Socjologia – łac.societas (społeczeństwo) , gr.logos (nauka, wiedza). Twórcą socjologii jest August Comte (1837 r)
Cechy charakter. Socjologii okresu przednaukowego:
1.Żródłem wiedzy były poglądy wielkich ludzi i mądrość ludowa.
2. Nie było języka socjologicznego
Cechy charakter. Okresu naukowego:
1. Wiedza socjologiczna jest wynikiem badań,
2. zaczął powstawać język socjologiczny.
Comte- nazywany jest „ojcem socjologii”. Określił przedmiot socjologii jako nauki badającej zasady funkcjonowania świata społecznego. Wzkazał na metody badań socjologii:
a) czysta obserwacja, eksperyment i metoda porównawcza.
b) Metoda historyczna, analiza kolejnych stanów rozwoju ludzkości.
Cechy socjologii potocznej – błedy socjologii potocznej:
- nie można przyjąć założenia że znamy rzeczywistość, społeczeństwo, ponieważ w nim żyjemy!
-bazuje na niewłaściwej metodzie badawczej
-analizowanie problemów poprzez własne zainteresowania, wiadomości.
Życie społeczne – ogół zjawisk i procesów, wynikających ze wzajemnego oddziaływania na siebie jednostek i zbiorowości, znajdujących się na pewnej, ograniczonej przestrzeni.
Grupy czynników, kształtujących grupy społeczne:
-przyrodnicze(biologiczne, geograficzne, demograficzne)
-ekonomiczne(zasoby materialne)
-kulturowe(społeczne)
Teoria determinizmu przyrodniczego- zakłada że istnieje jednoznaczna i jednokierunkowa zależność między cechami środowiska naturalnego, a zjawiskami, składającymi się na życie społeczne zbiorowości.
Teoria posybilizmu społecznego – zakłada, że przyroda i warunki stwarzają różne możliwości, które człowiek może wybierać i użytkować w zależności od swojej woli, umiejętności i możliwości technicznych.
Kultura – to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych następnych pokoleniom.
Kultura, a cywilizacja:
Cywilizacja – zespół materialnych wytworów, służących zaspokojeniu potrzeb (maszyny, dobra użytkowe). Zdobycze cywilizacji wymagają odnawiania.
Zdobycze kultury mają charakter ponadczasowy!
Cechy kultury masowej:
-kultura masowa to kultura czasu wolnego
- odwołuje się do uniwersalnych zainteresowań odbiorcy.
- na ogół pozbawiona jest problemów kontrowersyjnych.
- jej odbiorcami są najczęściej ludzie młodzi.
Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne:
1. Socjalizacja
2. Wartości
3. Wzory zachowań
4. Modele i ideały
Socjalizacja – proces wpływu środowiska na jednostkę, wprowadzający ją do udziału w życiu społecznym.
Wychowanie – to celowe oddziaływanie wychowawcy na wychowanka, zmierzające zwykle do przekazania wychowankowi tylko tych elementów kultury, które są oceniane pozytywnie.
Znaczenie socjalizacji:
- uczy dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajana ich w sposób przewidziany w danym społeczeństwie.
- wpaja aspiracje, czyli dążenia do tego, aby osiągać pewne rzeczy czy cechy pożądane .
- w toku socjalizacji jednostka przyswaja sobie wiedzę i umiejętność grania ról społecznych.
- socjalizacja daje także sprawność i kwalifikacje zawodowe.
Wartość – to, co jest cenne, dowolny przedmiot materialny, idea lub instytucja, przedmiot rzeczywisty lub wyimaginowany, w stosunku do którego jednostka lub zbiorowość przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w życiu.
Model – symbolicznie przedstawiany obraz pewnego pożądanego stan rzeczy, będący systemem złożonym często z wielu wartości, w rzeczywistości nie występujących w całościowych układach.
Natura ludzka – to zespół trwałych zdolności i cech motorycznych, działających w organizmie ludzkim i zmuszających go do zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych , lecz także do aktywnego przystosowania do środowiska społecznego i kulturalnego.
