ZJAWISKO BEZROBOCIA

W POLSCE

PLAN PRACY

1.     WSTĘP

2.     POJĘCIE BEZROBOCIA

3.     RODZAJE BEZROBOCIA

4.     PRZYCZYN I SKUTKI ZJAWISKA BEZROBOCIA

WSTĘP

Bezrobocie pojawiło się w Polsce w roku 1990.

Rzeczpospolita wkroczyła na drogę przemian gospodarczych i politycznych.

Rozpoczynający się proces transformacji spowodował ogromne zmiany organizacyjne istniejących przedsiębiorstw .

Poprzedni system gospodarczy sprawił, że rynek pracy cechowała mała elastyczność kwalifikacji i ofert pracy.

Przedsiębiorstwa rozpoczęły dostosowywanie do nowych standardów  - zachodnioeuropejskich – zaczęły unowocześniać swoją technologię produkcyjną i zmieniać personel. W „kolosach” państwowych nastąpiły zwolnienia grupowe.

W kolejnych latach doszło do likwidacji wielu zakładów „ zacofanych”  technologicznie i zadłużonych.

W efekcie tych zmian wystąpiło masowe bezrobocie wzrastające bezrobocie.

W Polsce w ostatnich latach zjawisko to ma szeroki zasięg i dotyka ludności we wszystkich regionach kraju bez względu na to w jaką gałąź gospodarki się rozpatruje.

W  latach 1990 – 1998 zjawisko bezrobocia kształtowało się następująco:

POJĘCIE BEZROBOCIA

Z najpowszechniej przyjmowanych definicji przyjmowanych w literaturze można wyróżnić następujące:

1)     jest to grupa osób pozostających bez pracy to znaczy nie wykorzystujących pracy najemnej, nie pracujących na własny rachunek;

2)     grupa osób zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce

3)     bezrobocie dotyczy osób poszukujące pracy

4)     liczba osób zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy.

W każdej gospodarce istnieje rynek pracy, a bezrobocie wynika z dwóch zasadniczych wielkości: popytu na prace i jej podaży.

Zjawisko bezrobocia zatem najprościej można określić jako nadwyżkę podaży siły roboczej na rynku pracy nad popytem na prace w danym sektorze.

Popyt na prace oznacza liczbę i strukturę miejsc pracy, która jest oferowana przez pracodawców w skali makroekonomicznej.

Podaż na pracę to liczba osób gotowych do pracy za oferowaną płacę w określonym czasie na określonym rynku.

Obecnie rynek pracy w Polsce znajduje się w sytuacji nadwyżki siły roboczej co jest okazją dla pracodawców by oferować niższą płacę za tę samą pracę za którą w  sytuacji równowagi rynkowej na rynku pracy pracodawca musiałby zapłacić więcej.

Równowaga rynkowa na rynku pracy to sytuacja gdzie popyt na pracę= podaży siły roboczej.

RODZAJE BEZROBOCIA

W gospodarce polskiej istnieje zjawisko masowego bezrobocia. Zgodnie z tą maksymą nauki ekonomiczne sklasyfikowały bezrobocie w zależności  od kryterium:

1)     biorąc pod uwagę przyczyn powstawania bezrobocia możemy je podzielić na:

¨       bezrobocie normalne w skład którego wchodzą:

frykcyjne – jest to nieunikniona forma bezrobocia, gdyż na rynku pracy następują nieustanne przemieszczenia siły roboczej na przestrzeni:

v      regionów gospodarczych,

v      sektorów gospodarczych,

v      działów gospodarczych,

v      gałęzi gospodarczych,

v      przedsiębiorstw

dobrowolne – ta forma wynika z braku potrzeby podjęcia pracy; to określona liczba bezrobotnych w wieku produkcyjnym (kobiety do 60 roku życia, mężczyźni do 65 roku życia) zdolnych do podjęcia pracy, która z jakichś powodów nie podejmuje pracy.

sezonowe -  występuje wówczas redukcja popytu na prace sezonowe w takich działach gospodarki narodowej, jak: rolnictwo, budownictwo lub transport.

strukturalne – powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą przede wszystkim w aspekcie regionalnym.

Bezrobocie normalne występuje w gospodarce zawsze i jest nieuniknione. Nie powinno ono przekraczać 3 do 4,5% zasobów siły roboczej. Przy takiej wysokości występuje równowaga na rynku pracy.

2)     ze względu na przestrzenne zróżnicowanie bezrobocia: 

v      lokalne

v      powszechne

3)     ze względu na uwarunkowania demograficzne i społeczno – zawodowe:

v      bezrobocie kobiet

v      bezrobocie mężczyzn

v      bezrobocie młodzieży

v      bezrobocie robotników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych

v      bezrobocie poszczególnych kategorii zawodowych

4)     ze względu na czas trwania:

v      krótkotrwałe do 3-ch miesięcy

v      średniookresowe 4 – 6 – ch  miesięcy

v      długookresowe  7 – 12 miesięcy

v      długoterminowe powyżej 12 miesięcy

5)     inne rodzaje bezrobocia:

v      przymusowe – określona liczba osób, która chce podjąć pracę, a nie może jej podjąć z powodu nadwyżki siły roboczej nad oferowynymi miejscami pracy.

v      chroniczne -  określona liczba w osób wieku produkcyjnym, która ze różnych względów nie może być zatrudniona np.: zły stan zdrowia.

PRZYCZYNY I SKUTKI BEZROBOCIA

Przyczyn powstawania masowego bezrobocia jest bardzo wiele, jednak największą stanowią przekształcenia polityczno – gospodarcze państwa na początku lat 90-tych XX wieku, a są to:

v      przekształcenia organizacyjne przedsiębiorstw

v      prywatyzacja

v      likwidacja państwowych zakładów

Jednak na masowe bezrobocie miały także wpływ takie przyczyn, jak:

v      niskie kwalifikacje pracowników ( 7% ludności w wieku produkcyjnym w roku 1998 posiadało wykształcenie wyższe)

v      zacofanie gospodarcze wielu regionów kraju ( szczególnie zauważalne jest ono we wschodniej (południowo i północno ) części kraju

v      globalizacja gospodarki i rewolucja naukowo – techniczna

v      opóźnienia procesu głębokich przemian branż surowcowych

v      zakończenie okresu zimnej wojny

v      niedoświadczona kadra pracownicza

v      bariera budowniczo – mieszkaniowa

v      nadmierny fiskalizm ( to zniechęca do rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej )

v      bariery socjopsychologicznei niedostatek indywidualnej przedsiębiorczości

v      słabość systemu rynku pracy

v      niedostatek pieniędzy na aktywne zwalczanie bezrobocia

v      brak współpracy systemu szkolnictwa z instytucjami systemu pracy

SKUTKI BEZROBOCIA

Bezrobocie jest jednym z najistotniejszych problemów gospodarki narodowej. W naszym kraju mamy do czynienia z masowym i długoterminowym takim zjawiskiem, które powoduje szereg skutków ekonomicznych, polityczno-społecznych i psychologicznych.

v      Ekonomiczne:

-          dotyczą osób bezrobotnych do tracą one dochody i jednocześnie środki do życia; spada stopa życiowa

-          dotyczą państwa, bo bezrobotni polegają w takiej sytuacji na pomocy od państwa.

v      społeczno – polityczne

-          stratę ponosi całe społeczeństwo i jednocześnie budżet państwa, bo gdyby zatrudniono osoby chcące podjąć pracę, wówczas wyprodukowałyby one określoną liczbę dóbr i usług to aktualny PNB byłby dużo wyższy

v      psychologiczne

...