Bitwa zimowa 1915 na Mazurach Mitkiewicz.pdf

GENEZA BITWY.

WSTĘP.

Bilans działań wojennych 1914 roku nie był pomyślny dla żadnego

z państw, uczestniczących w wojnie, a zwłaszcza dla Rosji, Niemiec

i Austrji.

Początkowe plany, przygotowane w czasie pokoju, zawiodły już

w pierwszych miesiącach wojny. Dalsze działania doprowadziły

w końcu 1914 roku do pozycyjnej wojny na zachodzie, a na wscho¬

dzie do równowagi sił, zmagających się w czołowych bitwach, i rów¬

nież do częściowej stabilizacji frontu.

Rosja poniosła ciężkie klęski w Prusach Wschodnich; tam zała-

niał się rosyjski plan wojny. Późniejsze próby poszukiwania roz¬

strzygnięcia przeciwko Niemcom w uderzeniu w kierunku Berlina

zakończyły się porażką Rosjan pod Łodzią. Powodzenia w działa¬

niach przeciwko Austrji, sukcesy terytorialne i co najwyżej opera¬

cyjne nie zmieniały położenia na lepsze. Natomiast w okresie pięcio¬

miesięcznych walk 1914 roku wojsko rosyjskie poniosło olbrzymie

straty w żywej sile i materiale wojennym. U progu nowego 1915 roku

Rosja znalazła się w położeniu znacznie gorszem, aniżeli na początku,

wojny.

Dla Niemiec wojna na dwa fronty stwarzała wiele trudności. Po¬

myślny wynik wojny zależał od szybkiego, decydującego zwycięstwa

nad jednym z przeciwników. Tymczasem „letnia i jesienna kampanje

1914 roku zarówno na zachodzie, jak i na wschodzie nie przyniosły

rozstrzygnięcia". Niepomyślny układ warunków politycznych i eko-

nomicznych jeszcze bardziej komplikował położenie Niemiec. W po-

czątku 1915 roku szereg państw europejskich zachowywał się jeszcze

wyczekująco; były to przedewszystkiem Włochy, Bułgarja i Ru-

munja.

Powstrzymanie tych państw od wystąpienia po stronie koalicji,

jeśli nie przyciągnięcie na swoją stronę, było jednem z głównych

zadań polityki niemieckiej. Poważnym i najbardziej może przeko

nywującym argumentem w wykonaniu tego zadania byłby znaczniej

szy sukces niemieckiego oręża.

Warunki ekonomiczne Rzeszy już w końcu 1914 roku układały

się niepomyślnie nawet na bliską przyszłość. Blokada zaczynała od

działywać; przerwanie jej pierścienia, albo zdobycie nowych życio

dajnych obszrów stawało się naglącą potrzebą.

W najbardziej jednak trudnem położeniu była Austrja. Wojska

rosyjskie okupowały całą Małopolskę i stały na przełęczach Kar

packich u bram do Węgier. W Serbji armja austrjacka generała

Potiorka poniosła porażkę. Wojsko austrjackie zostało wyniszczone

pod względem materjalnym, a zwłaszcza moralnym, niepomyślnemi

walkami 1914 roku. Według oceny sztabu niemieckiego wątpliwe

było, czy Austrjacy są wogóle zdolni do utrzymania swego frontu

bez „bezpośredniej" pomocy wojsk niemieckich. Sytuacja we

wnętrzna kraju była niepomyślna. W tym stanie rzeczy silniejszy

cios Rosjan mógł spowodować zupełny rozkład tej „mozaikowej"

monarchji. Dla Niemiec oznaczało to utratę sojusznika i odo

sobnienie.

Możliwość bliskiego wystąpienia Włoch po stronie koalicji potę

gowała w dużym stopniu trudność położenia Austro-Niemiec.

Niemieckie Naczelne Dowództwo, posiadające niezaprzeczalny

prymat w kierownictwie wojną, staje z początkiem 1915 roku przed

ciężkim problemem, w jaki sposób prowadzić dalej wojnę.

W pierwszym rzędzie zachodzi pytanie: gdzie należy poszukiwać

rozstrzygnięcia, który front uznać w 1915 roku, jako główny teren

działań wojennych.