Osobowość – zespół idei, nawyków, postaw, charakteryzujących człowieka i wpływających na jego zachowanie.
Elementy składowe osobowości:
a) biogenne – własności anatomiczne, wzrost, budowa organizmu i jego właściwości fizjologiczne
b) psychogenne – pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość, temperament.
c) socjogenne – to oddziaływanie środowiska społecznego człowieka.
Podstawowe elementy socjogenne osobowości wg Floriana Znanieckiego:
1.kulturowy ideał osobowości- ideał wychowawczy, służący jako wzór do naśladowania.
2. Rola społeczna – stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających wg mniej lub więcej ustalonego wzoru.
3. Jaźń subiektywna – to ocena, jaką mamy na temat samych siebie
4. Jaźń odzwierciedlona – są to wyobrażenia o tym, jak inni nas oceniają.
Rodzaje osobowości:
a) ze względu na budowę: zintegrowana i zdezintegrowana
b) ze względu na sposób realizacji: aktywna i pasywna.
Osobowość zintegrowana – rodzaj osobowości, w której tworzące ją czynniki są ze sobą powiązane.
Do przyczyn dezintegracji osobowości należy:
- uczestnictwo w kilku grupach społecznych, narzucających rozbieżne role.
- trwałe uczestnictwo w życiu grupy zdezintegrowanej
- rozbieżność między elementami bio i psychogennymi, a wymaganiami roli społecznej.
- rozpad jaźni subiektywnej
Osobowość aktywna – człowiek o osobowości aktywnej:
1. potrafi sam sobie wyznaczać cele
2. potrafi tworzyć sposoby realizacji celów
3. sam podejmuje decyzje
4. w swoich działaniach jest konsekwentny
Czynniki, wyznaczające aktywność człowieka:
- refleksyjna samoświadomość
- zdolność planowania i projektowania przyszłych działań
- konsekwencja i wytrwałość w realizowaniu podjętych decyzji.
Introwertyk – człowiek, który całą swoją energię kieruje do wewnątrz
Ekstrawertyk – człowiek, który całą swoją energię kieruje na zewnątrz.
Potrzeba – odczucie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych rzeczy, warunków, które są niezbędne do utrzymania przy życiu, umożliwienia rozwoju, realizowania ról społecznych.
Piramida potrzeb Maslowa:
1. Potrzeby fizjologiczne
2. Potrzeba bezpieczeństwa
3. Potrzeba przynależności i miłości
4. Potrzeba uznania
5. Potrzeba samorealizacji
6. Potrzeby wiedzy i rozumienia
7. Potrzeby estetyczne
Potrzeby fizjologiczne – wiążą się z uwarunkowaniami biologicznymi organizmu człowieka np. potrzeba snu, zaspokojenia głodu, potrzeba seksualna.
Potrzeby bezpieczeństwa – potrzeby pobudzające do działań, zapewniających jednostce nienaruszalność
Potrzeba przynależności i miłości – wiąże się z odczuciami przynależności do różnych grup społecznych i czynnego uczestnictwa w ich życiu. To również potrzeba bycia akceptowanym ze strony członków grupy.
Potrzeba uznania – wyraża się w poczuciu bycia uznanym, zarówno przez samych siebie, jak i przez innych
Potrzeba samorealizacji – polega ona na dążeniu jednostki do zajmowania się tym, co daje jej pełne zadowolenie
Potrzeba wiedzy i rozumienia – wyraża się w pobudkach człowieka do poznania rzeczywistości, w której żyje
Potrzeba estetyczne – znajdują one wyraz w pozytywnych wzruszeniach, dostarczonych przez określone treści zmysłowe czy intelektualne.
Charakterystyka potrzeb:
- wyższe potrzeby są późniejszym wytworem ewolucji gatunków. Człowiek dzieli ze zwierzętami tylko potrzeby niższe.
- im wyższe potrzeby, tym mniej niezbędne jest jej zaspokojnie dla utrzymania się przy życiu.
- potrzeby wyższe są subiektywnie mniej natarczywe.
- zaspokojenie wyższej potrzeby wymaga spełnienia większej liczby warunków.
- gdy zapokojona zostaje zarówno niższa jak i wyższa potrzeba, zaspokojenie wyższej człowiek bardziej sobie ceni.
MOTYW - czynnik psychiczny warunkujący jakieś działanie lub są to wszystkie czynniki psychiczne będące warunkami działania wyłącznie celowego. Motywacja dzieli się na wewnętrzną i zewnętrzną.
Fredrick Irving Herzberg (1923-2000) - autor dwuczynnikowej teorii motywacji.
1) motywatory - to takie czynniki, które powodują zadowolenie, a więc motywują.
2) czynniki higieny - to te, które powodują niezadowolenie z pracy, ale nie zwiększają motywacji.
Czynniki motywujące (wewnętrzne): osiągnięcia, awans, uznanie, praca w sobie sama, możliwość rozwoju osobistego, odpowiedzialność.
Czynniki higieny (zewnętrzne): polityka przedsiębiorstwa i zarządzania, nadzór techniczny, zajmowana pozycja, wynagordzenie, świadczenia socjalne, warunki i bezpieczeństwo pracy, stosunki międzyludzkie, życie osobiste.
POSTAWA - gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty, jakimi mogą być zarówno przedmioty materialne (rzeczy, ludzie, zwierzęta), jak i idee.
Postawa składa się z trzech elementów:
- dwóch elementów wewnętrznych: poznawczego i emocjalnego
- i zewnętrznego: zachowaniowego (mimika, gesty, sówa)
KLASYFIKACJA POSTAW:
1) ze względu na kierunek: pozytywne, negatywne i obojętne
2) ze względu na budowę: pełne i niepełne
3) ze względu na czas trwania: trwałe i zmienne
4) ze względu na treść: w stosunku do pracy, nauki, rodziców, przełożonego, pracownika, rządu
5) zakres podmiotowy: indywidualne, grupowe
6) ze względu na stosunek do norm społecznych i prawnych: konformistyczna, nonkonformistyczna, legalistyczna, przestępcza.
Rodzaje więzi wg Czesława Znamierowskiego: więź naturalna, stanowiona, zrzeszona.
Więź społeczna - to ogół stosunków, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości.
Elementy więzi społecznej:
1) styczność (przestrzenna, psychiczna, społeczna)
2) wzajemnie oddziaływanie
3) stosunki społeczne (formalne i nieformalne)
4) kontrola społeczna (mechanizmy i środki)
5) instytucje społeczne
6) społeczna organizacja zbiorowości.
Styczności społeczne - układy złożone z 3 elementów:
1. przynajmniej z dwóch osób
2. pewnej warotości, która jest przedmiotem tej styczności
3. czynności dotyczących tej wartości. W styczności psychicznej nie ma jeszcze tego elementu styczności.
Kryteria klasyfikacji styczności społecznych:
a) czas i częstotliwości występowania styczności pozwala wyróżnić styczności społeczne przelotne i trwałe
b) forma przestrzenna styczności powoduje ich podział na pośrednie i bezpośrednie
c) rodzaj przedmiotu styczności jest podstawą wyróżniania styczności osobistych i rzeczowych
d) stopień uregulowania czynności przepisami dzieli styczności na prywatne i publiczne
Kontrola społeczna - to system instrumentów zapewniających zachodzenie stosunków społecznych
Mechanizmy kontroli społecznej:
a) pscyhospołeczne - kształtujące się poprzez przyjęcie norm i wartości. Mają one charakter przymusu wewnętrznego.
b) materialno-społeczne - wyrażające się poprzez odziaływania jednostek, zbiorowości i instytucji. Mają one charakter przymusu zewnętrznego.
Zwyczaj - to ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi opiniami.
Obyczaj - ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże pewne oceny moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne.
Przez INSTYTUCJE można rozumieć:
- grupy osób powoływanych dla załatwienia spraw doniosłych dla całej zbiorowości
- role społeczne niekótrych członków
Rodzaje instytucji: wychowawcze, kulturowe, polityczne, ekonomiczne, socjalne, religijne.
Funkcje instytucji:
- funkcja organizatorska - stwarzają możliwości zaspokojenie potrzeb
- funkcja kontrolna - regulują działania członków grup społecznych, tzn. zapewniają wykonywanie czynności pożądanych i reagują represyjnie w stosunku do zachowań niepożądanych
- funkcja integracyjna - dokonują integracji dążeń, działań
System kontroli inaczej funkocjonuje w instytucjach totalnych. Instytucje totalne to taki typ instytucji, które stwarzają większe ograniczenia niż inne (np. szpitale, więzienia).
Organizacja społeczna zbiorowości - zespół środków przy pomocy, których zbiorowoścć utrzymuje swoją równowagę wewnętrzną czyli ład i porządek.
Normy organizacyjne - najczęściej są to reguły określające to co powinno zachodzić w działaniach i zachowaniach członków grupy.
Zbiór społeczny - ogół ludzi posiadających jakąś wspólną cechę, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to, czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy.
Kategorie społeczne - zbiory wyróżnione na podstawie cech ważnych dla życia społecznego.
Zbiorowości społeczne - dowlne skupienia ludzi, w których wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas więź społeczna.
Zbiorowości społeczne: zbiorowości terytorialne, grupy społeczne i kręgi społeczne, zbiorowości kulturowe, zbiorowości oparte na podobieństwach zachowań, społeczności (wspólnoty)
Społeczeństwo - dopełniające się i krzyzujące się formy życia zbiorowego, połączone więzią opartą na przynależności do narodu, więzią opartą na religii, wspólnym terytorium, wspolnej gospodarce, wspólnych instytuacjach państowych, które cechuje odrębność i osobliwosć kulturowa, strukturalna i dziejowa
Grupą społeczną - jest pewna ilość osób (conajmniej 3) powiązanych systemem stosunków uregulownych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i odzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.
Elementy składowe grupy, mające istotny wpływ na jej funkcjonowanie:
-członkowie grupy
-przedmioty materialne, wartości kulturowe, symbole
-zadania grupy (cele członków grupy)
-wzory zachowań, stosunków (np. regulaminy, zarządzenia)
-system środków i instytucji regulujących oddziaływania i stosunki wewnątrz grupy oraz z innymi grupami
Rodzaje przynależności do grup: obiektywne i subiektywne, pełne i niepełne, realne i ideologiczne.
Kryteria klasyfikacji grup społecznych:
1) typ więzi łączącej członków grupy (pierwotna i wtórna oraz formalna i nieformalna)
2) wielkości grupy (małe i duże)
3) charakter członkowstwa w grupie (dobrowolne i automatyczne oraz ekskluzywne czyli zamknięte i inkluzywne czyli otwarte)
4) typ solidarności członków grupy (wewnętrzne i zewnętrzne)
Koncepcje podziałów klasowych:
1) Klasyczna - przyjmuje, że zasadniczą cechą różniącą ludzi jest posiadanie środków produkcji, gdyż właściciele środków produkcji mogą:
- dyktować warunki pracy
- określać długość dnia roboczego
- wywierać decydujący wpływ na władzę, rząd, politykę
2) Koncepcja wiążąca pojęcie klasy z kategorią społeczno-zawodową
W myśl tej koncepcji do klasy włącza się grupy ludzi o przeciwstawnych nawet interesach ekonomicznych, lecz o pewnych wspólnych cechach, np. klasa rolnicza
3) Teoria klas władzy albo teorię elit politycznych
Każde społeczeństwo dzieli się na: klasę rządzącą tzw. elitę i masy rządzone.
4) Koncepcja ujmująca klasy społeczne jako warstwy społeczne różniące się między sobą głównie stylem życia i prestiżem społecznym. Przedstawiciele: Marshal, Mackenzie, Warner
W Anglii: wyższą, wyższą-średnią, średnią i niższą.
Klasy średnie i ich funkcje: stabilizująca i rozwojowa.
Modele struktury klasowej: klepsydarne, piramidalne, romboidalne.
Kryteria oceny poziomu rozwoju klasy średniej:
- subiektywna (wykształcenie, ambicje, wiara w siebie)
- obiektywna (poziom dochodów)
W Polce: klasa wyższa, średnia i biedna.
Podział klasowy - wiąże się z ekonomicznym zróżnicowaniem społeczeństwa.
Warstwy społeczne - grupy zróżnicowane pod względem pozycji społecznej.
Stratyfikacja społeczna - jest zazwyczaj konsekwencją podziałów klasowych
METODY BADAŃ TERENOWYCH:
Polega na badaniu wybranych problemów w normalnych warunkach. Metoda na siły pojedynczego człowieka jest łatwa do przeprowadzenia. Nadaje się do badania takich elementów jak:
- organizacje formalne i nieformalne: zakłady pracy, szpitale, szkoły.
- małe społeczności jak wsie, małe miasteczka.
- zjawiska i procesy społeczne : sposoby adaptacji w szkole, formy spędzania wolnego czasu.
Metoda badań terenowych obejmuje badania typu:
-etnologicznego
- socjologicznego
- socjopsychologicznego.
Badania typu etnologicznego – badacz obserwuje życie codzienne. Szuka przyczyn i źródeł zmian zachodzących w zbiorowościach. Badania tego typu umożliwiają szczegółowo opisać cech zbiorowości i wyjaśnić uwarunkowania zachowań. Rezultatem tych badań jest dokładny opis problemu zbliżony do opisu belestrycznego (opowiadania)
Badania typu socjologicznego – (podobne do badań typu etnologicznego) W tym przypadku badacz zbiera dokumenty i materiały dostarczające dane ilościowe np. sprawozdania, księgi meldunkowe, zestawienia statystyczne. W badaniach tego typu obserwacje kończą się analizą jakościową i ilościową i poparte są faktami i liczbami.
Badania typu socjopsychologicznego – nastawione są głownie na poznanie stanu świadomości ludzi(postawy, opinie, poglądy) . Badacz prowadzi obserwację i gromadzi materiały o charakterze ilościowym i jakościowym głównie drogą wywiadów i ankiet.
Typy badań terenowych :
1.wstepne planowanie(formułowanie problemu badawczego)
2. zwiad badawczy terenu (upewnic się czy nasz pomysł jest dobry)
3.opracowanie programu badań
4. Próba technik i narzędzi badawczych
5. właściwe badania terenowe
6. analiza zebranego materiału
Modele socjotechniki:
1) klasyczny (model robota) zakłada wyraźnie odzielenie zleceniodawcy badań od ich wykonawcy. Zleceniodawca przekazuje zadania do wykonania oraz określa swoje oczekiwania. Zadaniem zaś zleceniobiorcy jest przeprowadzenie badań, danie diagonozy i sformułowanie wniosków. Metoda ta nie ogranicza swobody badaczy, ale badacze z zewnątrz nie zobaczą problemów w wewnątrz zbiorowości
2) kliniczny - w nim, w ustaleniu ostatecznych sposobów działań bierze udział zarówno zleceniobiorca i zleceniodawca. Wymiana między nimi informacji. Istnieje jednak niebezpieczeństwo narzucenia badaczowi stanowiska zleceniodawcy, ale także szansę doboru najbardziej skutecznych sposobów działania.
3) interwencyjny - odmienny od poprzednich. Dotyczy badań dokonywanych bez zlecenia. Zaletą jest niezależność badacza, bo nie ma zleceniodawcy, natomiast brak zleceniodawcy ogranicza ich wartości aplikacyjne.
Podstawowe składniki (konponenty) socjotechniki:
- zmiany społeczne w przedmiotach oddziaływania, które chce się osiągnąć
- podmioty i przedmioty działania socjotechniczne (systemy oddziaływujące i systemy, na które się oddziałuje)
- środki działania, które będą skuteczne, a zarazem akceptowane przez członków grupy
...
krln00