Teoria i praktyka pedagogiki specjalnej oraz wyjaśnienie podstawowej
terminologii. Ewolucja pedagogiki specjalnej i jej interdyscyplinarny charakter.
cele i zadania oraz obiektywny i subiektywny wymiar norm i normalności.
Podmiotowość i egalitaryzm osób niepełnosprawnych. Kierunki badań i
poszukiwań w pedagogice specjalnej. Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym.
Ewolucja pedagogiki specjalnej i jej interdyscyplinarny charakter. Cele i zadania
oraz obiektywny i subiektywny wymiar norm i normalności. Podmiotowość i
egalitaryzm osób niepełnosprawnych. Kierunki badań i poszukiwań w
pedagogice specjalnej. Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym.
Co to jest pedagogika specjalna?
jest to nauka, która zajmuje się problematyką osób niepełnosprawnych.
Pedagogika specjalna jest nauką, ponieważ spełnia kryteria naukowe:
(ma swój cel, problem, metody i techniki, którymi się posługuje)
posiada swój przedmiot (niepełnosprawność, edukacja, wychowanie,
terapia, itd.) oraz swój podmiot (osoba niepełnosprawna i jej rodzina)
Przedmiotem badań jest przede wszystkim wszelka, celowa, intencjonalna i
spontanicznie podejmowana działalność na rzecz osób niep. i ich rodzin.
posiada swoją metodologię, należy do nauk społeczno-humanistycznych,
interdyscyplinarnych, posługuje się metodami i technikami nauk
socjologicznych, psychologicznych, dydaktycznych oraz ma swoją metodę: metoda
indywidualnych przypadków (wyparła metody ilościowe)
Metody: obserwacja, eksperyment pedagogiczny, rozmowa (f-cja poznawcza i
terapeutyczna), techniki projekcyjne.
posiada swoją terminologie, a więc język naukowy,
posiada reprezentacje instytucyjną i osobową (nauczyciele, doktorzy,
profesorowie).
Nauka interdyscyplinarna jest to nauka, która ściśle współpracuje i
korzysta z innych nauk, na bazie których tworzy swoje teorie, oddaje swój
dorobek empiryczny i naukowy innym naukom.
Nauka praktyczna - weryfikuje swoja wiedzę na gruncie praktycznym.
Historia pedagogiki specjalnej
Wiek XIX przyjmuje się za okres tworzenia się PS jako nauki. Inaugurujący
jest rok1861 kiedy to ukazały się pierwsze pozycje naukowe tłumaczące
podstawy tej pedagogiki - autorami byli Georgens i Deinhard. Pedagogika ta
istniała pod nazwą "pedagogika lecznicza" , która to dominowała do II wojny
światowej w krajach europejskich. Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie
w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej
zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza
praktyczną działalność terapeutyczną.
Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z
lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią
stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i
XX wieku stosowana była nazwa "psychiatria dziecięca" rozumiana jako
pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie "psychiatria nieletnich",
"psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.
Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z
coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora
(Heilpädagogik), że pedagogika specjalna jest przede wszystkim "pedagogiką i
niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie
międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich
nazwa: "pedagogika specjalna". Nazwę tę stosowano także w krajach
niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.
U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści
ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę "ogólna
pedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy "pedagogika
ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania
ograniczonych w rozwoju.
W Związku Radzieckim wprowadzono określenie "defektologia", której
przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych.
W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę "ortopedagogika" (z greckiego
orthos - prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika
"prostująca", "wyrównująca", "korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje
się określenie "ortodydaktyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w
szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym
niż pedagogika specjalna. "Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach
złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia,
ortopedia.
Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia "pedagogika
specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo "specjalna" sugeruje
podział dzieci na "normalne" i "specjalne", a stosowane środki wychowawcze
i kształcenia także na środki "normalne" i "specjalne". Tym samym,
pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy,
przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a
wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne
W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa
"pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają, gdyż
rehabilitacja rozumiana jest także szerzej - jako rehabilitacja medyczna,
społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.
Cele pedagogiki specjalnej?:
Celem naczelnym jest:
przygotowanie osób niep. na miarę ich indywidualnie maxymalnych
możliwości do życia samodzielnego w środowisku
zapewnienie maksymalnego i wszechstronnego rozwoju, na miarę możliwości
psychofizycznych .
A. Hulek wyróżnia 2 cele:
- rewalidacyjny (rehabilitacyjny) - odnosi się do osób
niepełnosprawnych;
- poznawczy - odnosi się do osób sprawnych, akcje edukacyjne, propagandowe
- spektrum wiedzy o osobach niep.
M. Grzegorzewska wyróżnia 3 rodzaje celów:
humanistyczny - podkreśla podmiotowość osób niep., traktowanie osób
niepełnosprawnych z należytą im godnością;
wychowawczy - jest bardziej priorytetowy, umiejętności jakie osoby niep.
są bardzo istotne, nacisk na kształcenie umiejętności znalezienia się w
różnych sytuacjach życiowych.
utylitarny (ekonomiczny) - powinien uwzględniać osoby niep. jako
potencjalnych pracowników ( jeszcze w większości wypadków pozostaje celem
teoretycznym)
Klasyfikacja uwzględniająca podmiot pedagogiki specjalnej:
są to osoby , u których procesy poznawcze przebiegają w sposób
nieprawidłowy, na skutek uszkodzonej aparatury percepcyjnej (węch, słuch, wzrok,
dotyk, itd.)
są to osoby, u których postrzegany obraz poznawczy jest nie adekwatny do
rzeczywistości, mają nieograniczoną zdolność do działania, ekspresji i
rozumowania - możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują
duże problemy adaptacyjne (przystosowawcze)
są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządu ruchu lub przewlekłej
choroby ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz trudności
adaptacyjne w środowisku szkolnym, rodzinnym, w życiu społecznym i pracy
zawodowej.
są to osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane
społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę,
jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i
społecznymi
są to osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i
zdolności, które wymagają specjalistycznego ukierunkowania, stymulacji i
specjalnego kształcenia.
PS wspiera się kilkoma kierunkami poszukiwań i badań:
etiologia - nauka, która próbuje dochodzić przyczyn, wyjaśnia, analizuje
te czynniki, które zdeterminowały obniżenie sprawności psychicznej,
nieprawidłowy rozwój, dysfunkcjonalność.
fenomenologia - nauka, która pomaga zrozumieć zjawisko towarzyszące
upośledzeniu fizycznemu i psychicznemu, interpretuje objawy i opisuje objawy
współwystępujące w danym przypadku.
profilaktyka - nauka, która próbuje zapobiegać, działania, które
zmierzają do uniknięcia danego zjawiska ( patologii, dewiacji, schorzenia czy
niepełnosprawności)
terapia pedagogiczna - koryguje, usprawnia i leczy pewne odchylenia
integracja - jest to idea, ruch zmierzający do zespolenia osób sprawnych i
niep., (normalizacja - idea głoszona przez osoby niep.)
Różnice wśród samych osób niepełnosprawnych:
Norma jest to zbiór przepisów, zespół ogólnie przyjętych zasad
ustalone przez większość.
Nienormalność występuje wówczas gdy zagraża normom, wartościom,
bezpieczeństwu, przekonaniom ideologicznym czy religijnym.
Norma - kanon, standard.
Normy są tworzone przez ludzi. Modyfikują się w zależności od rodzaju.
Zmiany norm powodują np. zmiany ustrojów politycznych, przemiany
gospodarcze.
Dla wszystkich ale zwłaszcza dla niepełnosprawnych bardzo ważna jest
praca.
Normy dzielimy na: 3 rodzaje norm Maever`a
norma statystyczna - to ta norma, która zostaje wyrażona cyfrą; daje
ustalić średnią badanej populacji
Jedną z form statystycznych jest inteligencja. Iloraz inteligencji jest
jednym z wyznaczników upośledzenia umysłowego. Kiedy na początku XX wieku
wynaleziono test na inteligencję. Odchylenie standardowe: 16, norma 100.
Krzywa Gauza:
do 20, głębokie upośledzenie
20-36, znaczne
36-52, umiarkowane
52-68, lekkie
68-84, pogranicze normy, kiedyś ociężałość umysłowa; te dzieci nie
pasują do żadnej z grup i to stanowi ich problem
84-116, norma
wartościująca (oceniająca) - dotyczy oceny wyglądu; oceniamy na
podstawie zaobserwowanych walorów i subiektywnej oceny; należy uwrażliwiać
rodziców na wygląd zewnętrzny i higienę
Społeczeństwo wykazuje tendencję do wychwytywania rzeczy odbiegających
od normy (lubimy oceniać)
Pedagodzy pedagogiki specjalnej również poddają się temu i oceniają,
wartościują, co jest karygodne.
Estetyka wyglądu - dorośli infantylizują dorosłe niepełnosprawne
dziecko (poprzez sposób ubierania). Poprawa wizerunku dziecka powoduje poprawę
społecznego odbioru.
?Często osoby niepełnosprawne są nastawione roszczeniowo, konsumpcyjnie,
tak, jak działają rodzice dziecka upośledzonego. Jest to wynikiem polityki
państwa.
idealna
Idealna - każda nauka wyznacza ideał.
Dla upośledzonego - norma, dla głuchego - słuch, itp.
Osoba niepełnosprawna jak najbardziej samodzielna, nie widoczna w tłumie,
nie naznaczona "S" - specjalna.
Jak i dlaczego zmieniają się normy?
?Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są
zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki,
czynników społecznych i ekonomicznych.
?Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono
do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968r. nowej klasyfikacji
Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się
dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.
?Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów
elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z
ubytkiem słuchu w granicach 80 db, określa się jako dzieci
niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobyczy techniki dzieci z takim samym ubytkiem
słuchu przyjmowano do szkół dla głuchych jako praktycznie głuche.
Niepełnosprawność - ustalenie terminologiczne. klasyfikacja osób
niepełnosprawnych. dziecko niepełnosprawne - wyjaśnienia terminologiczne i
pojęciowe. Bariery społeczne i psychologiczne wynikające z niepełnosprawności.
System orzecznictwa rentowego i pozarentowego - ustalenia legislacyjne.
Definicja osoby niepełnosprawnej
(w ujęciu Hulka - uważana za matkę innych definicji):
?Według Deklaracji Praw Osób Niepełnosprawnych z dnia 9.12.1975 roku
pojęcie osoba niepełnosprawna oznacza człowieka nie mogącego samodzielnie,
częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia,
indywidualnego lub społecznego na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia
sprawności fizycznych lub psychicznych.
?Według A. Hulka za osobę niepełnosprawną "uważa się jednostkę,
która z powodu fizycznych, somatycznych, umysłowych lub psychicznych
właściwości i warunków napotyka na poważne trudności w życiu osobistym, w
rodzinie, w szkole, w zakładzie pracy i w czasie wolnym".
Niepełnosprawność:
czasowa, okresowa
wrodzona, nabyta
stała, progresywna
może wymagać opieki osoby drugiej (czasowo lub na stałe)
Trzy stopnie niepełnosprawności:
znaczny - tutaj zalicza się osoby mające naruszoną osoby mające
naruszoną sprawność organizmu, które są niezdolne do podjęcia zatrudnienia
bądź zdolne do wykonywania pracy w zakładzie pracy chronionej albo w
zakładzie aktywizacji zawodowej; są to osoby wymagające niezbędnej stałej lub
długotrwałej opieki lub pomocy osoby drugiej w celu pełnienia ról
społecznych, w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej
egzystencji;
umiarkowany - do którego zalicza się osoby o naruszonej sprawności
organizmu, które jednak zdolne są do pracy na stanowisku pracy przystosowanym do
potrzeb i możliwości jakie wynikają z niepełnosprawności. To osoby,
które wymagają częściowej lub okresowej pomocy innej osoby do pełnienia ról
społecznych w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej
lekki - tu zaliczamy osoby o naruszonej sprawności organizmu, lecz zdolne
do pracy bez konieczności pomocy innej osoby w celu pełnienia ról
społecznych.
Przez dziecko niepełnosprawne uważamy taką osobę, która na skutek
ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne
trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie
stawiają przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny.
Przez specjalne potrzeby edukacyjne rozumie się potrzeby, które w procesie
rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub
powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się.
Klasyfikacja M. Grzegorzewskiej (uwzględniała stopnie
niepełnosprawności, na tej pdst. stworzono system edukacji, wychowania oraz subdyscypliny PS):
1.?oligofrenopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych
2.?surdopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy
3.?tyflopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku
4.?resocjalizacyjna - pedagogika dotycząca zaburzeń w zachowaniu, na tle
czynników
organicznych i środowiskowych
5.?terapeutyczna z rehabilitacyjną - pedagogika dotycząca kalectwa i
schorzeń
przewlekłych
6.?praca socjalna
7.?pedagogika korekcyjna
8.?logopedia
Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych - powstała na bazie
klasyfikacji Marii Grzegorzewskiej, a autorem jest Zofia Sękowska:
niewidomi i niedowidzący:
niewidomi od urodzenia lub przed piątym rokiem życia
ociemniali
niewidomi i ociemniali z dodatkowym kalectwem
niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym
niedowidzący
słabo widzący w wysokim stopniu
głusi i niedosłyszący:
głusi od urodzenia
głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem
ogłuchli mówiący
głusi z upośledzeniem umysłowym
głusi z resztkami słuchu
niedosłyszący
głucho - niewidomi
upośledzeni umysłowo:
w stopniu lekkim
w stopniu umiarkowanym
w stopniu znacznym
w stopniu głębokim
5. przewlekle chorzy:
ze względu na rodzaj schorzenia
ze względu na formę leczenia
6. osoby z uszkodzonym narządem ruchu:
wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa
wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn
porażenia, atropia (zanik mięśni)
7. niedostosowani społecznie:
z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności układu nerwowego oraz na tle
endokrynologicznych (psychopaci, neuropaci, charakteropaci)
przy braku wyraźnych zaburzeniach centralnego układu nerwowego przy
istniejących zaniedbaniach środowiskowych (młodzież moralnie zaniedbana)
8.?osoby z trudnościami w uczeniu w skutek mikro uszkodzeń dysharmonii
rozwojowych i mikro deficytów
Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych Z. Sękowskiej
wyróżnia:
...
coliberek44