Teoretyczne podstawy wychowania wykłady 2008/09
14.09.2008
Geneza ewolucji i fazy rozwoju teorii wychowania w Polsce i na swiecie, rozróżnianie pojęć teorii wychowania, typologia teorii. Analiza porównawcza teorii wychowania a ich różnice i elementy zespolone, wychowanie jako wywieranie wpływu pedagogicznego.
Modele pojęcia wychowania: (wychowanie jako):
-element mymikij kulturowej
-droga ku emancypacji
-wspieranie rozwoju tożsamości
-moduly systemowe, cechy myslenia systemowego, róznice w analitycznym i systemowym ujawnianiu rzeczywistosci i zalety i wady systemowego myślenia o wychowaniu.
Metateoria wychowania:
Metodologiczne problemy teorii wychowania
Aksjologiczne i telelogiczne podstawy wychowania
Rozumienie wartości i ich typologia. Ontologiczny status wartości
Pojęcie aksjologi pedagogicznej i wychowania w wartościach i ku wartościom
Kulturowy kontekst wychowania
Wprowadzenie do wiedzy om szkol i nauczaniu
Idea pajdocentryzm w naukach o wychowaniu
Przypomnieć sobie pedagogika, pedagogia.
1.Etapy współczesnych nauk o wychowaniu
2.Fazy rozwoju współczenej nauki o wychowaniach
Dla pełnego zrozumienia podstaw pedagogiki ważne jest prześladywanie nauk o wychowaniu w Polsce w ostatnich 60-leciu.
I etap- ortodoksja ideologiczn obejmuje okres od końca lat 40 oprzez lata 50i60 i włącznie z 70 tymi XXw po 47 rokuustapiło załamanie polskiej myśli pedagogicznej w skutek ideologicznej ofensywy Biura Politycznego KC PZPR i fensywy wzmocnionej przemocą i represją w celu podporządkowania sobie w całości panujacego systemu oświatowego w Polsce. W latach 50 tych część pedagogów polskich skupiła się na rozpowszechnieniu pedagogiki radzieckiej. Lata 60 te i 70 te można podsumować jakoistnienie pedagogiki upaństwowionej i upartyjnej. Sprzyjały temu takie czynniki jak:
-centralizacja rozpowszechniana z kontroli paradygmatu funkcjonalnego inaczej poszukiwanie projektuedukacyjnego dla którego głównym punktem odmieniania było uzyskanie ideału człowieka socjolistycznego
-antagonistyczne postrzeganie świata wiązalo się to z zaakceptowaniem na przeciekanie innej konkurencyjnej wiedzy
-ktutyka wszystkich nurtów teoretycznych i ideologicznych z okresu II RP
-preferencja metodologii pozytywistycznej
-dominacja paradygmatu naukowej pedagogiki socjalistycznej
Powstanie pedagogiki socjalistycznej zapoczątkował proces marginalizacji pedagogiki rozumianej jako metapedagogika (meta- wiąże się z opisem opisu).
Jednym z najważniejszych zadań okresów ortodoksji było nawiązanie współpracy z pedagogiką radziecką.
Poprzez próby „uwolnienia” pedagogiki od filozofii i innych nauk humanistycznych pedagogika w tym teoria wychowania utraciła zwiazek z metodologią nauk oraz metodologiami szczegułowych nauk niepodlegających.
Nie doceniano badań historyczno-porównawczych w tym okresie.
-heterodeksja przypada na lata 80 te XXw. Był efektem napięć politycznych toczących się przemian ustrojowych 1989 rok, solidarność załamanie pedagogiki socjalistycznej. Do głosu dochodzą konkurencje ideologie. Napływ nurtów z zachodu.
-interakcja globalna lub za postmodermizmem w Polsce lata 90. Pedagogika w tym okresie traci monopol na urzadzenie świata poprzez edukację i wychowanie. Pojawia się wiele teorii wywodzących się z tradycji subiektywistycznych (oznacz to coś w rodzaju subiektywnych wizji świata, każdy ma swoją narracje) np. są to teorie tzw radykalnego humonizmu (teorie krytyczne) teorie interpsetatywistyczne (naukowiec interpretuje)/ teorie femopnologiczne i hermeutetyczne. Te teorie promują antypozytywizm oraz metody idiograficzne. Ten okres nazywany jest też okresem pomieszania języków na gruncie pedagogiki. W postmodermizmie pedagodzy zachwycili się różnorodnością, wielkością teorii, zasadą postmodernizmu jest ambiwalencja (niejednoznaczność). Postmodermizm zakłada,że wszytskie teorie są różnoprawne (nie ma lepszych czy gorszych) sa inne wersje świata.
W procesie konstytowania się nauk i wychowania można wyróżnić 2 zasadnicze nurty, tendencje:
*pierwsza charakteryzuje się epdtemologiczną peności(ortodoksie pewne)
*epiotemologia niepewnością (postmodernizm niepewny).
20,09,08
T2 Rodzaje teorii badań naukowych:
-teorie aksjonormatywne cechy myślenia które dominuje w trakcie powstawania tego typu teorii:formalizm i dedukcja logiczne powiazanie i spójność twierdzeń w teorii. Teorie takie posiadają tzw. Aksjomaty czyli terminy pierwotne, które z kolei służą do definiowania innym pojęć w tej teorii
-teorie redukcyjne typ myślenia: indukcjonizm,empiryzm (indukcja-z nastepstwa wyprowadzana jest jakoś prawda, racja)
-teorie normatywne-nie powstają w wyniku badań empirycznych w myśleniu dominuje dedukcja. W tych teoriach na podstawie zbioru założeń oraz norm, które dany badacz zakłada, wytyczone są i postulowane działania praktyczne.
-teorie eksplitacyjne- to takie które poszukują uogólnień, wyjaśniają coraz szerszy zakres zdarzeń, ich cecha jest odkrywanie zależności pomiędzy procesami (zjawiskami).
-teorie optymalizowane- są to badania empirczne w zakresie konkretnej działalności inaczej nazywa się je teoriamii prakseologicznymi. Dążą one do.
..............................................................................................................................................
T3 Teoria wychowania jako wiedza potoczna i naukowa.
*Teoria wychowania-jest niezaksjomatyzowaną subdyskusją pedagogiki. Przedmiotem badań teorii wychowania, a jest spójna, usystematyzowana wiedza o wychowaniu, jego celach,tresciach, metodach, formach i uwarunkowaniach.
Należy odróżnić teorię wychowania w sensie naukowym od pierwotnej teorii wychowania. Potoczna teoria wychowania to rodzaj osobistej zdroworozsądkowej wiedzy o wychowaniu. To zbiór wewnętrznie ze sobą powiazanych przekonań oraz idei na temat istoty wychowania, genezy wychowania, celów i sosobom wychowania.
Cechy potocznych teorii wychowania
-stanowią przeciwieństwo wiedzy naukowej
-bardzo silne zwiazania z praktyką wychowania
-powstają na drodze przednaukowego poznania w sposób naturalny leiograficzny
-są traktowane jako prawdy oczywiste a zdobywane są dzięki normalnym funkcjom
-dominują w niej informacje epizodyczne
-jest wyrażana za pomocą języka potocznego, codziennego
-nie jest wpełni uświadomiana sobie przez autora
Organizacje badawcze w teoriach wychowania(wyróżniamy 4 podstawowe orientacje badawcze teorii wychowania:
-orientacja socjologiczna
-orientacja naormatywna
-orientacja psychologiczna
-orientacja eklektyczna
Orientacja socjologiczna-przedstawiciele Florian Znaniecki, Zygmunt Hysłakowski, Roman Miller.
Orientacje normatywne-fizjologiczne: Stefan Kanowski, ładysław Cichow, Karol Kotłowski
normatywne- ideologiczne: Miron Krawczyk, Melidor Muszyński
Orientacje psychologiczne: przedstawiciele: Zbigniew Zaborowski, Mieczysław Łobocki,
Krzysztof Konarzewski.
Orientacja Eklektywna(elektyzm łaczy różne style) Józef Górniewicz, Andrzej de Tchorzewski, Teresa Kukołowicz, Piotr Petrykowski, Herbert Kopiec
T5 *Paradygmaty nauk społecznych a teorie pedagogiczne.
-Paradygmat w pedagogice to zbiór ogólnych ptrzesłanek, założeń koniecznych do definiowania edukacji. Stanowią one punkt wyjścia do badań pedagogicznych oraz do budowania teorii pedagogicznych. Rozumienie paradygmatów pedagogiki wymaga rozumienia następnych paradygmatów na gruncie nauk społecznych. Na poziomie pytań o naturę bytu i na poziomie pytań o naukę człowieka
woluntaryzm, determinizm
czyli w jaki sposób istnieje świat społeczny?
Przyjmowane są dwa skrajne poglądy ontologiczne:nominalizm,realizm
Przedstawiciele normalizmu uważają ,że nie istnieją idee i przedmioty abstrakcyjne istnieją jedynie przedmioty konkretne. W skrajnym ujęciu twierdzi się np. że nie istnieje pojęcie barwy czy piękna. Nominalizm jest stanowiskiem bardzo subiektywnym. Świat istnieje w taki sposób w jaki nadamy mu znaczenie.
Przedstawiciele realizmu uznają istnienie danych zmysłowych. W obszarze metafizycznym byt istnieje obiektywnie niezależy od naszego umysłu. Byt istnieje obiektywnie.
Woluntaryzm jako podstawową zasadą która uznaje (organizuje).Jest to wola „Chcę wiec jestem”
Determinizm jego sens jest załaożenie że człowiek jest zdeterminowany .działania innych bytów. Inne byty będą warunkować możliwości aktywności człowieka, wyznają określone możliwości człowieka, warunkują rozwój człowieka. Deteminizm zakłada te istnienie ściśle określone prawa człowieka, które determinują życie człowieka i wyznaczają jego miejsce w świecie.Determinizm jest z punktu widzenia ontologicznego teorią obiektywizytyczną.
Zmiana społeczna/ kategoria zmiany społecznej wyjaśniona jest na gruncie 2 stanwisk:
-zasada stopniowej rególacji-
-zasada radykalnej zmiany-
Skrzyzowanie przesłanek subiektywizmu, obiektywizmu stopniowej regulacji i radykalnej zmiany umożliwia opisanie 4 paradygmatów w naukach społecznyh.
Przemoc strukturalna to przemoc stosowana przez korporacje
*Humanizm Struktualizm*
Subiektywizm Obiektywizm [realizm,determinizm]
[naminalizm woluntaryzm]
*Interpretatywizm Funkcjonalizm*
Stopniowa regulacja
1.Paradygmat humanistyczny- opisuje fakty nastpujace w zyciu społecznym w kategoriach indywidualizmu i subiektywizmu. Jest to paradygmat nastawiony na badanie konfliktów społecznych sprzeciwiający się, kulturze narzuconej przemocą jednostce. Jest on krytyczny wobec każdej formy dominacji nad indywidualnością człowieka.
2. Paradygmat interpretatywny-skupia sowje rozwiązania i teorie na zrozumieniu subiektywnego doświadczenia ludzkiego. Podobnie do paradygmatu humanistycznego sprzeciwia się determinizmowi (tzn że sprzyja woli człowieka) Paradygmat interpretatywny opowiada się za kategorią stopniowej regulacji.
3.W świetle paradygmatu strukturalistycznego istnieją obiektrywne struktury w ramach których toczy się życie. Każda jednostka zajmuje ściśle określone miejsce w tej strukturze. Poddana jest odziaływaniu obiektywnych zdarzeń, które kaształtują jej los.
W aspekcie zmian społecznych paradygmat ten podkreśla konflikt pomiędzy organizacjami społecznymi, które walczą o dominacje nad społeczną dystrybucją dóbr. Jest to opcja, która jest bliższa radykalnej zmianie niż powolnym rególacjom.
4.Paradykamt funkcjonalistyczny- Podstawową kategorią w tym patradygmacie stanowi system kulturowy, który podporządkowuje sobie jednostki. Paradygmat ten akceptuje nierówności społeczne, które stanowią cene soistej homeostezy (równowagi) społecznej.
Tradycja myśli pedagogicznej wypracowała dwie podsatwowe tendencje w zakresie budowania teorii edukacji.
1.Pajdocentryzm-za główny cel przyjmuje swobodny rozwój dziecka. Interes jednostki jest przekładany nad interes społeczeństwa. Paradygmat ten zapoczątkował Jan Jak Russoe. Glówne źródło dziecka tkwi w samym dziecku. Edukacja ma tylko wyzwolić potencjalne zdolności, talenty dziecka. Ma stwarzać warunki do urzeczywistaniania tych zdolności. Każda teoria edukacyjna „interwencja” ogranicza indywidualność dziecka. Podstawową kategorię tego patadygmatu jest samorealizacja jednostki. Pedagog dziecko takim jakim ono jest. Jedyne co wolno wychowawcy to umożliwienie aktualizowania się potencjału rozwojowego dziecka. Pajdocentryzm może być w wersji humanistycznej i w wersji interpretatywistycznej.
-Pajdocentryzm w wersji humanistycznej po jej skrajnej postaci widzi społeczeństwo ta instytucja krytykuje wszelkie formalne organizacje sterujace edukacją. Następje odszkoszkolenie społeczeństwa. W tym ujęciu edukacja jest rozumiana jako wyzwalanie jednostek z pod przemocy narzuconej przez społeczeństwo. Badania prowadzone w nurcie tego paradygmatu skupiają się na odkrywaniu procesów selekcji w dostępie do oświaty, na badaniu kwesti równouprawnienia np. jeśli dochodzi pochodzenie społeczne, rasa,wyznanie religijne otp. W tym nurcie. W ramach tego paradygmatu powstają takie pedagogiki jak: pedagogika autorytarna,emancypacyjna, ,iędzykulturowa, ekologiczna, negatywna oraz pedagogika postmodernizmu.
-Pajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej. Nie jest on nastawiony na radykalną zmianę społeczną. Jest to nurt mniej zaangażowany w politykę edukacyjną. Twórcy tego paradygmaty próbują wnikać w śwait dziecka. Koncentrują uwagę na konkretnyvh procesach edukacyjnych np. proces w szkole, przedszkolu itd. Badanie interesuje się jak uczniowie radzą sobie z konkretną rzeczywistosćią w której się znaleźli. Pedagog umożliwia uczniowi dokonanie osobistej interpretacji świata, poszukiwanie wiedzy własnymi indywiduanymi drogami. W relacji pomiedzy wychowankiem a wychowawcą proponowane są tzw negocjacje. Prywatna wiedza wychowanka ma taki sam status jak wiedza ujmowana w sposób tradycyjny (wiedza nauczyciela). Wychowawca nie usówa przeszkód z rozwoju
drogi na, której znajduje się dziecko. Wychowawca pomaga pokonać trudności na bazie własnych zasobów wychowanka. W tym paradygmacie pajdocentryzm w wersji interprektywistycznej m............................... się takie teorie pedagogiczne jak: pedagogika nowego wychowania, personalistyczna, egzystencjalna, pedagogika religii.
