DNA jšdrowy=>Podwójna nić spiralna,Obecnoć intronów,Transkrybowana 1 nić,Replikacja niejednoczesna,Powišzania z białkami;mitochondrialnyPodwójna nić kolista,Brak intronów,Transkrybowane obie nici,Replikacja jednoczesna,nagi DNA, bez białek; Współdziałania alleliczne (z tego samego loci)-dominacja całkowita/zupełna, typ Pisum - heterozygota jest taka sama fenotypowo jak homozygota dominujšca, np. bezrożnoć u bydła(cecha dominujšca), jednolite umaszczenie (dominuje) i łaciatoć u bydła, czarne umaszczenie bydła dominuje nad czerwonym.-dominacja niezupełna, typ Zea (dziedziczenie porednie) - heterozygota wykazuje poredniš wartoć danej cechy. W obecnoci allelu recesywnego allel dominujšcy nie jest w stanie w pełni wykształcić swojej wartoci cechy, np. pióra nastroszone i pozwijane jednoczenie, długoć uszu u owiec rasy karakuł - kodominacja - w fenotypie ujawniajš swš obecnoć obydwa geny z okrelonej pary alleli (sš równorzędne) np. grupa krwi AB w układzie AB0 u ludzi lub szylkretowe umaszczenie u kotek.- naddominacja - genotyp heterozygoty (Aa) warunkuje większš ekspresję niż genotyp homozygotyczny (AA) lub (aa) Współdziałania niealleliczne (między allelami z różnych loci)-dziedziczenie komplementarne - dziedziczenie grzebienia u kur-epistaza -charakteryzujš się tym, że od obecnoci genu z okrelonej pary alleli zależy ekspresja innej pary. Gen hamujšcy to gen epistatyczny, a hamowany to hipostatyczny.Gen epistatyczny nie zawsze jest dominujšcy w swojej parze, np. w przypadku albinizmu układ epistatyczny w stosunku do genów barwy stanowiš dwa geny recesywne cc.-geny modyfikujšce/jakociowe - modyfikujš pojawianie się jakiej prostej cechy, uwarunkowanej zwykle 1 parš genów. Wpływajš m.in. na zasięg i rozmieszczenie białych plam u bydła, psów i kotów.-geny addytywne/ilociowe - warunkujš różne nasilenie cechy, np. wydajnoć mleczna, nienoInne:Jeden gen determinuje jedna cechę, ale w populacji występujš więcej niż 2 allele tego genu. Takie allele nazywamy wielokrotnymiWięcej genów wpływa na jedna cechę *geny dopełniajšce - do pełnego wykształcenia danej cechy niezbędne sš 2 geny niealleliczne lub więcej. Warunkiem wykształcenia cechy jest ich wzajemne uzupełnianie się *geny kumulatywne - stopień wykształcenia cech zależy od sumowania się efektów działania rożnych genów Jeden gen wpływa na więcej niż jedna cechę fenotypowš - nazywamy to plejotropizmem - polega on na warunkowaniu przez jeden okrelony gen kilku pozornie niezwišzanych ze sobš cech fenotypowych Geny i cechy można tez podzielić ze względu na ich powišzanie z płciš *Dany gen leży w autosomie i jego ekspresja nie ma nic wspólnego z płciš wówczas jest on niezależny od płci *Cechy sprzężone z płciš - cechy warunkowane genami położonymi na chromosomach płci w sposób liniowy. U zwierzšt płci heterogametycznej wszystkie cechy sprzężone z płciš zależš od 1 genu, a u płci homogametycznej od paru genów. (hemofilia) *Cechy zależne od płci - cechy, których stopień ujawnienia się zależny jest od płci osobnika. Ta sama cecha będzie miała różny obraz fenotypowy u obu płci *Cechy ograniczone płciš - cechy występujšce u osobników obu płci, ale ujawniajšce się tylko u jednej, np. wnęterstwo, mlecznoć. W jednoczesnych analizach dziedziczenia większej liczby genów możliwoci sš następujšce: *dane geny sš niesprzężone ze sobš (leżš w rożnych chromosomach) *dane geny sš ze sobš sprzężone (leżš w jednym chromosomie) *dane geny leżš w jednym chromosomie i to w X. Wówczas mamy do czynienia z jednoczesnym sprzężeniem genów ze sobš i z płciš Cechy jakociowe sš to cechy dziedziczšce się w sposób prosty, zgodnie z regułami Mendla; zwišzane sš z kolorem upierzenia u drobiu, posiadaniem rogów, układami grupowymi krwi. Przy dziedziczeniu cech jakociowych ważnym zjawiskiem jest plejotropia - jeden gen wpływa na kształtowanie się kilku cech. Ujawnienie cech jakociowych zależy od założeń genetycznych, czynniki rodowiskowe maja bardzo niewielki wpływ na ekspresję cech. C.J s cechami typowo morfologicznymi, oddziaływujšcymi np. w przypadku umaszczenia, zwišzane sš z pokrojem zwierzšt, ubarwieniem piór, bogatociš, kształtem małżowin usznych czy grzebienia u kur. Cechy jakociowe uwarunkowane sš zwykle 1, rzadziej kilkoma parami genów -> tak jak np. szurpatoć u drobiu, wpływ na pracę serca czy przemianę materii. W hodowli zwierzšt gospodarskich na cechy jakociowe nie zwraca się tak wielkiej uwagi, ważniejsze sš cechy ilociowe np. nienoć, mlecznoć, mięsnoć. C.J ważne sš, gdy hodujemy zwierzęta futerkowe i domowe (psy, koty) oraz amatorskie (gołębie). Dzięki nim możemy dobrać osobniki odpowiedniej rasy, a nawet odmiany barwnej Allele wielokrotne-Układ, w którym zamiast dwóch alleli pierwotnych pojawia się na loci więcej alleli nazywamy szeregiem alleli wielokrotnych. Powstajš one w wyniku mutacji obojętnych dla organizmu. Jednš z pierwszych poznanych serii była grupa alleli warunkujšca barwę oczu u muszki owocowej (Drosophila melanogaster). Często używane pojecie seria lub szereg alleli pomaga uszeregować allele wielokrotne w zależnoci od wzajemnego ich oddziaływania na siebie, np. pierwszy allel z danej serii dominuje nad drugim i następnymi, drugi nad trzecim i następnymi itd. Zaznacza się także stopniowanie ich działania na nasilenie cechy, np. pierwszy wywołuje najbardziej silne zabarwienie, drugi nieco słabsze, trzeci jeszcze słabsze. Wielokrotne allele danego genu wywierajš wpływ na podobne cechy morfologiczne i fizjologiczne organizmu i oznaczane sš przez dodanie liter lub cyfr wyróżniajšcych nad podstawowymi symbolami genów (np. IA, IB lub A1, A2 itd.) Charakterystyka alleli wielokrotnych: -warunkujš 1 cechę -każdy osobnik może mieć tylko 2 allele z każdego szeregu -wród populacji zwierzšt można napotkać zarówno genotypy homozygotyczne pod względem któregokolwiek allelu z tego szeregu, oraz heterozygotycznych pod względem jakichkolwiek 2 alleli -liczba różnych genotypów w populacji zależy od liczby alleli w danym szeregu Znaczenie hodowlane cech warunkowanych AW: -allele wielokrotne mogš warunkować cechy sprzężone z płciš np. barwa upierzenia u gołębi kontrolowana jest przez szereg złożony z 3 alleli: BA - popielatoczerwone, B - niebieskie/dzikie, b - czekoladowe -allele wielokrotne wyznaczajš np. grupy krwi u ludzi i zwierzšt. Wykorzyst mark gen: -w kontroli pochodzenia (przez układy grupowe np. u bydła) - kiedy na podstawie polimorfizmu antygenów erytrocytalnych i polimorficznych białek surowicy krwi, teraz dzięki markerom klasy II -w ocenie