1. Pojęcie produktu krajowego brutto (PKB). Składniki i sposoby obliczania PKB.
Najbardziej kompleksowym miernikiem produkcji globalnej w gospodarce jest PKB. Jest on miernikiem wartości rynkowej wszystkich dóbr końcowych i usług wytworzonym w kraju w ciągu roku. PKB można mierzyć dwojako:
PKB nominalny – wyrażony jest w bieżących cenach rynkowych, jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.
PKB w cenach rynkowych = C + I + G
PKB realny (uwzględniający inflację – spadek i wzrost siły nabywczej jednostki pieniężnej)– obliczany jest w cenach stałych albo niezmienianych np. w cenach z 1992 roku. Zmiany realnego PKB są najlepszym i najszerzej dostępnym miernikiem poziomu produkcji i jej dynamiki.[1] Mierzymy nim konsumpcję, inwestycje, zakupy rządowe i export w jednostkach fizycznych.[2] Jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.
PKB w cenach bazowych = C + I + G – TE
PKB w cenach rynkowych > PKB w cenach bazowych o wielkość podatków pośrednich
Wielkość PKB wyliczamy i rozpatrujemy na trzy sposoby:[3]
jako wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa lub cudzoziemców. Pomiar PKB przez sumowanie wydatków.
Składowe (składniki) PKB (Y):
+ konsumpcja (C) (prywatne wydatki n konsumpcję dóbr i usług
+ inwestycje brutto (I) (prywatnych inwestycji krajowych brutto),
+ zakupy rządowe (G) (państwowych wydatków na konsumpcję i inwestycje brutto),
+ export netto dóbr i usług (X) (export - import) czyli saldo bilansu handlowego,
A więc otrzymujemy:
Y = C + I + G + X
jako suma wielkość produkcji w różnych gałęziach gospodarki: w rolnictwie, górnictwie, przemyśle itp. – pomiar PKB poprzez produkcję : wartość dodana.
Wliczane są tu dobra pośrednie, ponieważ wiele gałęzi gospodarki specjalizuje się w ich wytwarzaniu. Aby zapobiec kilkukrotnemu liczeniu tych samych pozycji wprowadzono pojęcie wartości dodanej, czyli różnica między przychodem przedsiębiorstwa, pochodzącym ze sprzedaży produktów, a sumą jaką musi zapłacić innym przedsiębiorstwom za zużyte przez siebie dobra pośrednie. (miara wielkości, jaką przedsiębiorstwo dodaje do każdego produktu na każdym etapie procesu produkcji).
PKB (Y) = Σ wartości dodanych wytworzonych przez wszystkie przedsiębiorstwa
jako całkowity dochód sumując płace i zyski uzyskane przez różne grupy wytwarzające PKB. Pomiar PKB poprzez sumowanie dochodów
+ dochody czynników należących do gospodarstw domowych (DI) dochody rozporządzalne gospodarstw domowych,
+ dochody czynników należących do przedsiębiorstw (GBS) – oszczędności brutto przedsiębiorstw,
+ dochody czynników należących do państwa (TN) – podatek netto, dochody podatkowe netto,
Y = DI + GBS + TN
Przeciw PKB:
- nie obejmuje dochodów pracy uzyskiwanych poza granicami kraju,
- nie obejmuje dochodów z kapitałów z zagranicy,
- obejmuje dochody cudzoziemców pracujących na terenie danego kraju,
- obejmuje dochody cudzoziemców z zainwestowanego w danym kraju kapitału,
- obejmuje amortyzację,
- mierzony jest w cenach zakupów towarów przez konsumentów
- nie obejmuje gospodarki szarej strefy, nie będącej przedmiotem sprawozdawczości (hazard, prostytucja, handel narkotykami, wzajemna wymiana usług, przemyt, domowa uprawa roślin dla celów spożywczych),
- obejmuje zanieczyszczenie i degradację środowiska, powstająca np. na skutek uprzemysłowienia i urbanizacji.
- nie obejmuje ujemnych efektów zewnętrznych (hałas, korki, które wpływają na uciążliwość życia)
- nie uwzględnia czasu wolnego,
Inne miary dobrobytu:
1. Dochód narodowy (produkt narodowy)(NI) najszersze pojęcie dochodu:
- uwzględnia podatki,
- uwzględnia pozycje pomniejszające pensje obywateli przed ich wypłatą,
PNB – jest równy całkowitej produkcji finalnej wytworzonej przy użyciu nakładów będących własnością obywateli danego kraju w ciągu roku.
- NI - nie obejmuje amortyzacji,
- NI - mierzony jest w cenach uzyskanych przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży produktów (różnica w akcyzie i podatku od sprzedaży),
- NI - nie obejmuje płatności transferowych (darowizn przedsiębiorstw),
- NI - obejmuje rozbieżności statystyczne,
- NI - obejmuje dotacje dla przedsiębiorstw zarządzanych przez państwo (państwowych)
2. Realny PNB per capita (na jednego mieszkańca) - Informuje na jak zmieniała się stopa życiowa przeciętnego obywatela. Realny PNB per capita = realny PNB/liczbę mieszkańców. Im większa jest liczba ludności, tym mniejsza ilość dóbr i usług przypadających na 1 osobę.
3popytowe i podażowe podejście do gospodarki
Agregatowy popyt-to łączna ilośc towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach.
Agregatowa podaż – to łączna ilość towarów jaką producenci decydują się wytworzyć w danych warunkach i dostarczyć na rynek.
Podejście podażowe : zgodnie ze stanowiskiem neoklasycznym , faktyczny dochód narodowy określony jest przez zasoby czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania.(w podejściu determinanty dochodu narodowego upatruje się w czynnikach określających maksymalne rozmiary podaży.
W tym podejściu gospodarka opisywana jest w warunkach pełnego wykorzystania czynników produkcji.
Zgodnie ze stanowiskiem neoklasycznym krzywa agregatowej podazy jest pionowa (prosta APd) i odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej (Yp). Takie kształt krzywej wynika z neoklasycznego przekonania o doskonalej gietkosci cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych.
Zmiany agregatowego popytu znajdujące wyraz w przesunieciu krzywej APp powodowalyby jedynie zmiany ogolnego poziomu cen (w gore lub w dol od poziomu Pe)
Podejście popytowe : wg stanowiska keynesistowskiego faktyczny dochód narodowy zdeterminowany jest przez wielkość agregatowego popytu na towary.
W tym podejściu gospodarka opisywana jest w warunkach niepełnego wykorzystania czynnków produkcj.
Krzywa APd jest calkwoice plaska az do osiagniecia poziomu produkcji potencjalnej Yp (w punkcie B) oznacza to ze przy tym samym poziomie cen (Pe) producenci gotowi sa wytworzyć i dostarczyć na rynek więcej towarów o ile tylko zagwarantowany jest ich zbyt.gdy produkcja osiąga poziom potencjalny (krzywa znajduje się w polozeniu APp”) wówczas krzywa agregatowej podzy ma kształt linii prostej pionowej. Ozacza to ze dalsze zwiększenie popytu (przesuneicie krzywej APp” do góry ) powoduje nie wzrost produkcji lecz wzrost cen.
+kserowka z wykładów
4 POPYTOWY MODEL ROWNOWAGI NA RYNKU TOWAROWYM
Równowaga na rynku towarów : oznacza sytuację w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów jaką się w gospodarce wytwarza. W sytuacji równowagi łączone zamierzone( planowane) wydatki na towary są równe wielkości produkcji tych towarów.
Na rysunku zobrazowano na osi poziomej odłożono dochód narodowy (y) a na osi pionowej –agregatowy popyt mna towary (APp) autonomiczny charakter agregatowego poytu na towary znajdujej wyraz w poziomym przebiegu prostej APp0 , co oznacza ze popyt ten nie zależy od poziomu dochodu. Z początku układu wspolrzednych wprowadzono linie prosta pod katem 45stopni . punkty lezace na tej linii oznaczają ze wielkość odlozone na osi poziomej (tutaj:dochod narodowy) sa rowne wielkościom odlozonym na osi pionowej (agregatowy popyt) linia 45stopni pokazuje wiec jakie powinny być rozmiary dochodu narodowego i agregatowego popytu aby na rysunku towarów była zachowana rownowaga.
Warunek równowagi : Y=APp
y-dochod narodowy wytworzony w gospodarce wpewnym okresie
APp-zamierzony planowany agregatowy popyt na towary w tym samym okresie.
5 PARADOKS ZAPOBIEGLIWOŚCI
Zaznaczono na nim proste ilustrujące funkcje inwestycji (I) i oszczędności (S) , Załóżmy że początkowa gospodarka znajduje się w stanie równowagi przy y=100 (punkt E) przyjmijmy że następuje zwiększenie oszczędności autonomicznych (Sa) o 6. W związku z tym prosta ilustrująca funkcję oszczędności przesuwa się w górę o taką właśnie wielkość do polożenia S” . Konkretna postać funkcji oszczędności S” różni się więc nieco od funkcji oszczędności S).
Przesunięcie do góry funkcji oszczędności implikuje ustalenie się nowej równowagi w punkcie E” przy Y=70 wzrost oszczędności autonomicznych o 6 spowodował zatem spadek dochodu narodowego o 30.
6 MODEL MNZONIKA INWESTYCYJNEGO
7PRZEDSTAW SPOSOBY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA WZROST GOSPODARCZY ORKAZ POKAŻ ICH MOŻLIWE SKUTKI
DEFICYT BUDŻETOWY – to ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalona dla okresu rozliczeniowego, najczęściej jest to rok kalendarzowy. Gdy wynik tej różnicy jest dodatni, wówczas mamy do czynienia z nadwyżką budżetową.
Finansowanie deficytu – pozyskiwanie środków umożliwiających dokonanie wydatków wyższych od zgromadzonych dochodów. Finansowanie odbywa się poprzez:
Drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych. Powoduje to jednak zmniejszenie realnych wydatków rzeczowych oraz pogorszenie sytuacji materialnej pracowników sfery budżetowej.
Zaciąganie kredytów w bankach. Ta forma finansowania zmniejsza jednak możliwości kredytowe sektora prywatnego i może spowodować podniesienie stóp % kredytów. Nazywa się to efektem wypierania.
Najpowszechniejszą forma finansowania deficytu budżetowego jest dług publiczny. Metoda ta polega na tym, że skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku bankom komercyjnym, instytucjom ubezpieczeniowym, przedsiębiorstwom oraz podmiotom osobom indywidualnym.
Ulokowanie całości wyemitowanych przez Skarb Państwa obligacji w banku centralnym. Jest to nic innego jak emisja pieniądza.
Sprzedaż obligacji bankom komercyjnym. Może mieć ona różny wpływ na podaż pieniądza w zależności od tego, jak dług państwa zostanie potraktowany przez banki komercyjne.
Ulokowanie obligacji w pozabankowym sektorze prywatnym. Ta operacja jest niepieniężnym finansowaniem deficytu budżetowego
Sprzedaż obligacji podmiotom zagranicznym lub obniżenie poziomu rezerw dewizowych państwa.
Dług publiczny obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.
9 BUDŻET PAŃSTWA I JEGO FUNKCJE (kserowka wykład)
...
chromka00