2 Didaskaliocentryzm (drugi główny paradygmat w pedagogice) Zakłada że społeczeństwo tworzy obiektywne struktury praktyki edukacyjnej. W ramach tych struktur dokonuje się transmisji obiektywnego dorobku kultury. Uczniowie internalizują (uwewnętzrniają) wartosci, które funkcjonują kolejnego pokolenia. Szkoła realizuje interes społeczny. Dziecko nie kocentruje się na przeżywaniu swojego dzieciństwa ale na przygotowaniu się do pełnienia określonych ról w życiu dorosłym. Inwidual dziecka nie interesuje pedagogiczna edukacja, przewiduje osiagnięcia przez dzicko określonych sprawności.
Edukacja przewiduje osiągnięcie przez dziecko okreslonych sprawności wiedzy, kompetencji (zarówno poznawczych jak i moralnych) Wiedza publiczna (oficjalna/obiektywna zastępuje miejsce wiedzy osobistej wychowanka)
-Didaskaliocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego. Praktyka eduacyjna jest włączona w konflikty społeczne. Edukacja jest narzędziem walki o dominację. Zmiana społeczna jest tu postrezgana i wiąze się z radykalnym przewrotem ideolgicznym. Osobowość człowieka jest odbiciem panujących stosunków społecznych. W ramach tego paradygmatu funkcjonują teorie wychowania radycyjnego, pedagogika pozytywistyczna.
_Didaskaliocentryzm w wersji paradygmatu funkcjonalistycznego jest on nastawiony na stopniową regulację homeostazy (równowagi) społecznej. Wyraźny nacisk kładzie się na powiązanie edukacji z celami społecznymi. Edukacja ma wspierać też rozwój jednostki która przyczyni się do utrzymania społeznego stats gvo. Procesy edukacyjne stymuluje jednostkę do rozwoju, który ma przebiegać wg psychologiczno-społecznego standardu.
Każdy paradygmat ma inne podejście do definicji edukacji, kształcenia, wychowania.
T:7 Przesłanki dla teorii pedagogicznej i rozumienia pojęcia wychowanie płynace z różnych paradyygmatów.
1.W kategorii pajdocentryzmu zorientowanego na regulację zmianę.
(Humanizm) Wychowanie jest rozumiane jako świadome działanie ukierunkowane na swobodny rozwój dziecka i eliminowanie społecznych blokad, przeszkód.
2. W kategorii pajdocentryzmu zorientowanego na regulację (interpretatywizm)
Pojęcie wychowania jest utożsamione z takim działaniem, które dotyczy konstruowania przez dziecko subiektywnych znaczeń nadawnaych rzeczywistości.
3. W kategorii didascaliocentryzmu zorientowanego na radykalną zmianę (odnosi się do struktualizmu)
Wychowanie jest rozumiane jako działanie mające na celu kształcenia osobowości która zdolna będzie do działania i funkcjonowania w warunkach strukturalnych konfliktów.
4.W kategorii didascaliocentryzmu zorientowanego na regulacje (funkcjonalizm)
Wychowanie rozumienie jako dziłanie edukacyjne nastawione na kształtowanie takich osobowości które są w zgodzie z obowiazujacym standardem psychologiczno społecznym.
T:8 Antropologiczno filozoficzny aspekt procesu wychowania.
1.Antropologia filozoficzna to filozofia człowieka.Zajmuje się istotą i rolą człowieka zarówno jakoi część przyrody jak i trór rzeczywistości społeczno kulturowy.
2.
3. Na przestrzeni dziejów pojawiło się wiele różnych koncepcji człowieka które były przyjmowane jako podstawa myślenia o wychowaniu.
Niektóre z tych teorii odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu teorii wychowania oraz kreowaniu praktyki edukacyjnej.
4.Przykładowe koncepcje człowieka to:
-człowiek jako istota: *społeczna
*religijna
*ekonomiczna
*twórzca narzędzi
*miłośnik piękna
*tragiczna i dramatyczna
...
narien