wartoci genetycznej zwierzšt pod kštem cech użytkowych i selekcji poredniej -w ocenie zmiennoci genetycznej wewnštrz i między populacjami -w doskonaleniu cech jakociowych - tu pomocne sš markery klasy II np. wykorzystywanie markerów mikrosatelitarnych do identyfikacji obecnoci w genotypie heterozygotycznym recesywnego allelu bogatoci. Wtedy po wyryciu można eliminować rogatoć, która w aspekcie drobnostanu i intensywnej hodowli jest cechš negatywnš. INTERSEKSUALIZM-Zaburzenia procesu determinacji płci prowadzš do powstania wrodzonych wad rozwojowych układu rozrodczego, które okrela się mianem obojnactwa lub interseksualizmem. Zaburzenia te wywołane sš przez mutacje chromosomowe płci lub mutacje genów zaangażowanych w proces determinacji płci, albo też sš skutkiem nieprawidłowego przebiegu cišży (frymartynizm). Jeli nie znamy podłoża zaburzeń, takie przypadki klasyfikujemy do 2 kategorii: hermafrodytyzm prawdziwy - obecnoć narzšdów męskich i żeńskich lub wystšpienie struktur złożonych np. jajnikojšdro pseudohermafrodytyzm - gdy gonadom męskim towarzyszš zaburzenia w przekształceniu się przewodów Wolffa i Mullera lub w powstaniu zewnętrznych narzšdów płciowych. Przykłady: Frymartynizm - zaburzenia obserwowane głównie u zwierzšt domowych, przeżuwaczy. Występujš tylko w czasie rozwoju cišży mnogiej z bliniętami różnopłciowymi. Skutkiem jest powstanie połšczeń naczyniowych pomiędzy łożyskami rozwijajšcych się płodów, co prowadzi do przedostania się krwi wraz z hormonami i innymi czynnikami aktywnymi wytwarzanymi przez jšdra płodowe do organizmu wpółbliniaka - chimeryzm leukocytarny XX/XY i chimeryzm erytrozytalny (grupy krwi).Objawy to:rozwinięcie się gonady męskiej u samicy co powoduje że drogi płciowe również będš miały męski charakter, bezpłodnoć. Zespół Tunera - za jego powstanie odpowiada monosomia chromosomu X0 Zespół Klinefeltera - za jego powstanie odpowiada tristomia chromosomu XXY Zespół niewrażliwoci na androgeny - zwierzęta posiadajš w swoich komórkach układ chromosomów płci XX i prawidłowo rozwinięte narzšdy płciowe żeńskie, niedorozwinięte sš narzšdy płciowe żeńskie wewnętrzne oraz jšdra. Zespół odwróconej płci u koni - fenotypowe samice majš układ chromosomów XY, zewnętrzne narzšdy płciowe sš zwykle prawidłowo rozwinięte (czasami powiększona łechtaczka), narzšdy płciowe wewnętrzne niedorozwinięte, czasem występujš jšdra lub/i jajnikojšdra Bezrogie kozy - gonady majš jajnikojšdra, brak spermatogenezy, zewnętrzne narzšdy płciowe prawidłowo rozwinięte Choroba białych jałówek - plejotropia genu R, jałówki sš niepłodne, zakłócone zostało powstawanie jajników, niedorozwój pochwy. Interseksualizm u wiń - wykształcone jšdra i jajnikojšdra, narzšdy nieprawidłowo rozwinięte. Opornoć na choroby - właciwoć organizmu uniemożliwiajšca rozwój choroby pomimo wniknięcia patogenu. Genetyczna opornoć nie obejmuje typowej odpowiedzi immunologicznej. Opornoć jest na ogół cechš poligenicznš, chociaż sš przypadki gdzie stwierdzono, że opornoć nie zależy od pojedynczego genu o dużym efekcie np. mutacja odpowiadajšca za opornoć prosišt na chorobę obrzękowš. Cecha będšca wskanikiem opornoci powinna: - mieć dużš wartoć ekonomicznš; może niš być np. produkt nadajšcy się do sprzeda...
zielonaszmata