Leczenie skolioz.pdf

328

Monika STRUENSEE

Urszula KAŹMIERCZAK

Marcin STRUENSEE

Agnieszka RADZIMIŃSKA

Katarzyna STROJEK

Collegium Medicum UMK w Toruniu

LECZENIE SKOLIOZ NA ZAJĘCIACH SZKOLNYCH

Z KOREKTYWY WAD POSTAWY

Skolioza jako trójpłaszczyznowa deformacja kręgosłupa jest niezwykle trudna

do leczenia. Wychwycenie pierwszych objawów deformacji oraz jak najszybsze

wdrożenie ćwiczeń korekcyjnych może zahamować narastanie patologicznych

zmian. Istotną rolę w leczeniu zaistniałych deformacji zajmuje gimnastyka korek-

cyjna. Obecnie odbiega się od ćwiczeń symetrycznych oraz stosuje się ćwiczenia

asymetryczne, indywidualnie dostosowane do patologii. Postępowanie wyrównaw-

czo – kompensacyjne ma na celu likwidację wady lub zahamowanie jej dalszego

rozwoju, a tym samym przywrócenie prawidłowej postawy ciała człowieka.

Patologia

Płaszczyzna czołowa

Pod wpływem działania czynnika etiologicznego zostaje zaburzona równowa-

ga statyczno – dynamiczna kręgosłupa i rozpoczyna się proces jego łukowatego

wygięcia w jednym kierunku – skrzywienie pierwotne. W tej fazie stwierdza się

utratę elastyczności oraz zwężenie krążków międzykręgowych po stronie wklęsło-

ści wygięcia.

Rycina nr 1. Porównanie zdjęcia zwykłego i rentgenowskiego obrazujące komponentę

skrzywienia w płaszczyźnie czołowej (zbiór własny)

329

W następnej fazie rozwoju skoliozy zaczynają powstawać zmiany strukturalne

w kręgach. Pod wpływem działania przeciwstawnych sił, ciężkości i nierównomier-

nego obciążania kręgów z jednej strony oraz sił wzrostowych z drugiej, następuje

sklinowacenie kręgów. Jest to zgodne z prawem Delpech – Wolffa, według którego

kręgi, a właściwie chrząstki wzrostowe trzonów rosną wolniej pod wpływem więk-

szego obciążenia. Również krążki międzykręgowe, pod wpływem zwiększonego

nacisku po stronie wklęsłości, ulegają postępującej degeneracji. W obrębie kręgu

szczytowego najczęściej stwierdza się następujące zmiany: wyrostek kolczysty

zwraca się w stronę wypukłości skrzywienia, wyrostek poprzeczny strony wypukłej

ustawia się strzałkowo, a strony wklęsłej czołowo, nasada łuku strony wklęsłej jest

krótsza i cieńsza niż strony wypukłej, trzon kręgu wydłuża się w stronę wklęsłości

skrzywienia.

Wygięcie pierwotne prowadzi do zaburzenia równowagi i statyki tułowia. Po-

wyżej i poniżej wygięcia pierwotnego powstają wygięcia wtórne – wyrównawcze.

Wygięcia wtórne są skierowane wypukłością w stronę przeciwną do wygięcia pier-

wotnego. O ile wygięcie pierwotne zaburza równowagę i jest czynnikiem negatyw-

nym, o tyle wygięcia wtórne przywracają równowagę i są zjawiskiem pozytywnym.

Płaszczyzna strzałkowa

Zasadniczym defektem morfologicznym w idiopatycznej skoliozie piersiowej

jest nadmierna długość kolumny przedniej kręgosłupa w stosunku do długości ko-

lumn tylnych. W obrębie wygięcia pierwotnego w skoliozie piersiowej każdy kręg

znajduje się w ustawieniu lordotycznym względem kręgu leżącego powyżej i poni-

żej. Może to polegać na zmniejszeniu fizjologicznego ustawienia zgięciowego (kifo-

tycznego) kręgów piersiowych lub na rzeczywistej lordozie.

