22.Żydzi z Ostrowa Wielkopolskiego.pdf

Żydzi z Ostrowa Wielkopolskiego

O ich obecności świadczy nie tylko murek z macew, ale

też Synagoga. Wszak Jej ściany będą świadkiem przed

Najwyższym (Niech będzie błogosławione Imię Jego) dla

bardzo wielu modlących się w Niej.

Synagoga zbudowana w

latach 1857-60, z lewej

cheder.

A dusze Ich niech będą zawiązane w węzeł życia.

Początek XVIII w. jest wyraźnym - historycznie

udokumentowanym - znakiem obecności ludności

żydowskiej w Ostrowie. Było już wtedy ponad trzysta osób

wyznania mojżeszowego, którzy przyczynili się do

powstania pierwszej drewnianej Synagogi oraz cmentarza

(w roku 1724). Brakowało jednak funduszy na utrzymanie

rabina, co spowodowało, że ostrowska Gmina, czyli Kahał

podlegała pod Kalisz.

Kirkut

W roku 1773 gmina zatrudniła rabina Jacoba ben Icchaka

Lande.

We wrześniu roku 1780 Kahał wykupił od Radziwiłła w

majoracie Krępa - 2 morgi ziemi na nowy cmentarz, choć

jak to bywało nie bez problemów ze strony Miasta.

Historia żydowska na ziemiach polskich jest prawie

identyczna, bez względu na miejsce, w którym akurat

osiedlali się Żydzi. Tak było i w Ostrowie - oddzielne

Statuty prawne, dzielnice mieszkaniowe i opłacanie się

wszystkim, dookoła, aby móc spokojnie żyć. W Ostrowie

dzielnica żydowska obszarowo była bardzo mała, choć np.

w roku 1860 Gmina liczyła prawie dwa tysiące ludności,

zaś 50 lat później już około 700 osób. Im bliżej wolności,

czyli roku 1919, tym szybciej ubywało żydowskich

obywateli miasta Ostrowa.

Czy były powody, aby tak się toczyły losy Żydów? Podam

jeden przypadek. Po uzyskaniu niepodległości od razu

zmieniono ulicę dr Meira Israela Freimana na ciekawszą

wg Władz, bo "Za bóżnicą". Reszta jest milczeniem, aby

uniknąć boleśniejszych tematów.

Israel Meir Freimann (1830-

1884)

Na początku roku 1850 zaczęło być już ciasno w małej

Synagodze przy Kurze Gasse i zaczęto zbierać fundusze

na nową, większą Synagogę. Dnia 7 kwietnia 1857 roku

rabin Mojżesz Stossel założył kamień węgielny pod nową

Synagogę, której projekt architektoniczny przygotował

Moritz Lande. Gdy oddano w roku 1860 przed Rosz

Haszana Synagogę do użytku, mogła ona wzbudzić tylko

zachwyt Swą mauretańską sylwetką z dwoma

wieżyczkami.

Osiem lat minęło i lampy gazowe oświetliły wnętrze pełne

kolorowej i stylizowanej bóżnicy. Dnia 10 października

1872r., na Święto Jom Kipur, przy pełnej Synagodze - a

babince, czyli balkony także nie odbiegały od dołu swym

zagęszczeniem, nagle gaśnie światło gazowe i ciemność

ogarnia kobiety i dzieci. Panika powoduje, iż wszyscy

rzucają się do schodów, które nie wytrzymują naporu i

trzaskiem wśród krzyku kobiet i dzieci zarywają się.

Zginęło wtedy 19 osób.

Aron Freimann (1871-1948)

Żydówki zamężne: Liebes, J. Liebes, Muller, Totmann,

Jacobsohn, Pinkus, Littwitz, Tisch, Warschauer,

Seidenberg, Pfefferman, Sommer, Koźmińska, wdowa

Prausnitzer, panna Muller, 3 dzieci Warschauer, Feldmann

i Kaphan, także ewangeliczka, służąca modniarki

Feldmann. Ten straszny wypadek odbił się echem po

ówczesnej Europie, nawet dwór w Wiedniu przesłał

kondolencje Władzom Kahału, zaś kobietom zabroniono

wstępu na babiniec na parę lat.

Przysięga żołnierzy wyznania

mojżeszowego na Rynku,

1938 rok

Historia jednak toczy się uparcie do przodu i w latach

1927-1939 liczba obywateli polskich wyznania

mojżeszowego nie przekroczyła sześćdziesiąt osób.

Jak wiadomo wykształcenie sprawa ważna, tak i nie

brakowało w Ostrowie wśród uczniów Gimnazjum

Królewskiego absolwentów żydowskich. Także w Ostrowie

przez dwa lata nauczycielem był Heinrich Graetz, autor

sławnej "Historii Żydów". Rabini uczący w Gimnazjum to:

dr. Meir Israel Freimann, Dr Plessner, Dr Freund, Leopold

Neuhaus, Elias Preisner, Leopold Breinhaus. Wielu

absolwentów Gimnazjum Ostrowskiego przyniosło chlubę

swemu rodzinnemu miastu.

Plan dzielnicy żydowskiej

Historia mojego miasta oraz ludzie tu niegdyś żyjący

spowodowali, że postanowiłem, iż przywrócę pamięć o

mieszkańcach ŻYDOWSKICH, którzy czuli się

OSTROWIANINAMI obecnym mieszkańcom. Zwłaszcza

młode pokolenie, które do niedawna nie wiedziało, że w

ICH mieście mieszkało w dobrych dla miasta czasach

nawet dwa tysiące Żydów.

Budowa murku z macew

Historia czasu Holocaustu była taka sama w Ostrowie, jak

w wielu miastach Polski. Niszczono dzielnice żydowskie

wraz z cmentarzami. W Ostrowie dzielnicę - w której już

praktycznie nie było Żydów - wyburzono i zrobiono plac

wypoczynkowy, zaś macewami z cmentarzy wyłożono

chodniki. Murek wokół placu na ulicy 23 Stycznia

wykonano także z macew. Do dziś można odczytać napisy

hebrajskie. Z nowego cmentarza Niemcy uczynili

"Ogrodnictwo", które przetrwało do 1977 roku. W tymże

roku pobudowano na terenie cmentarza Szkołę

Budowlankę i kopiąc fundamenty nikt nie przejmował się

ekshumacją ludzkich szczątków. Bolesne jest to, co piszę,

ale nie można uciec od faktów. Dlatego pragnę, aby na

terenie jeszcze nie zabudowanym, przy Szkole

Budowlanej, wznieść LAPIDARIUM.

Murek dzisiaj

Niech ten czyn stanie się micwą wobec czynów

przeszłości i wobec narodu, który wciąż jest POLSKIM.

Bogdan Rachuta

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: