33kwkj_literatura.pdf

(1788 KB) Pobierz

KSIĄŻKA JUBILEUSZOWA.

Spotykamy też mnóstwo poezji okolicznościowej—z powodu powodzi

(1844, Nr 202), do jesieni (1845, Nr 243), o dyngusach (1855 Nr 97), ma

jówkach (tamże, Nr 140) i w. in. Poezja ta swego czasu była nawet tak

popularna, że kompozytorowie dorabiali do niej muzykę, dzięki której wier

szyki Kurjera („Skowronek" i „Bocia

ny" np., 1857, Nr 95), wypełniały

program wieczorków towarzyskich.

Jako feljeton mały pierwsze ar

tykuły prozą spotykamy odr. 1824-go.

Oto tytuły wydatniejszych: „Rozmai

tość gustów" (1824, Nr 42), „Wojna

mrówek" (182(5, Nr 284), „Historja

loteryj" (1827, Nr 10 i 20), „Historja

gry w karty" (1827, Nr 24), „Dawne

reduty" (1827, Nr 53), „Kilka słów

o balonach" (1832, Nr 251), „Mowa

kwiatami" (1833, Nr 136), „Służąca

dawnej i nowej daty" (1836, Nr 78),

„O długowieczności człowieka" (1836,

Nr 322), „Co to jest moda" (1838, Nr 8), „Opis wyboru papieża" (1846,

Nr 159) i t. d. i t. d.

I ten dział za czasów Szymanowskiego rozwinął się w stałą rubrykę,

w której zamieszczono wyborne swego czasu „Typy warszawskie" i „Obraz

ki miejskie" (r. 1868). W ostatniem też dwudzie-

stopięcioleciu prawie każdy współpracownik działu

literackiego pióra swego najpierw pról>ował w ma

łym leljetonie. Koleją lat przeszli przez niego

Wiktor Gomulicki, Czesław Jankowski, Bożydar

(Edmund Bogdanowicz), Marjan Jasieńczyk, którzy

też pokilka lat byli jego kierownikami.

Dziś feljeton główny spoczywa w doświadczo

nej dłoni Adama Pługa, zaś kierownikiem feljeto-

Jan Rutkowski.

Dlt drugiego jest Jan Rutkowski.

f) Literatura.

W pierwszym okresie naszej historji, obejmującym czasy Dmuszew

skiego i Kucza, aż do r. 1868-go, Kurjer rządził się bezwzględnie zasadą

niewyjawiania własnych opinij, wobec czego nie mogło być mowy o wytwo-

451

29*

757870289.083.png

757870289.094.png

757870289.105.png

757870289.116.png

757870289.001.png

757870289.012.png

757870289.023.png

757870289.034.png

757870289.037.png

757870289.038.png

757870289.039.png

757870289.040.png

757870289.041.png

757870289.042.png

757870289.043.png

757870289.044.png

Kurjer "Warszawski.

rżeniu w piśmie działu krytyki literackiej. Kurjer skrzętnie notował wszel

kie objawy na polu literatury, ale po za tę czynność sprawozdawczą nic

sięgał dalej. To też przy wzmiankach bibliograficznych czytamy najczę

ściej takie uwagi ze strony r redakcji: „ocenienie wewnętrznej wartości (Ga

binet powieści Sierpińskiego) zostawia się czytelnikom" (1841, Nr 338),

albo „o wewnętrznej wartości tej książki (Poezje Wiktoryna Zielińskiego)

właściwi sędziowie zapewne nie omieszkają zdanie swoje wynurzyć" (1842,

Nr 87). Co najwyżej zaś Kurjer pozwalał sobie na takie przyjacielskie

uwagi w rodzaju następującej, pod adresem K. W. Wójcickiego, z powodu

wyjścia z druku jego „Teatru starożytnego": „zachęcamy go do dalszego

pracowania w obranym zawodzie" (1841, Nr 242). Jeżeli zaś spotykamy

się na szpaltach pisma z formalną krytyką, co jednak przytrafia się niezmier

nie rzadko, to tę krytykę Kurjer zamieszcza, nie od siebie, lecz w formie

„artykułu nadesłanego" (jak np. o dwutomowej powieści p. t. Pierścionek"

w r. 1841-ym), lub w formie panegirycznej odezwy wydawcy nowej książki.

Pisząc o wiadomościach bieżących, zaznaczyliśmy jako jedno z ich

źródeł: artykuliki nadsyłane, które w dalszych numerach ukazywały się

w dziale ogłoszeń. Do tego właśnie źródła odnieść wypada całe szeregi

odezw, drukowanych w imieniu ówczesnych księgarzy-wydawców, którzy

w ten sposób przez długie lata odgrywali rolę krytyków. W swoim rodzaju

jest to materjał wysoce ciekawy i charakterystyczny! Taki np. August

Emanuel Gliicksberg wygłaszał formalne opinje o dziełach Śniadeckiego

(1839, Nr 11.3), Sennewald oceniał prace Wójcickiego (1840, Nr 82), Gliks-

berg rozpisywał się o Dumasie (1845, Nr 211), a Lessman o Wiktorze Hugo

(1846, Nr 133). Były to wprawdzie odezwy nieraz bardzo zręczne i bardzo

trafne, częstokroć pisane z takiem zacięciem literaekiem, iż domyślać się

w nich można pióra zawodowego; ale zawsze były to opinje bezkrytyczne,

odezwy panegiryczne, bo takich tylko interes księgarza od usłużnego sobie

pióra wymagał.

Poprzyjmy słowa nasze — dowodami.

Kurjer od początku swego istnienia był wielce dbały o rozwój piśmien

nictwa, nie pominął też milczeniem chyba żadnej publikacji. I jeżeli dla

rozmaitych grup swoich informacyj przez całe lata nie wytwarzał osobnych,

uwydatniających je rubryk, to te zaraz w pierwszym roku wyróżnił w spe

cjalnym dziale „Nowości literackich", które zamieszczał bądź przed, bądź

po „Nowościach Warszawskich". „Nowości" te były prowadzone tak su

miennie, że dzisiejszemu historykowi literatury mogą dostarczyć i materjału

bibliograficznego, i tych światłocieni, tak potrzebnych dla scharakteryzowa -

nia danych faktów ze stanowiska i upodobań współczesnych.

452

757870289.045.png

757870289.046.png

757870289.047.png

757870289.048.png

757870289.049.png

757870289.050.png

757870289.051.png

757870289.052.png

757870289.053.png

757870289.054.png

757870289.055.png

757870289.056.png

757870289.057.png

757870289.058.png

KSIĄŻKA JUBILEUSZOWA.

W jaki sposób prowadzone były w Kurjerze

pierwsze „nowości lite

rackie/' okażą cytaty następujące:

U Księgarza, maiącego swój straganik przy kościele Ś. Andrzeja, znajduje się nowo

wyszły z druku Spiewkozbiór

na r. 1823 z takim wstępem do czytelnika:

Mało wierszyki

Wprost Marywilu

Trafno żarciki

W blizkości pompy

I kupleciki

(Podróż nie długa)

Co nie znał świat.

Niechaj się zgłasza

I z wodewillu

O co uprasza

Kto kupić rad

Najniższy sługa.

A nie jest skąpy

(1822, Nr 313).

Nadzielą Krasickiego, maiące wyjść w Wrocławiu stereotypem, przyjmuje

się prenumerata u P. Brzeziny zł. 40. — Zaręczone są przez wydawcę piękność druku,

papieru i dokładność wydania.

Pierwsze to będzie wydanie stereotypowe w języku pol

skim (1823, Nr 53).

Dzieła Śniadeckiego Kurjer ocenia w taki sposób:

Ludzie myślący wyrywają sobie wyszle niedawno dzieła Jana Śniadeckiego; jest to

czwarty Tom pism jego rozmaitych: zawiera rozprawę o pismach klasycznych i romanty

cznych, uwagi na filozofją i rozbiór krytyczny filozotji Kanta, ale czem największą uczy

nił przysługę dla oświecenia naszego, to częścią noszącą tytuł „Filozofją ludzkiego umy

słu". Wiolki ten pisarz długoletnią uprawą nauk ścisłych utworzywszy sobie język

treściwy- a zawsze jasny i że tak powiedzieć można popularny, umieścił w tej części na

trzystu stronach wywód dokładny i szczegółowy sil i działań umysłowych, który pod ka

żdym innym piórem byłby zajął niemały szereg tomów. W zasadach swoich nasz Autor

odstępuje od szkoły Francuzkioj i Niemieckiej, najwięcej godząc się z Angielską, jednakże

często i od niej oddzielną toruje sobie drogę. Kouczemy ten Artykuł przytoczeniem po

wszechnego twierdzenia, iż Historja Literatury Polskiej, a szczególniej Rozdział Filo

zotji została wzbogaconą wzorowem i nader ważnem dzieleni (1822, Nr 164).

-rze 135-ym z r. 1823-go czytamy na czele wiadomości takie

słowa:

Numer 12 Izydy Polskiej z 4 rycinami i listą Prenumeratorów,

na których czele

NAJJAŚNIEJSZ

Y PAN, prenumerujący

30 exemplarzy, i Xiąię Nam iest ni k

Królewski

znajdują sig, wczoraj wyszedł z druku.

Cały bieg roczny z 12 Numerów

złoiony,

zawiera

100 arkuszy druku i 48 tablic w kamienni, rytyck.

757870289.059.png

757870289.060.png

757870289.061.png

757870289.062.png

757870289.063.png

757870289.064.png

757870289.065.png

757870289.066.png

757870289.067.png

757870289.068.png

757870289.069.png

757870289.070.png

757870289.071.png

757870289.072.png

757870289.073.png

757870289.074.png

757870289.075.png

757870289.076.png

757870289.077.png

757870289.078.png

757870289.079.png

757870289.080.png

757870289.081.png

757870289.082.png

757870289.084.png

757870289.085.png

757870289.086.png

757870289.087.png

757870289.088.png

757870289.089.png

757870289.090.png

757870289.091.png

757870289.092.png

757870289.093.png

757870289.095.png

'Kjir/er

W arszawski.

C

Dodajmy, że wspomniane w powyższem ogłoszeniu czasopismo Izys

wychodziło w Warszawie od r. 1820-go do 1828-go pod redakcją Korwina,

później Lelowskiego, a w końcu Mochnackiego (Estreicher I, 248).

Stosunki koleżeńskie pomiędzy ówczesnemi wydawnictwami dosadnie

maluje następująca notatka Kurjera:

Prenumeratorowie Dziennika Warszawskiego odebrawszy, w pierwszym N. 2,

a w drugim 4 arkusze więcej tego pisma niż mieli obiecanem w prospekcie, czyli raczej

3 Numera w dwóch, składają zacnym wydawcom podziękowanie (1825, Nr 158).

Pierwsze wzmianki o „Marji" Malczewskiego tak brzmią w

Kurjerze:

Wyjdzie wkrótce z druku powieść wierszem, napisana przez Antoniego Malczewskie

go (1825, Nr 159).

Wyszła z druku „Marja. powieść wierszem napisana przez Antoniego Malczewskiego'":

dostać jej można w księgarniach Glilcksberga i Brzeziny. Przedaje sie po rl. 13 g. 10

(1825, Nr 188).

Dla braku miejsca Kurjer nie zamieszczał ani długich wspomnień ży

ciorysowych, ani rysów krytycznych, i poprzestawał na treściwem notowa

niu faktów:

Z smutkiem dowiedzą się przyjaciele poezji Polskiej, iż Szanowny Franciszek Kar

piński doszedłszy późnej starości, d. 16 m. z. rozstał się z tym światem! Pochowany jest

na smętarzu Kościoła Lyskowskiego. Wolą było jego, aby na grobie położono następują

cy napis: Oto jest mój dom ubogi (1825, Nr 241).

Zaś w N-rze 248-ym tegoż roku Kurjer zamieścił Wiersz na zgon Fran

ciszka Karpińskiego,

podpisany J. H.

Jako próbkę zręcznie kreślonych odezw księgarzy, podajemy wiado

mość, wydrukowaną w Kurjerze

w dziale redakcyjnym, lecz od nakładcy

pochodzącą:

Klassyczność i Romantyczność są przedmiotem powszechnej dysputy współczesnych

literatów. Jedna i druga ma swoich zwolenników. A że z dwóch stron z równą energją

bronią sprawy, a za tem wszelkie tego rodzaju obrony są ciekawe i godne uwagi czytel

nika. Pan Desmarais, autor uwag nad literaturą i społecznością Francji 19-go wieku, na

pisał dziełko pod tytułem Essai sur les Classiąnes et les Romanticues. 1'aris, *°. Sprze

daje się to dzieło u N. Gliksberga po złp. i) (1825, Nr 231).

454

757870289.096.png

757870289.097.png

757870289.098.png

757870289.099.png

757870289.100.png

757870289.101.png

757870289.102.png

757870289.103.png

757870289.104.png

757870289.106.png

757870289.107.png

757870289.108.png

757870289.109.png

757870289.110.png

757870289.111.png

757870289.112.png

757870289.113.png

757870289.114.png

757870289.115.png

757870289.117.png

757870289.118.png

757870289.119.png

757870289.120.png

757870289.121.png

757870289.122.png

757870289.123.png

757870289.124.png

757870289.125.png

757870289.126.png

757870289.002.png

757870289.003.png

757870289.004.png

757870289.005.png

757870289.006.png

757870289.007.png

757870289.008.png

757870289.009.png

KSIĄŻKA JUBILEUSZOWA.

