instytuconalizm.docx

WYŻSZA SZKOŁA PRAWA I ADMINISTRACJI

W  PRZEMYŚLU

ZAMIEJSCOWY WYDZIAŁ

PRAWA I ADMINISTRACJI W RZESZOWIE

Praca zaliczeniowa z przedmiotu:
Historia myśli ustrojowo-administracyjnej i socjologiczno-ekonomicznej.

                                                                         Autor: Dariusz Dudzik
                                                                                          nr albumu 33460
                                                                                   Administracja Publiczna

                                                                                Studia niestacjonarne

SPIS TREŚCI

Rozdział I

Instytucjonalizm …………………………………………………………………3

1.1.   T. B. Veblen – twórca instytucjonalizmu ……………………….……..5

1.2.   Krytyka teorii ortodoksyjnej ……………………………………………..6
1.3.  Analiza kapitalizmu………………………………………………………...7

1.4.  Klasa próżniacza …………………………………………………….……..8
1.5.   Pierwsza generacja instytucjonalistów: ………………………………...9
a. W.  C. Mitchell………………………………………………………….….……9
b. J. R. Commons…………………………………………………………………10

Wykaz Literatury………………………………………………………….……11






 

Rozdział I

Instytucjonalizm.
              Instytucjonalizm jest kierunkiem empirycznym w ekonomi politycznej który ma swoje początki w latach dwudziestych XX wieku. Za jego  prekursora uważa się T. B. Veblena, który dał początek temu nurtowi głównie w USA[1]. Pod pojęciem instytucji rozumie się przyjęty przez grupę społeczną sposób myślenia, wypływający z reguły i norm postępowania. Zakłada się, że każdy system ekonomiczny działa w zakresie tych podstawowych instytucji takich jak: własność, podział dochodu, podział pracy. Ugruntowanie to ma wielki wpływ
na określenie położenia społecznego oraz na motywację, bodźce i cele zmierzające
do ukierunkowania działalności gospodarczej. Można przyjąć, że  podstawowym czynnikiem kształtującym instytucję gospodarczą jest czynnik psychiczny, a za punkt wyjścia analizy ekonomicznej winno się przyjmować badanie motywów postępowania i bodźców działania uwzględnionych grup społecznych.

              Instytucjonaliści przyjęli za błędne, koncentrowanie się nad abstrakcyjnym
i zbyt ogólnym modelem natury ludzkiej przyjętej przez subiektywizm. Stanowczo zalecają natomiast większe skupienie w stronę psychiki jednostek i grup społecznych. Motywy postępowania grup społecznych, jak twierdzą instytucjonaliści prowadzą
do kształtowania się wzorców postępowania, które są akceptowane
w poszczególnych grupach. Zdaniem instytucjonalistów ekonomia powinna przyjmować pozytywne badania instytucji gospodarczych w ramach których ten system działa, a nie skupiać się na abstrakcyjnej analizie funkcjonowania systemu gospodarczego – rynku. Istotnym elementem programu badań instytucjonalistów jest analiza czynników wywołujących zmiany instytucji. Zmiany takie tłumaczone są przede wszystkim zmianami psychicznymi ludzi, lub też ewolucją systemu gospodarczego – technologicznego. Różnorodność zmian jakie występują w instytucji w czasie
i przestrzeni  wyklucza wprowadzenie  uniwersalności praw ekonomicznych. Zgodnie
z tym przybierają one walory względne a nie absolutne jak sugerują subiektywiści, ich moc sprowadza się do określenia ram instytucjonalnych. Położenie głównego nacisku
na instytucjonalne ramy funkcjonowania mechanizmu gospodarczego prowadzi
do pogranicza pomiędzy ekonomią polityczną a innymi naukami społecznymi taki mi jak: socjologia, prawo.

Instytcjonalizmowi odległa jest idea skonstruowania tzw. czystej ekonomii stanowiącej abstrakcyjny sposób mechanizmu wymiany. Stanowi to odrzucenie formalizmu w sposobie podejścia do problemów ekonomicznych; ekonomia uznana została za jedną z nauk społecznych.

              Instytucjonaliści odrzucili pogląd, że ekonomia polityczna powinna zajmować się racjonalnym gospodarowaniem, a więc metodami efektywnego rozdziału ograniczonych zasobów między dane cele. Uważali, że same cele gospodarowania powinny stać się przedmiotem rozważań ekonomii politycznej. Uformowanym zadaniem ekonomii politycznej stawało się poznanie podstawowych związków przyczynowych szeroko pojętego systemu gospodarczego. Znacząco mniejszą wagę przywiązywali
do doskonalenia narzędzi poznawczych, pozwalających w sposób abstrakcyjny ująć współzależności między wielkościami rynkowymi[2]. Z definicji instytucji gospodarczych wynika, że są one względnie stabilne; nie są jednak wieczne i niezmienne jak natura ludzka. Zmiany instytucji są wyrazem postępu społecznego, zwłaszcza zaś postępu
w zakresie technologii. Postęp społeczny nie dokonuje się inaczej jak przez zmiany instytucji. Instytucje są najczęściej prawnie usankcjonowane. Całokształt cywilizacji ujmuje Veblen jako system instytucji społecznych. Instytucją gospodarczą w takim ujęciu jest np. własność prywatna, pieniądz i gospodarka pieniężna, system cen, formy organizacyjne przemysłu, formy organizacyjne rynku kapitałowego.