Rycina nr 2. Porównanie zdjęcia zwykłego i rentgenowskiego obrazujące komponentę

skrzywienia w płaszczyźnie strzałkowej, oraz pozornie powiększoną kifozę (zbiór własny)

330

Czemu więc u tak dużej ilości dzieci stwierdza się kifotyczne zniekształcenie

grzbietu?

- Rzeczywista kifoza może występować na połączeniu dwóch wygięć struk-

turalnych. Rotacje w wygięciu pierwotnym i wtórnym są skierowane w

przeciwne strony, na ich połączeniu rotacyjne przemieszczenie trzonów

powoduje, że ciągłość przedniej kolumny kręgosłupa ulega wydłużeniu, co

prowadzi do kifotycznego zgięcia obu lordotycznie usztywnionych obsza-

rów.

- Gdy skolioza piersiowa może osiągać tak duże wartości kątowe, że wygię-

cie boczne odczytywane jest w płaszczyźnie strzałkowej jako kifoza, mimo

iż kręgi pozostają w ustawieniu lordotycznym.

- Kifoza jest naturalną składową procesu torsji kręgosłupa w skoliozach lę-

dźwiowych i piersiowo – lędźwiowych (zmniejszenie lordozy lędźwiowej).

- Kifoza może powstać (najczęściej w proksymalnym kręgosłupie piersio-

wym), jako kompensacja leżącego niżej lordotycznie ustawionego odcinka.

Płaszczyzna poprzeczna

Równocześnie z wygięciem bocznym następuje rotacja i torsja kręgosłupa

wzdłuż jego osi pionowej. Udowodniono bowiem, że przy bocznym skrzywieniu

słupa zbudowanego z segmentów dochodzi do obrotu poszczególnych jego części.

Rycina nr 3. Sposób mierzenia rotacji skoliozy. (zbiór własny)

Wskutek skręcania kręgów żebra przemieszczają się do tyłu, najczęściej po

stronie wypukłości skrzywienia, a do przodu najczęściej po stronie wklęsłości, co

prowadzi do wystąpienia garbu żebrowego. Rotację mierzymy skoliometrem. W

odcinku lędźwiowym, również w efekcie rotacji, może wystąpić wał mięśniowy.

Deformacja klatki piersiowej powoduje przemieszczenie narządów wewnętrznych,

co niekorzystnie wpływa na ich pracę. Pod wpływem zmian w trójpłaszczyznowym

ułożeniu kręgosłupa, kręgi wgłębiają się od tyłu w klatkę piersiową i powstaje tzw.

garb wewnętrzny, który w skrajnych przypadkach dochodzi do żeber. Z punktu

wiedzenia funkcjonalnego jest on istotniejszy niż zewnętrzny garb żebrowy, gdyż

zajmuje przestrzeń należną narządom wewnętrznym. Zwiększa on się wraz z pro-

331

gresją skoliozy i jest odpowiedzialny za odległe powikłania ze strony narządów

klatki piersiowej.

Rycina nr 4. Garb wewnętrzny (zbiór własny)

Zaburzenia propercepcji

Mięśnie kręgosłupa tułowia i kończyn dzięki skoordynowanej czynności za-

pewniają czynne, zrównoważone ustawienie kręgosłupa w postawie pionowej.

Regulacja nerwowa odpowiada za prawidłową czynność kręgosłupa przez zapew-

nienie prawidłowych stereotypów ruchowych, a przy powstaniu zaburzenia czyn-

ności zapewnia odpowiednią kompensację. Fizjologiczny kształt kręgosłupa nie

ulega zmianie tylko wtedy, gdy krążki międzykręgowe i więzadła kręgosłupa, czyli

cały bierny aparat równowagi oraz czynny aparat równowagi utworzony przez mię-

śnie, są w stanie symetrycznego napięcia. Jakiekolwiek wychylenie miednicy po-

woduje ruch wyrównawczy w zakresie kręgosłupa, przy czym odruchowo dochodzi

do zmian napięcia mięśniowego.

Aby mięśnie mogły ze sobą współpracować i utrzymywać kręgosłup w prawi-

dłowej – prostej postaci z zachowaniem krzywizn fizjologicznych, układ sterowania

układem ruchu musi być sprawny. Chorzy ze skoliozą nie uświadamiają sobie nie-

prawidłowości swej postawy i nie czują potrzeby jej korygowania. Konsekwencją

braku „czucia postawy” są zaburzenia w unerwieniu recyprokalnym, wzmożone

napięcie jednych grup mięśniowych i osłabienie mięśni antagonistycznych. Nastę-

puje przekazywanie niewłaściwej informacji w pętli sprzężenia wewnętrznego –

nieprawidłowe informacje przesyłane poprzez priopriocetory, czyli zaburzone czu-

cie kinestetyczne. W konsekwencji zostaje utrwalony wzorzec nieprawidłowej po-

stawy, odbierany przez chorego jako prawidłowy.

Przeniesienie środka ciężkości poza czworobok podparcia w skoliozie spowo-

dowane jest m.in. zaburzeniem propriocepcji, które prowadzi do nieprawidłowej

postawy ciała, przeciążając tym samym układ kostny, mięśniowy i więzadłowy.

Leczenie

Kifotyzacja

Ruch ukierunkowany powinien być na maksymalną kifotyzację kręgosłupa w

odcinku, w którym występuje proces pierwotnej lordotyzacji i rotacja kręgu szczy-

towego. Derotacja kręgu szczytowego połączona jest z równoczesnym jego ru-

chem w płaszczyźnie strzałkowej, w kierunku grzbietowym oraz w płaszczyźnie

332

czołowej, w kierunku pośrodkowym. W trakcie ćwiczeń powstaje odwrotny do kie-

runku rozwoju skoliozy, ruch kręgosłupa. Autorka metody Dobosiewicz za najważ-

niejsze uznała asymetryczne ćwiczenia oddechowe prowadzone w symetrycznych,

odciążających pozycjach wyjściowych. Dobór pozycji zależny jest od umiejscowie-

nia kręgu szczytowego skrzywienia. np. dla skolioz lędźwiowych jest to klęk pod-

party z oparciem na przedramionach, a dla szyjnych lub wysokich piersiowych klęk

podparty ze zgięciem kkg w stawach ramiennych i kkd w stawach biodrowych pod

kątem prostym w stosunku do osi długiej tułowia.

W czasie wdechu ćwiczący zwiększa zgięcie całego kręgosłupa – powietrze

kierowane jest przez pacjenta w stronę wklęsłą skrzywienia, co powoduje jego

rozciąganie. Podczas wydechu strona wypukła skrzywienia ulega obniżeniu,

zmniejsza to rotację klatki piersiowej i kręgosłupa.

Rycina nr 5. Pozycje wyjściowe do ćwiczeń metodą Dobosiewicz

Asymetria

Obecny stan wiedzy coraz bardziej utwierdza nas w przekonaniu, iż tak asy-

metryczną wadę można leczyć tylko asymetrycznymi ćwiczeniami. Symetryczne

kształtowanie tzw. gorsetu mięśniowego może tylko nasilić wadę. Oczywiście ist-

nieją ciągle techniki ćwiczeń symetrycznych tj. metoda Hoppe, czy Majocha, lecz

podstawą tych metod jest osiągnięcie symetrycznej – skorygowanej pozycji wyj-

ściowej. A to w grupie 10 czy 15 dzieci może okazać się trudne, osoby które mogą

ćwiczyć indywidualnie z dzieckiem maja większy komfort pracy.

Rycina nr 6. Ćwiczenia asymetryczne (zbiór własny)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: