Wzór pracy studia podyplomowe Olszewski.doc

4

            Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

                               Ewa Kowalska

Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku specjalisty ds. osobowych w Zakładzie X

                  Praca podyplomowa

    Kierownictwo naukowe

    Prof. dr hab. Jerzy Olszewski

    Katedra Pracy i Polityki Społecznej

Wydział:              Ekonomii

Specjalność:              Zarządzanie Pracą i Zasobami Ludzkimi

  Poznań 2008

Spis treści

WSTĘP              4

1.              PODSTAWOWE TERMINY I POJĘCIA ZWIĄZANE
Z OCENĄ RYZYKA ZAWODOWEGO              5

1.1.              Definicja oceny ryzyka zawodowego              5

1.2.              Cel oceny ryzyka zawodowego.              11

1.3.              Przepisy prawne regulujące procedurę oceny
ryzyka zawodowego.              14

2.              CHARAKTERYSTYKA POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ
JAKO BADANEGO PODMIOTU GOSPODARCZEGO.              17

2.1.              Rys historyczny.              17

2.2.              Status organizacyjno-prawny oraz przedmiot działalności.              19

2.3.              Struktura zatrudnienia              21

3.              OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO METODĄ RISC SCORE
NA WYBRANYM STANOWISKU PRACY              26

3.1.              Charakterystyka wybranych metod oceny
ryzyka zawodowego.              26

3.2.              Charakterystyka wybranego stanowiska pracy
jako obiektu oceny ryzyka zawodowego              31

3.3.              Identyfikacja zagrożeń na stanowisku
specjalisty ds. osobowych              35

3.4.              Szacowanie ryzyka zawodowego metodą RISK SCORE.              37

3.5.              Postulaty w zakresie poprawy warunków pracy
na badanym stanowisku              43

ZAKOŃCZENIE              46

BIBLIOGRAFIA               47

SPIS TABEL              Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.

Wstęp

Celem pracy jest zbadanie poziomu zagrożeń ryzyka zawodowego na stanowisku specjalisty ds. osobowych w Zakładzie X. Realizacja tego celu nastąpi poprzez identyfikację i analizę zagrożeń występujących podczas wykonywania prac
w ciągu całego dnia roboczego. Przedmiotem tej pracy jest określenie kategorii ryzyka zawodowego. Do  określenia ryzyka wybrano metodę Risc Score, ponieważ
w przejrzysty sposób pozwala określić wielkość ryzyka na wybranym stanowisku pracy.

Praca ma charakter teoretyczno-empiryczny i składa się ze wstępu,
3 podstawowych części oraz zakończenia.

Rozdział pierwszy i drugi to część o charakterze teoretycznym. W pierwszym rozdziale opisano podstawowe pojęcia i terminy związane z oceną ryzyka zawodowego, główne cele przeprowadzania tej oceny oraz scharakteryzowałam przepisy prawne regulujące całą procedurę oceny ryzyka zawodowego.

Rozdział drugi, który ma również charakter opisowy poświęcony został charakterystyce badanego podmiotu gospodarczego. Skupiono się tutaj na takich zagadnieniach jak: rys historyczny, status organizacyjno-prawny, przedmiot działalności oraz struktura zatrudnienia.

Rozdział trzeci pracy, jest kompilacją wiedzy teoretycznej zdobytej na podstawie literatury oraz wiedzy empirycznej uzyskanej na podstawie własnego doświadczenia, doświadczenia inspektorów bhp oraz materiałów pochodzących
z badanego zakładu. W tym rozdziale scharakteryzowano obiekt oceny ryzyka zawodowego, dokonano oceny ryzyka poprzez identyfikację zagrożeń, oszacowano ryzyko zawodowe metodą Risc Score oraz przedstawiono postulaty w zakresie poprawy warunków na badanym stanowisku pracy.

Do napisania niniejszej pracy wykorzystano literaturę fachową związaną
z oceną ryzyka zawodowego oraz materiały wyszukane w Internecie.

W pracz wykorzystano literaturę zwartą oraz akty prawne. T tak w Pracy powołano się na takie pozycje literatury jak: J. Olszewski, Podstawy ergonomii i fizjologii Pracy, AE, Poznań 1977, M. Konarska, w. Ergonomia pracy biurowej, CIOP, Warszawa 2001, E. Górska, E. Tytyk, Ergonomia w projektowaniu stanowisk Pracy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1998.

1.              Podstawowe terminy i pojęcia związane z oceną ryzyka zawodowego

1.1.              Definicja oceny ryzyka zawodowego

Ryzyko towarzyszy każdej działalności człowieka i zawsze w powszechnym rozumieniu wiąże się z możliwością poniesienia straty, która jest konsekwencją wystąpienia zagrożenia. Ryzyko zawodowe to ryzyko ponoszone przez człowieka
w związku z wykonywaniem przez niego pracy.

W zagadnieniu związanym z „ochroną człowieka w pracy” termin ryzyko zaistniało w wyniku nowelizacji Kodeksu pracy w 1991 r. W ówczesnej wersji Kodeksu pracy /art. 215 § 2/ zapisano to następująco: Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz
o zasadach ochrony przed zagrożeniem[1].

Pojęcie to zostało jednak wprowadzone bez bliższego sprecyzowania i aby dowiedzieć się co ustawodawca miał na myśli wprowadzając tę nowelizację trzeba było czekać aż do 1997 roku. Wtedy to definicja ryzyka zawodowego została zdefiniowana
w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zgodnie z § 2 pkt 7 tego rozporządzenia ryzyko zawodowe należy rozumieć jako: prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy2. Parametrami ryzyka zawodowego, jak wynika z definicji, są:

-        stopień możliwej straty (skutków, konsekwencji) wynikającej ze zdarzenia,

-        prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego o określonej stracie3.

Zgodnie z cytowaną powyżej definicją osobą, która ponosi ryzyko jest nie tylko pracownik, ale też pracodawca jeżeli niepożądane zdarzenie związane z pracą zawodową spowodowało straty materialne. Dlatego wyróżnia się dwa podmioty ponoszące szkodę: pracownik – możliwość wypadku lub choroby zawodowej oraz pracodawca wówczas gdy występuje szkoda w mieniu.

Polska norma PN-N-18002: 2000 definiuje ryzyko jako kombinację częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia, wywołującego zagrożenia
a w konsekwencji związane z tym zdarzenia.

Ocena tego ryzyka należy do obowiązków wynikających z przepisów prawa
i powinna być przeprowadzana na każdym stanowisku pracy. Ocena ryzyka zawodowego jest niczym innym jak szczegółowym, dokładnym sprawdzeniem i oceną tego, co w miejscu pracy może zaszkodzić lub wyrządzić szkodę pracownikom. Sprawdzenie to polega na tym czy wszystkie zagrożenia występujące na danym stanowisku zostały dobrze zidentyfikowane, czy jest związane z tym ryzyko zawodowe i czy są stosowane odpowiednie środki zaradcze. Służy także temu, aby określić co należy zrobić, aby szkodliwe warunki ograniczyć lub wyeliminować. Ocena ryzyka zawsze powinna stanowić podstawowy element każdego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higiena pracy w przedsiębiorstwie a jej celem powinno być zapewnienie pracownikom skutecznej ochrony przed skutkami występujących w pracy zagrożeń.

Kodeks pracy nakłada na wszystkich pracodawców obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym występującym na danym stanowisku pracy (art. 226 Kodeksu pracy) oraz zobowiązuje pracodawcę do podejmowania działań zapobiegających niebezpieczeństwu (art. 224 Kodeksu pracy). Pracodawca jest zobowiązany zapewnić wszystkim pracownikom bezpieczeństwo i ochronę zdrowia na każdym stanowisku pracy. Aby przedsiębiorca mógł zrealizować ten obowiązek musi rozpoznać i ocenić stan bezpieczeństwa oraz wszystkie elementy środowiska pracy, które mają wpływ na ten stan. Jedną z metod oceny tego stanu jest wykonanie oceny ryzyka zawodowego.

Ocena ryzyka zawodowego to proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka4. Ocena ryzyka w pewien sposób zapobiega skutkom zagrożeń zawodowych. Wyniki uzyskane podczas przeprowadzania oceny ryzyka pozwalają pracodawcy na podjęcie skutecznych środków, które są niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia pracownikom. Jako główny cel oceny ryzyka zawodowego upatruje się skuteczne zapobieganie skutkom zagrożeń zawodowych czyli inaczej wyeliminowanie ryzyka zawodowego. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Więc jeżeli w praktyce nie jest to możliwe to należy dążyć do jak największego zredukowania ryzyka. Jeżeli ryzyka nie daje się zredukować to należy jak bardzo mocno kontrolować
i zgodnie z zaleceniem art. 226 Kodeksu pracy informować o tym pracowników.

              Prawo zawarte w dyrektywach europejskich nie wymaga od pracodawców informowania personelu o ryzyku, lecz o zagrożeniach. Jest to podejście bardzo racjonalne, ponieważ informacje o ryzyku są niezwykle ważne dla osób kształtujących poziom bezpieczeństwa. Bezużyteczne są natomiast dla osób bezpośrednio zagrożonych podczas pracy.

Dyrektywa 89/391/EWG nakłada na pracodawców podjęcie niezbędnych działań w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Zgodnie z tą dyrektywą obowiązkiem pracodawcy jest oceniać wielkość ryzyka. Ocena ta stanowi podstawę doboru wyposażenia roboczego, stosowania substancji chemicznych
i  preparatów oraz wyposażania stanowisk pracy5. W artykule 6 tejże dyrektywy jest mowa jest o tym, że pracodawcy powinni się nawzajem informować o ryzyku, jeśli posiadają podobne stanowiska pracy. Artykuł 9 tej dyrektywy potwierdza,
że pracodawca powinien mieć przeprowadzoną ocenę ryzyka, natomiast artykuł 10 mówi o tym, że pracodawca musi udzielić pracownikom wszelkich informacji
o zagrożeniach i podejmowanych środkach nadzorujących. Do środków, które pracodawca może stosować zaliczamy między innymi:

-        unikanie ryzyka,

-        ocenę ryzyka, którego nie można uniknąć,

-        zapobieganie ryzyka u źródła,

-        stosowanie nowych rozwiązań technicznych,

-        zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi,

-        organizowanie szkoleń,

-        właściwe instruowanie pracowników.

Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy musi zawierać w sobie ocenę stopnia narażenia na czynniki:

-        szkodliwe              - to czynniki których oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka np. hałas,

-        niebezpieczne              - to czynniki, których oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź zejścia śmiertelnego np. ostre narzędzia,

-        uciążliwe              -              to czynniki, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka, lecz utrudniają pracę lub przyczyniają się w istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy bądź wpływają na obniżenie wydajności np.: stres.

Na ryzyko zawodowe poza czynnikami stwarzającymi niebezpieczeństwo wpływ mają także czynniki organizacyjne, techniczne oraz działania ludzkie, dzięki którym poziom ryzyka zostaje ograniczany. Stąd rzeczywisty poziom ryzyka zawodowego jest obrazowany przez różnicę pomiędzy zagrożeniami wynikającymi z procesu technologicznego a działaniami ograniczającymi poziom tych zagrożeń6.

Ocena ryzyka zawodowego jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy. Jest procesem wieloetapowym i powinna być traktowana jako proces ciągły, prowadzący do systematycznej poprawy warunków pracy i powtarzana okresowo,
w zależności od występujących zagrożeń. Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać dla wszystkich stanowisk pracy, dla których ocena nie była wykonywana, wówczas gdy w miejscu pracy została wprowadzona zmiana, która mogła spowodować zmianę poziomu ryzyka. Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać zawsze gdy: tworzone są nowe stanowiska pracy, wprowadzane
są zmiany, zmieniono wymagania odnośnie dopuszczalnego poziomu czynników środowiska pracy, wprowadzono zmiany związane z zastosowaniem środków ochrony oraz kiedy na terenie organizacji pracownicy z innych firm wykonują roboty zagrażające własnym pracownikom7.

Rys. 1. Ocena ryzyka zawodowego i wynikające z niej działania.

Źródło: Por. R. Bryła, Bezpieczne stanowisko pracy, Wydaw. Elamed, Bydgoszcz 2007 s. 13.

Pierwszym etapem oceny ryzyka zawodowego jest zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka na danym stanowisku pracy. W tym miejscu należy określić obiekt oceny ryzyka. Obiektem oceny ryzyka jest stanowisko p...