią Kretschmera), w której wyodrębnił typy temperamentu oraz skłonności do określonych chorób psychicznych na podstawie typów budowy ciała jednostki. Konstytucjonalizm wg Kretschmera przyjmuje 3 typy fizyczne ludzi:

atletyczny (osobnik muskularny),

asteniczny (osobnik budowy wątłej),

pykniczny (osobnik z dużym brzuchem, skłonny do otłuszczenia).

Tym 3 typom fizycznym odpowiadają 2 typy psychiczne:

- osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej - typ cyklotymiczny.

Interesującą koncepcje psychologiczną przedstawił szwajcarski psycholog Carl Gustaw Jung (1875-1961), Wyróżnił on dwa przeciwstawne typy: nieśmiałego i zamkniętego w sobie introwertyka oraz towarzyskiego i otwartego ekstrawertyka. Wyróżnił on podstawowe typy ludzkie wg czterech podstawowych funkcji człowieka. Funkcje te stanowią pary przeciwieństw: myślenie – uczucie, percepcja – intuicja. Oznacza to m. in., że nie możemy jednocześnie myśleć i czuć lub postrzegać świat i doznawać intuicji. Percepcja (postrzeganie) jest z natury ekstrawertywne, zewnętrzne, a intuicja introwertywna, wewnętrzna. Pojęcie introwersji-ekstrawersji oznaczało pierwotnie ogólną orientację psychiczną człowieka na zewnątrz (extra) lub do wewnątrz (intro). Człowiek może zazwyczaj świadomie używać jednej funkcji (dla niego podstawowej, głównej), czasem dwóch, bardzo rzadko trzech, natomiast jego czwarta funkcja pozostaje dla niego niedostępna. To, która funkcja jest główna oraz ekstrawersja-introwersja stanowią o typie człowieka, a zatem podstawowych typów w tej teorii jest osiem.

SPRANGER Eduard (1882-1963), niemiecki filozof, psycholog i pedagog, prof. uniw. w Lipsku, Berlinie i Tybindze; pod wpływem filozofii Dilteya rozwijał tzw. psychologię rozumiejącą; wyróżnił 6 podstawowych typów ludzkich:

- typ intelektualny, skierowany na przedmioty abstrakcyjne i ogólne,

- typ estetyczny, skierowany na obrazowość i piękno,

- typ ekonomiczny, skierowany na psychofizyczne siły człowieka,

- typ religijny, skierowany na całościowość wartości indywidualnych,

- typ społeczny, skierowany na wczuwanie się w życie innych,

- typ polityczny, skierowany na stosunki międzyludzkie; różne odmiany i połączenia tych typów w konkretnych osobowościach tworzą nieograniczoną różnorodność indywidualności;

Wg Floriana Znanieckiego – ze względu na jego środowisko wychowawcze we wczesnym dzieciństwie:

1. Ludzie dobrze wychowani – których osobowość kształtowali głównie wychowawcy i instytucje wychowujące ideały wychowawcze.

2. Ludzie pracy – ich osobowość kształtował warsztat pracy, funkcjonujące w nim zespoły pracownicze.

3. Ludzie zabawy – którzy byli wychowywani dzięki uczestnictwu w grupach zabawowych i innych grupach rówieśniczych.

4. Ludzi zboczeńców – którzy byli objęci wpływami różnych środowisk wychowawczych.
5. Ludzie dobrzy i mądrzy – ludzie tworzący nowe systemy kulturowe, ludzie samodzielni.

Wg Jana Szczepańskiego:

1. Twórcy – ludzie wnoszący nowe idee, pomysły itp.

2. Przeciętni – którzy sumiennie pracują wykonując swoje zadania nie modernizując niczego.
3. Ludzie aktywni negatywnie – zaliczyć tu możemy złodziei, brakorobów itp.

4. Jednostki zdane na pomoc i opiekę innych.

Osobowość podstawowa – jest to zespół cech wspólnych dla wszystkich lub dla większości członków danego społeczeństwa, ściśle scharmonizowana z instytucjami danego społeczeństwa i całym społeczeństwem, stanowi główny punkt wyjścia do kształtowania się zróżnicowanych osobowości poszczególnych jednostek.

W ujęciu idealno-typowym społeczeństwo nowoczesne charakteryzuje się następująco:

1. Cechy organizacyjne:

- wielka liczba członków,

- otwartość czyli wielorakie powiązania z innymi społeczeństwami.

- heterogeniczność czyli zróżnicowanie wewnętrzne (klasowe, warstwowe),

- wysoki poziom urbanizacji – podstawową organizacją przestrzenną jest miasto.

2. Cechy osobowościowe jednostki:

- orientacja na osiągnięcia indywidualne,

- wysoki poziom empatii i nonkonformizmu,

- przekonanieìo możliwości zapanowania nad przyrodą,

- orientacja na teraźniejszość i przyszłość,

- nastawienie liberalne lub demokratyczne,

- odejście od wiary w przeznaczenie.

3. Cechy społeczno – kulturowe:

- dominacja więzów rzeczowych czyli ludzie powiązani ze sobą interesami,

- struktura społeczna oparta na podziałach warstwowych,

- porządek społeczny oparty na kontrakcie,

- pozycja społeczna osiągana np. poprzez edukację,

- zachowania słabo skondensowane,

- działania zuniwersalizowane,

- wysoki poziom skolaryzacji i wykształcenia,

- wysokie kompetencje symboliczne,

- powszechne korzystanie z mechanizmów,

- kultura zdominowana przez profanum (świecka).

4. Cechy polityczne:

- władza legalna usankcjonowana świecko,

- szeroki udział w instytucjach przedstawicielskich,

- brak tendencji endogamicznych w elitach władzy (więcej opcji politycznych),

- pluralizm instytucji politycznych.

5. Cechy techniczno-ekonomiczne:

- nieantarkiczność (kraje trzeciego świata oparte tylko na własnej produkcji, gospodarce – autarkiczne)

- skomplikowane technologie, złożony podział pracy, wysoki poziom produkcji w przeliczeniu na mieszkańca,

- gospodarka zdominowana przez przemysły innowacyjne (informatyka, elektronika),

- wyspecjalizowane usługi,

- korporacje międzynarodowe.

Nowoczesna osobowość społ., to wzorzec człowieka racjonalnego.
Trzy podstawowe cechy:

1) rozbudowana potrzeba osiągania i wyczynu; charakteryzuje ludzi silnie motywowanych do realizacji potrzeb, 4 cechy:

a) sta

ła skłonność do podejmowania ryzyka przy jednoczesnej świadomości jego konsekwencji,
b) predyspozycje do innowacji,

c) umiejętność analitycznej oceny przedsiębranych działań zakończonych zarówno porażką jak i sukcesem,

d) pełna mobilizacja wewnętrzna w warunkach współzawodnictwa, zapewniająca uzyskiwanie bardzo dobrych wyników, przy czym sukces dynamizuje działania jednostek.

2) wysoki poziom empatii,

3) nonkonformizm.

Hubris, to nieposkromiona pycha która wywoływała gniew bogów.

Hubris, to siły tkwiące w człowieku, które zmuszają do działań prowadzących do dowartościowania siebie, samodoskonalenia, osiągania coraz wyższych pozycji i stanowisk, akceptowania zmian i innowacji. Zaspokojenie tych dążeń rodzi satysfakcję i wywołuje dumę, zwiększa poczucie osobistego bezpieczeństwa, scala indywidualną osobowość, pozwala optymistycznie patrzeć na świat, nadaje sens życiu. Te motywacje hubrystyczne stają się regulatorem rozwoju.

Działanie herostratesowe – jest to działanie typu negatywnego.

Działanie egoistyczne – jednostka wykorzystuje do realizacji swojego celu innych.

Działanie przestrzenne – działanie typu handlu rzeczami z przemytu itp., poprzez kupno przyczyniamy się do bogacenia się innych.

Istnienie zbiorowości o umiejętności wczuwania się w procesy innych osób.

Zdolności empatyczne – jest to ważna cecha zbiorowości. Wyraża się w zdolności wczuwania się w nowoczesne role społeczne. Role pełnione przez jednostki odniesienia. Stany empatyczne w procesie modernizacji zmuszają jednostkę do podejmowania nowych ról i wczuwania się w nie tzn. zachowań nierutynowych, elastycznego reagowania i rozbudowywania własnych możliwości.

Postawa nonkonformistyczna – sprzyja zachowaniom o charakterze niekonwencjonalnym. Cechuje ona ludzi o zredukowanej potrzebie uległości wobec innych, doznawania opieki i znajdowania oparcia w ograniczonej potrzebie afiliacji. W 1984 roku powstał nowy wzorzec osobowości człowieka now...