Jeszcze dosadniej, bo już wprost w formie artykułu nadesłanego, od

zywa się Kurjer o „Zamku Kaniowskim".

Dłuższa ta odezwa księgarska

tak brzmi dosłownie:

Artykut nadesłany. — Zamek Kaniowski, pomieść (wierszem), przez Seweryna Gosz

czyńskiego. Warszawa, u Gliksberga 1S28, w wielkiej 8, pięknym drukiem, na berliń

skim welinowym papierze. Kosztem Autora. Cena zł. 6. Autor wystawie chciał niektóre

zwyczaje, mniemania i zabawy Ukraińskiego ludu, wtem co poetycznego mają. Wybrał

z epoki znanego buntu chłopów na Ukrainie, w r. 1708, jeden ustęp, to jest rzeź miasta

i spalenie zamku Kaniowskiego. Zajmująca forma romansu, rozlana w obrazach, pełna

świeżości imaginacja, wiersz poetycki, zalecają bardzo to dziełko. Sprawiedliwa krytyka

wykaże, czego potrzebuje jeszcze młody talent autora, i czego po nim spodziewać się mo

żemy. Wyjątki z Zamku Kaniowskiego (umieszczono w Dzień: Warszaws.) znalazły mnó

stwo wielbicieli i rzeczywiście powieść ta jest pełną prześlicznych wierszy. Obawiamy

się po wiedzieć, że autor jest Ukraińcom i młody; dla niektórych będzie to ważny punkt

do potępienia i książki i talentu pisarza. Edycja Zamku jest bardzo piękna, należy do

kosztowniejszych i najstaranniejszych w kraju.

Dostać można w drukarni Gliksberga

<1S28, Nr 235).

Poniższą wiadomość powtarzamy za Kur jerem dlatego, iż obejmuje na

zwiska wszystkich wybitniejszych swego czasu księgarzy warszawskich:

Przy końcu r. z. wyszło z druku powtórne wydanie Bajek i Powieści Stanisława

.Jachowicza, któro z przyczyny opóźnionej ryciny teraz się dopiero przedawać zaczęło. Wy

danie to, znacznie pomnożone, na pięknym papierze, jest przyozdobiona ryciną litografo-

waną i stosownemi winietkami. Sprzedaje się w Księgarniach: Szczepańskiej, Brzeziny,

•Szteblera, Gliksberga, w składach Ciechanowskiego, Klukowskiego, Kuniga i w Sklepie

ubogich. Cena zł. 3 gr. 15 (1S27, Nr 26j.

Przerzucając pierwsze roczniki Kurjera, naturalnie, radzi też byliśmy

znaleźć pierwsze wzmianki o Mickiewiczu. I nie doznaliśmy zawodu.

Wprawdzie od siebie Kurjer nie wiele pisał o przyszłym geniuszu poezji

wszechświatowej, niemniej jednak dawne roczniki naszego pisma składają

świadectwo rosnącej sławy i jiopularności wieszcza.

Pierwszą wzmiankę znajdujemy w N-rze 12-ym z r. 1826-go, gdy

Kurjer, przytaczając treść 8-go N-ru Dziennika Warszawskiego, zaznacza „po

żegnanie Ozajd Harolda wyjątek z poematu Lorda Byrona, tłumaczenie

Adama Mickiewicza 71 . Wkrótce zaś potem w dziale „Rozmaitości" (1826,

Nr 226) czytamy pod tytułem „Walter Skott" notatkę o modach, w której

autor pisze: „licho nadało te mody i te modiie nazwiska!" i pomstuje okru-

.tnie na nadawanie ubraniom nazw autorskich, pomylił się bowiem nieborak,

-1.-.,"»

757870289.010.png

757870289.011.png

757870289.013.png

757870289.014.png

757870289.015.png

757870289.016.png

757870289.017.png

757870289.018.png

757870289.019.png

757870289.020.png

757870289.021.png

757870289.022.png

757870289.024.png

757870289.025.png

757870289.026.png

757870289.027.png

757870289.028.png

757870289.029.png

757870289.030.png

757870289.031.png

757870289.032.png

757870289.033.png

757870289.035.png

757870289.036.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

AiB

Zgłoś jeśli naruszono regulamin