1.1.          T. B. Veblen – twórca instytucjonalizmu.

Thorstein Bunde Veblen ( 1857 – 1929) pochodził z rodziny norweskich emigrantów

prowadzących gospodarstwo farmerskie w stanie Minnesota. Ukończył studia na kierunku filozofii i psychologii na Uniwersytecie Yale w latach 1880 – 1884 z tytułem doktora filozofii. W 1890 r. rozpoczął karierę naukowa na Uniwersytecie w Chicago. Na twórczość naukową Veblena ważny akcent miały warunki historyczne jak i farmerskie pochodzenie.
W procesie badawczym skoncentrował się głównie na procesach ekonomicznych które zachodziły w ówczesnej Ameryce a mianowicie: rozwój wielkiej przedsiębiorczości w formie spółek akcyjnych, kształtowanie się monopoli, gwałtowny postęp w dziedzinie form organizacyjnych rynku kapitałowego, krachy giełdowe i kryzysy ekonomiczne.

Jego naukowe  i etyczne odżegnania od teorii ortodoksyjnej miało wpływ dużej mierze na rozwój myśli heterodoksyjnej. Wychowanie Veblena w warunkach wiejskich, w tak zwanej izolacji świata rozwijającego się w szybkim tępie, jak i jego wykształcenie filozoficzne, szerokie oczytanie w naukach społecznych i wiedza na temat rewolucji darwinowskiej znalazła odzwierciedlenie w analizie amerykańskiego kapitalizmu. Nowe zjawiska które Veblen wyprowadza głównie z postępu technologii; jest zwolennikiem tego procesu i uznaje jego konieczność. Znaczną część swojego życia Veblen spędził eksperymentując w Chicago w mieście spełniającym idealne warunki  laboratoryjne dla badań ówcześnie rozwijającego się kapitalizmu amerykańskiego[3]. Veblen pomijając aspekt badań techniczno-organizacyjnych skupił się bardziej na stronie społecznej. Starał się przedstawić motywy, bodźce i interesy, którymi kierowały się grupy społeczne a zarazem i sprzeczności wynikające z tych interesów. Zdaniem Veblena konsument stojący w obliczu wyboru między różnymi koszykami dóbr wcale nie kieruje się względami racjonalnymi, zwłaszcza zaś rachunkiem zadowolenia. Według Veblena podstawą wyboru konsumenta jest przede wszystkim tradycja, przyjęte zwyczaje, przyzwyczajenia. Zwyczaje i nawyki mają swe źródło nie w naturze ludzkiej, lecz są wynikiem obcowania społecznego; nie są więc zjawiskiem jednostkowym ale społecznymi kształtują się w ramach określonych grup społecznych. Podkreśla również, że popytu konsumpcyjnego nie można rozważać w sferze indywiduum, ponieważ istnieją pewne społeczne prawidłowości konsumpcji. Wielką role spełnia
tu naśladownictwo, dążenie do dorównania pewnej istniejącej stopy życiowej w warstwie społecznej do której się należy[4].

1.2.          Krytyka teorii ortodoksyjnej.

Elementy krytyki kapitalizmu Veblena wiążą się  z  całą dotychczasową krytyką ekonomii burżuazyjnej, przez to właśnie za życia autor nie spotkał się z uznaniem
w gronie uniwersyteckim. W veblenowskiej krytyce ekonomii politycznej głównym
a zarazem bezpośrednim przedmiotem był neoklasycyzm ( teoria ortodoksyjna–dominująca ). Zdaniem T. B. Veblena człowiek nie zawęża swoich celów do maksymalizacji użyteczności nabywanych dóbr ani do pomnażania zysku, obszar jego celu jest znacznie szerszy, zadowolenie wypływające z przyjemności międzyludzkich, zamiłowania do współpracy, satysfakcja z dobrze wykonanej pracy, rozległa wiedza, skłonność do ofiarności[5].  Ekonomia subiektywno – marginalistyczna i ekonomia klasyczna kryją w sobie pewien wspólny wątek metodologiczny a chodzi tu o koncepcję homo oeconomicus, Veblen w istocie nie odróżniał marginalizmu od kierunku klasycznego. Podstawę tego błędu stanowiło prawdopodobnie
to, że Veblen skoncentrował się w swojej krytyce głównie na tym co było wspólne ekonomii klasycznej i marginalizmowi a mianowicie na przesłankach psychologii utylitarystycznej. Veblenowska krytyka ekonomii politycznej jest specyficzna, opiera się na przesłankach filozoficznych i metodologicznych. Przedmiotem badania staje się w ten sposób nie zjawisko, nie stan, ale proces. Antyrozwojowy charakter dotychczasowej ekonomii politycznej bierze się stąd jak stwierdza Veblen, że opiera się na przestarzałej koncepcji porządku naturalnego, co zmierza do opisu funkcjonowania gospodarki i formułowania praw nie rządzących
w stanie „naturalnym, „normalnym” co zakłada w tradycyjnej ekonomii brak analizy zmian
i procesów. Główny problem dotychczasowej ekonomii sprowadza się do tego, w jakim stopniu i na podstawie jakich mechanizmów rzeczywisty system gospodarczy zbliża się
do wzorca, ideału wynikającego z apriorycznych założeń porządku naturalnego. Równocześnie zasadniczej krytyce poddaje hedonizm – zasadę postępowania homo oeconomicus. Ta mechanistyczna psychologia, która tkwi u podstaw całej dotychczasowej ekonomii, jest zdaniem Veblena sprzeczna z rzeczywistością. Veblen stwierdza, że człowiek dokonuje świadomej kalkulacji przyjemności i przykrości, kierując się maksymalizacją zadowolenia i szczęścia. Dlatego też dla Veblena punktem wyjścia badań ekonomicznych
są uznane reguły i zasady postępowania w formie instytucji, a nie badania gospodarującej racjonalnie abstrakcyjnej jednostki ludzkiej[6].

1.3.          Analiza kapitalizmu.             

Według Veblena przedmiotem ekonomii nie powinien być podział rzadkich zasobów pomiędzy alternatywnymi zastosowaniami, a badanie ewoluującej struktury instytucjonalnej (instytucję traktował jako kompleks nawyków myślowych i konwencjonalnych zachowań). Aby zrozumieć rozwój i funkcjonowanie społeczeństwa przemysłowego, należy zrozumieć zależności pomiędzy naturą ludzką a kulturą. Najważniejszymi instynktami kształtującymi ekonomiczną działalność ludzi były, zgodnie z myślą ekonomisty: instynkt rodzicielski, instynkt dobrej roboty, oraz bezinteresowna ciekawość i zachłanność.

1.4.          Klasa próżniacza.

T.B. Veblen opublikował w 1899 roku  Teorię klasy próżniaczej w której wskazuje,
że klasa kapitalistów – właścicieli składająca się głównie z akcjonariuszy i ludzi żyjących
z procentu od kapitału została pozbawiona jakichkolwiek funkcji w społecznym procesie produkcji, nazywa tą klasę próżnującą. Główną treścią życia przyjmuje się bardziej lub mniej oderwane od produkcji operacje i machinacje finansowe mnożące zyski.

Przedstawiciele tej klasy jak określa Veblen muszą uzewnętrzniać swoją potęgę finansową, tworząc przez to współzawodnictwo pieniężne, które w zamierzeniach swych dąży do udowodnienia swojego próżniactwa i zbytku. Celem konsumpcji staje się tu nie zaspokojenie potrzeb, lecz wykazanie swej potęgi finansowej. Veblen wprowadza pojęcie próżniactwo na pokaz i konsumpcji na pokaz. Niejako próżniactwo i luksusowa nieracjonalna konsumpcja staje się istotą życia przedstawicieli kapitału – własności i nie produkcyjnie pochłania znaczną część wynikającej z postępu technologicznego nadwyżki ekonomicznej. Veblen charakteryzuje klasę próżnującą nadając jej ważnego znaczenia kulturowego
i socjologicznego. Przyczynia się to również do krytyki koncepcji homo oeconomicus.
Co do aspektów ekonomicznych nadprodukcyjnej konsumpcji do znacznej części nadwyżki ekonomicznej nie zostały one zbadane przez Veblena. Samą zaś nadwyżkę wiąże on po prostu z postępem technologii, a nie z określonym typem stosunków produkcji. Veblen stwierdza,
że rachunkiem zadowolenia kierują się tylko przedstawiciele wyobcowanej własności, wyobcowanego kapitału finansowego, zysk pieniężny jest jedynym kryterium efektywności ich działania. Jednakże nie oni są uważani za grupę społeczną która jest nosicielem postepu[7].

1.5.          Pierwsza generacja instytucjonalistów.

a)      W.  C. Mitchell ( 1874 – 1948 )  jest  zaliczany do   instytucjonalistów  głównie   przez

zastosowaną przez niego metodę badawczą. W przeprowadzanych badaniach kierunkował swoje działania w stronę problemu koniunktury, a więc na związkach i zmianach samych wielkości gospodarczych. Uważał jednak, i to zbliżało go ...