Pod tym względem niema jedności poglądów; przeciwnie istnieją

zasadnicze różnice zdań pomiędzy Naczelnem Dowództwem w oso

bie szefa niemieckiego Sztabu Generalnego generała Falkenhayna

a kanclerzem Rzeszy Bethmann-Hollwegiem, Dowództwem niemiec

kiego Frontu Wschodniego w osobach marszałka Hindenburga i ge

nerała Ludendorffa i szefem austrjackiego sztabu generałem Conra

dem von Hoetzendorfem. . -

Generał Falkenhayn jest zdecydowanym przeciwnikiem przenie

sienia punktu ciężkości wojny na front wschodni. Jako pośredni na

stępca Schlieffena chce być wierny jego idei i pomimo zupełnej

zmiany położenia na zachodzie, pomimo przegranej nad Marną,

wreszcie pomimo trwających od listopada walk czołowych o skrawki

terenu na umocnionych frontach chce w dalszym ciągu dążyć do

rozstrzygającego zwycięstwa na zachodzie.

„Żadne zwycięstwo na wschodzie, nawet decydujące, nie zwalnia

nas od konieczności uzyskania rozstrzygnięcia przez walkę na za

chodzie".

Generał Falkenhayn nie wierzy w możliwość decydującego pobi

cia Rosjan, ponadto obawia się niezmierzonych przestrzeni Rosji.

Być może zresztą pamięta prorocze twierdzenie Schlieffena, że

„los Austrji rozstrzygnie się nie nad Bugiem, lecz nad Sekwaną",

i dlatego z zimną krwią przyjmuje wiadomości o coraz bardziej kry-

tycznem położeniu sojusznika.

Głównymi przeciwnikami poglądów generała Falkenhayna są

marszałek Hindenburg i generał Ludendorff. Walka trwa od czasu

.niepomyślnego wyniku bitwy nad Marną ze szczególnem napięciem

w okresie poprzedzającym bitwę pod Łodzią. Już wtedy Dowódz-

two Wschodniego Frontu wysuwa swój plan zwrócenia głównych

działań przeciwko Rosji, opierając się na przesłance wykorzystania

powodzenia.

Konflikty są ponownie bardzo ostre w początku 1915 roku. Po

stronie marszałka Hindenburga staje Kanclerz Rzeszy, jako rzecznik

interesów polityki zewnętrznej Niemiec, i generał Conrad, jako

rzecznik zagrożonej w swym bycie Austrji.

Poza czynnikami natury strategicznej i politycznej niepoślednią

rolę w tym sporze odgrywają również inne, zupełnie przyziemne

sprawy.

Jednym z powodów niechętnego traktowania przez Naczelne Do

wództwo niemieckie spraw wschodniego frontu jest rywalizacja po

między kierownikami operacyj niemieckich na zachodzie i wschodzie.

Naczelny Wódz Wilhelm II z generałem Falkenhaynem dowodzą

Łezpośrednio frontem zachodnim. Na wschodzie od chwili przyby

cia Hindenburga i Ludendorffa szczęście wojenne nieustannie sprzyja

Nliemcom.

Tannenberg 1 ), porażka Rennenkampfa, Łódź są to jedyne większe

sukcesy Niemców w 1914 roku. Front zachodni natomiast przynosi

jak dotąd same rozczarowania.

Nietylko warunki położenia lecz również ambicja i autorytet Na

czelnego Dowództwa żądają jakiegokolwiek „widocznego" zwycię

stwa na zachodzie. Stąd natarcia pod Ypres, stąd zamiary nowych

działań zaczepnych w 1915 roku.

') Użyło niemieckiej nazwy Tannenberg a nie Sztymbark, ponieważ ta miej-

scowość powszechnie jest znana w historji pod powyższą nazwą.

Generał Conrad w liście do generalnego adjutanta cesarza Fran

ciszka Józefa, wysłanym po konferencji w sprawie działań 1915 roku,

pisze: „największa trudność [we wzmocnieniu sił na wschodzie]

polega na rywalizacji między niemieckim cesarzem z Falkenhaynem,

jako dowódcami na zachodzie, a Hindenburgiem z Ludendorffem,

jako dowódcami na wschodzie. Jeśliby cesarz niemiecki znalazł się

w Berlinie, jako dowódca obu frontów, zachodu i wschodu, sprawa,

byłaby łatwiejsza".

Ostatecznie spór co do roli frontów w kampanji 1915 roku zo

staje rozstrzygnięty przez Wilhelma II na niekorzyść poglądów ge

nerała Falkenhayna.

Decydują obawy o los Austrji. Konieczność przyjścia z natych

miastową pomocą sojusznikowi jest na tyle nagląca, że generał Fal*-

kenhayn ustępuje i zgadza się na przeniesienie głównych działań

przeciw Rosji. Zachodni front w kampanji 1915 roku ma pozostać

w obronie.

8 stycznia 1915 roku zapada decyzja o sformowaniu niemieckiej

„południowej" armji generała Linsingena; ma ona bezpośrednio'

wesprzeć wojsko austrjackie w Karpatach.

21 stycznia postanowiono oddać do dyspozycji wschodniego

frontu odwód Naczelnego Wodza, cztery świeżo formowane nie

mieckie korpusy.

Generał Falkenhayn ustąpił pod naciskiem okoliczności. W swoich

pamiętnikach zaznacza: „położenie wojsk austrjackich wzbudzało

poważne wątpliwości, czy front ich może się wogóle utrzymać bez

pomocy niemieckiej... Bezpośrednie podtrzymanie frontu w Karpa

tach było pilną sprawą... Oto dlaczego z ciężkiem sercem szef nie

mieckiego sztabu musiał zdecydować się na użycie na wschodzie

czterech nowych korpusów, jedynego w tym czasie odwodu Naczel

nego Wodza. Decyzja ta oznaczała wyrzeczenie się i to na czas dłuż

szy wszelkich działań zaczepnych w większej skali na zachodzie"..

Jak widzimy, decyzja generała Falkenhayna bynajmniej nie ozna

cza zwrotu głównych sił niemieckich przeciw Rosji; niema o tern

mowy, chodzi o doraźne „łatanie" położenia.

Decyzja ta stała się jednak przyczyną ożywionych działań w kam

panji 1915 roku na froncie wschodnim.

Począwszy od stycznia 1915 roku, teren Prus Wschodnich i Polski

staje się widownią szeregu wielkich bitew.

Bitwa zimowa na Mazurach oraz bitwa zimowa w Karpatach są.

pierwszemi operacjami w 1915 roku.

POŁOŻENIE STRON NA FRONCIE WSCHODNIM W POŁOWIE

STYCZNIA 1915 ROKU.

(szkic Nr. 1).

Rosjanie. Główna masa armij rosyjskich znajduje się w łuku

Wisły, na zachodnim jej brzegu, pomiędzy ujściem Bzury pod Wy

szogrodem a ujściem Nidy. Są to 1-a, 2-a, 5-a, 4-a i 9-a armje ro*

syjskie.

W obronie Warszawy od zachodu walczą na odcinku między Wi

słą a Pilicą 1-a, 2-a i 5«a armje (35V2 dywizyj piechoty, 5 dywizyj

kawalerji), na pozostałym froncie, zamykając drogido Dęblina, stoją

4-a i 9-a armje {YIYi dywizyj piechoty, 4 dywizje kawalerji).

Front rosyjski przebiega wzdłuż rzek Bzury, Rawki, częściowo

Pilicy i Nidy. Rosjanie umocnili swe stanowiska; walki noszą tu

już charakter pozycyjny. Ugrupowanie armij rosyjskich na zachod

nim brzegu Wisły jest wynikiem bitwy pod Łodzią; powstrzymane

w listopadzie 1914 roku w działaniu na zachód uderzeniem 9-ej armji

niemieckiej, armje rosyjskie zmuszone były przejść do obrony, a 1-a,

2-a ,i 5-a armje nawet wycofać się na obecne stanowiska.

Na północnem skrzydle głównych sił rosyjskich są dwa zgrupo

wania.

Pomiędzy Wisłą a Pisą (Prusami Wschodniemi) bronią dostępu

do Warszawy od północy 4 dywizje piechoty i 6VŚ dywizyj kawa

lerji, opierając się o Modlin i linję umocnioną Narwi.

W Prusach "Wschodnich 10-a armja rosyjska generała Siewersa

(11 dywizyj piechoty, 2% dywizje kawalerji) dotarła jeszcze w listo

padzie 1914 roku do ufortyfikowanych stanowisk niemieckich na

linji jezior Mazurskich i rzeki Węgorapy i dalej nie mogła się

posunąć.

Północne skrzydło 10-ej armji sięga do Niemna; dalej ku północy

do morza Bałtyckiego znajduje się 1 dywizja piechoty, ubezpie

czająca kierunki na Rygę i Szawle.

Południowe skrzydło rosyjskie walczy w Karpatach; są to 3-a, 8-a

i ll«a armje (31 dywizyj piechoty, 14 dywizyj kawalerji). 11-a armja

blokuje częścią sił Przemyśl (3 dywizje piechoty, 1 1/2 dywizji kawa

lerji). Na skrajnem południowem skrzydle na południo-wschód od

linji Lwów — Munkacz i aż do granicy rumuńskiej działają nieliczne

oddziały piechoty i kawalerji.

Front rosyjski wynosi około 1200 km i trzymany jest przez 99 dy

wizyj piechoty.

Odwód Naczelnego Wodza umieszczony jest w obszarze War

szawy; składa się z 4 1/2 dywizyj piechoty.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: