Przyklady zabaw stosowanych w terapii nadpobudliwosci psychoruchowej.doc

ML

Zabawy  stosowane w terapii

nadpobudliwości psychoruchowej

Rola zabawy w pracy z dzieckiem nadpobudliwym

                    Nadpobudliwość psychoruchowa jest stałą cechą człowieka i nie można jej całkowicie wyleczyć. Z wiekiem pewne jej objawy mogą zaniknąć, może zmaleć ich natężenie lub mogą przechodzić w inne. Człowiek zawsze jednak pozostaje nadpobudliwy. Problemem                       dla rodziców i wychowawców dziecka nadpobudliwego jest takie postępowanie z nim,               aby w perspektywie nie doprowadzić do powstania poważniejszych zaburzeń zdrowia (nerwice) i osobowości (zachowania antyspołeczne).

Propozycja zabaw może pomóc nauczycielom i wychowawcom dzieci nadpobudliwych psychoruchowo osiągnąć to, co jest możliwe na etapie nauczania zintegrowanego. Okres ten ma kluczowe znaczenie dla kształtowania się stosunku dziecka do siebie samego oraz jego socjalizacji.
 

Celem terapii dziecka nadpobudliwego poprzez zabawę jest:

·         dobra integracja dziecka nadpobudliwego z grupą rówieśniczą

·         budowanie przez dziecko pozytywnego obrazu samego siebie (poczucia własnej wartości)

·         wyrobienie umiejętności rozpoznawania i nazywania przeżywanych emocji                      oraz wyrażania ich w sposób zgodny z obowiązującymi normami społecznymi

·         poprawa koncentracji uwagi, co pozytywnie wpływa na przebieg procesów myślowych

·         stworzenie okazji do rozładowania skumulowanej energii i napięć,                                   które przeszkadzają w prawidłowym funkcjonowaniu

Zabawa daje ponadto nauczycielowi okazję do zaobserwowania dziecka, dostarcza mu wiedzy o jego trudnościach, oporach i lękach. Ma więc i diagnostyczny charakter.
 

Wśród zabaw można wyróżnić:

·         integrujące z grupą

·         ruchowe i energetyzujące

·         relaksacyjne i uspakajające

·         zabawy i ćwiczenia związane z emocjami

      Zabawy integrujące umożliwiają wszystkim członkom grupy aktywną zabawę                       bez podziału na bawiących się i obserwatorów, zwycięzców i przegranych. Pozwalają wszystkim uczestnikom zabawy poczuć się pełnoprawnymi członkami grupy i wzmacniają więzi między nimi. Do zabaw integrujących można zaliczyć również zabawy wstępne,                 które umożliwiają wzajemne poznanie począwszy od imion i cech zewnętrznych, do spraw bardziej istotnych (upodobania, poglądy, potrzeby).

      Zabawy ruchowe umożliwiają przede wszystkim rozładowanie skumulowanej energii            i napięć, które gromadzą się zwłaszcza u dzieci nadpobudliwych. Dzieje się to w sposób przyjemny i korzystny dla nich, bez narażania na ostre uwagi, ośmieszanie i niepowodzenia. Z drugiej strony zabawy ruchowe mogą energetyzować, zapobiegać znużeniu i podnosić nastrój.

Ćwiczenia relaksujące i uspakajające pełnią bardzo ważną profilaktyczną rolę. Pozwalają one dziecku odnaleźć równowagę między aktywnością a wyciszeniem.                        Może ono wtedy wsłuchać i zagłębić się w siebie, zrozumieć co przeżywa. Dzięki takim ćwiczeniom ulegają poprawie wzajemne relacje między członkami grupy oraz wzrasta zaufanie do siebie samego. Obserwuje się również wzrost kreatywności i fantazji. Zabawy tego typu można stosować na wszystkich etapach dnia aktywności uczniowskiej w zależności od potrzeb. Stosowane na początku dnia poprawiają ogólne samopoczucie dzieci, pozwalają na odreagowanie napięć związanych z pójściem do szkoły i wzmacniają motywację                      do wysiłku umysłowego. Stosowane w części środkowej zajęć (np. przed trudnymi zadaniami z matematyki) podnoszą sprawność umysłową i dają nową energię do pracy.                            Kiedy zaś prowadzimy taką zabawę w części końcowej dnia aktywności, sprawimy,                        że dziecko zakończy dzień w szkole w dobrym nastroju i chętnie do niej wróci nazajutrz.
     

Osobną grupę zajęć stanowią ćwiczenia z kręgu zajęć plastycznych. Mają one charakter oddziaływań terapeutycznych zarówno w stosunku do dzieci nadmiernie zahamowanych jak i nadmiernie ruchliwych. W twórczości plastycznej dziecko wyraża swoje nastroje, lęki, oczekiwania i wyobrażenia.

Dzieci nadmiernie zahamowane lub z problemami w przystosowaniu się do grupy społecznej powinny uczestniczyć w wykonywaniu prac zbiorowych (przyjemne doznania                               we współpracy, konieczność dostosowania się do wymagań partnerów). Dzieci nadruchliwe powinny tworzyć na dużych formatach (duży arkusz, tablica) w pozycji pionowej.                 Daje to lepszą możliwość rozładowania napięć.

PRZYKŁADY ZABAW

ZABAWY  INTEGRACYJNE:

1.      Autoprezentacja
Osoba prowadząca przedstawia się i prosi dzieci o podanie takiej formy imienia,                 w jakiej chciałyby, aby się do nich zwracano. Dzieci wykrzykują swoje imiona,                   a wszyscy powtarzają je chórem.

2.      Imiona i piłka

Dzieci siedzące w kręgu przekazują piłkę. Każdy, kto ją złapie mówi swoje imię, nadając mu określony rytm, który zostaje wyklaskany. Następna osoba (lub cała grupa) musi powtórzyć imię poprzednika w odpowiednim rytmie.

3.      Kwiaty
Na ścianie zawieszamy lub przyklejamy symbol przedstawiający pąk kwiatu. Każdemu dziecku dajemy płatek, na którym pisze swoje imię i przykleja do pąka,               aż powstanie wielki kwiat. Prowadzący może następnie rozpocząć zabawy wychodząc od symboliki tego kwiatu, który tak szybko rozkwitł. Tak może rozwinąć się atmosfera w naszej grupie. Wariant zabawy: na płatkach można zapisać swoje uczucia, oczekiwania itp.

4.      Dłonie
Na kartce z bloku rysunkowego dzieci obrysowują swoją piąstkę trzykrotnie                       w dowolnym układzie na kartce. Jedną z nich zamalowuje ulubionym kolorem,                  w drugiej umieszcza rysunek ulubionego owocu, w trzeciej rysuje najmilszy sposób spędzania wolnego czasu (swoje zainteresowania). Po wykonaniu zadania dzieci szukają osób, których rysunki są podobne do ich prac.

5.      Pod kocem

Jeden z uczestników wychodzi za drzwi, a jakieś dziecko z pozostałych                                 w pomieszczeniu klęcząc na czworakach zostaje okryte prześcieradłem (kocem). Zgadujący musi teraz odpowiedzieć, kto znajduje się pod przykryciem. Jeśli dzieci mają stałe miejsca, powinny się wcześniej nimi pozamieniać, jeszcze przed wejściem zgadującego do pomieszczenia. Jeżeli zostanie podane prawidłowe imię, dziecko wychodzi spod koca, w przeciwnym razie pozostaje w nim tak długo, aż zostanie rozpoznane.
Inny wariant: Wysyłamy za drzwi troje dzieci, a to z nich, które jako pierwsze poda prawidłowe imię ukrytej pod kocem osoby, zostaje zwycięzcą.

6.      Siad grupowy

Uczestnicy stoją w kole, jeden za drugim, dość blisko siebie, prawie się dotykając                i obejmują partnera w talii, kolana i stopy powinny być razem.
Na dany znak wszyscy powoli siadają opierając się o kolana osoby z tyłu. Wszyscy siadają i wstają w tym samym czasie. Powtarzamy naukę siadu grupowego ze zmianą kierunku koła.

7.      Pomocna dłoń

Dzieci siedzą skrzyżnie na dywanie bardzo blisko siebie. Osoba z zawiązanymi oczami, w ciszy ma przejść między dziećmi na drugi koniec dywanu korzystając tylko z pomocy rąk kolegów.

ZABAWY UKIERUNKOWANE NA PRACĘ Z EMOCJAMI

Wzmacniające poczucie wartości

1.      Jestem gwiazdą

Dzieci ustawiają się w szpaler. Każde z nich kolejno przechodzi przez jego środek, owacyjnie witane przez kolegów. Ćwiczenie kończy rundka: Kiedy muszę wyjść                      na środek klasy, czuję że...

2.      Duma
Dzieci siedzą w kręgu, po kolei kończą zdanie: Jestem dumny ,że...

3.      Szczerość
Uczestnicy rozchodzą się. W tej zabawie każdy powinien spotkać się z każdym                  i powiedzieć mu o tym, co go zbliża do danej osoby, co ta osoba ma w sobie powodującego chęć bycia z nią. Warunkiem osiągnięcia pozytywnych rezultatów zabawy jest przedstawienie tylko zalet drugiej osoby. Po skończeniu wszyscy siadają w kręgu i dzielą się swoimi wrażeniami.

4.      Wyobrażenia
Dzieci dobierają się parami i jedna z osób mówi do partnera : ,,Wyobrażam sobie,              że jesteś... lubisz.. interesujesz się...” . Następnie zamieniają się rolami.                         Po zakończeniu ćwiczenia siadają w kręgu i każdy kończy zdanie w rundce, zaczynające się od słów: Jestem... lubię... interesuję się... Rozmowa na temat:                   Co z tego , co usłyszałeś od kolegi, okazało się prawdą, a co nie ?

5.      Lubię cię, jak?

Prowadzący rysuje dwa koła współśrodkowe, jedno małe, drugie duże. W środku małego koła staje jeden z uczestników grupy. Pozostali ustawiają się na obwodzie dużego koła twarzą w stronę osoby stojącej w środku. Na sygnał prowadzącego dzieci idą w kierunku środka, pokonując drogę proporcjonalną od uczucia sympatii, jakim darzą daną osobę. Każdy powinien znaleźć się w środku, by można było ustalić,                 kto jest najbardziej lubianą osobą w grupie.

6.      Bombardowanie zaletami

Wszyscy uczniowie piszą swoje imię i wrzucają do pudełka. Jedna osoba losuje kartkę. Dziecko wylosowane jest bombardowane zaletami, o których inni mówią                po kolei. Po wyczerpaniu pomysłów, propozycja pofantazjowania. Wyobraźcie sobie, co Marek będzie robił za dwadzieścia lat, kim będzie, jakie ma marzenia,                           jak wykorzysta swoje mocne strony.

Dotyczące rozpoznawania i kierowania emocjami

1.      Malowanie uczuć

Dzieci malują kartkę kolorem, który najbardziej im się kojarzy z aktualnie przeżywanym przez nie nastrojem.

2.      Rundka „uzupełnij zdania”

Prowadzący podaje początek zdania, a każdy kończy je zgodnie z własnymi doświadczeniami: Boję się, że ... , Złości mnie, że... , Cieszę się, gdy...

3.      Rekin
Dzieci siadają płasko na podłodze w kręgu i trzymają koc na wysokości brody. Jedna z osób – „rekin” wchodzi pod naprężoną tkaninę i próbuje wciągnąć pod koc wybraną przez siebie osobę. Podsumowaniem zabawy jest rozmowa na temat: Jak czułeś się              w roli rekina?, Co czułeś będąc w roi ofiary?

4.      Termometr samopoczucia

Prowadzący przygotowuje na paskach papieru kilka biegunowych wartości i emocji. Zasób pojęć nauczyciel winien dopasować do poziomu intelektualnego dzieci.
smutny - wesoły
rozgniewany - pogodny
ponury - dowcipny
wrogi - przyjazny
dobry - zły
bezpośredni - zamknięty w sobie
koleżeński - samolubny
agresywny - empatyczny
przedsiębiorczy - spokojny
domator - podróżnik
 

Praca odbywa się w parach. Uczestnicy losują paski papieru i przygotowują                       w dwójkach scenki pantomimiczne, obrazujące wylosowane emocje i wartości. Później kolejno odgrywają scenki, a pozostałe dzieci odgadują, o co chodziło.                   Po każdej prezentacji i próbie odgadnięcia - omówienie znaczenia tych uczuć                       i wartości.

5.      Przypominamy nazwy uczuć

Listę uczuć wieszamy w sali, a uczestnikom rozdajemy kartki z rozpoczętymi zdaniami, np.:

o        Czuję złość, gdy...( co się dzieje, co sobie wyobrażam?)

o        Czuję radość, zadowolenie, gdy...)

o        Czuję smutek, rozpacz, gdy...

o        Czuję szacunek, podziw, gdy...

o        Czuję strach, lęk, gdy...

o        Czuję wstyd, gdy...

Dzieci mają za zadanie uzupełnić niedokończone zdania, następnie odczytujemy swoje kartki i zastanawiamy się w grupie, kiedy i w jakich sytuacjach ludzie przeżywają najczęściej spotykane uczucia, np.:

§         złość, gniew

§         radość, zadowolenie

§         smutek, rozpacz

§         szacunek, podziw

§         strach, lęk

§         wstyd

Uogólniamy te sytuacje, np.: lęk, strach - gdy coś nam zagraża, gdy może stać się nam coś złego. Następnie zastanawiamy się, co najczęściej mamy ochotę wtedy robić               i co ludzie robią w takich sytuacjach.

Grupa wspólnie wypełnia tabelkę, np.: