Stanowi zagrożenie dla pacjentów i współpracowników *przyczyną zakażeń szpitalnych mogą być także zmiany zapalne skóry rąk, przedramion, twarzy: bakteryjne, grzybicze u pracowników szpitala. Drobnoustroje występujące w środowiskach nieożywionych można: * skutecznie usuwać, *przerywać drogi ich przenoszenia, * likwidować wektory przenoszenia, warunkami takiego działania jest: * świadomość personelu medycznego, *dobra organizacja pracy, *skuteczność działań profilaktycznych, *prawidłowa higiena szpitala, * skuteczna sterylizacja i dezynfekcja. Nie do wyeliminowania rezerwuarem drobnoustrojów wywołujących zakażenia pozostaje człowiek: pacjent i personel medyczny. Drogi szerzenia się zakażenia. Podstawowym warunkiem przetrwania drobnoustrojów w populacji ich gospodarzy jest możliwość przenoszenia się zarazków z organizmów zakażonych objawowo i bezobjawowo, nosicieli lub okresowo skolonizowanych na osobniki wrażliwe. Drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych. 1) bezpośrednie- kontakty bezpośrednie personelu medycznego z pacjentem w trakcie zabiegów diagnostycznych, leczniczych i pielęgnacyjnych, np.: ze źródła jakim są zmiany ropne, zapalne na skórze personelu medycznego(przeniesienie drobnoustrojów na chorego). 2) pośrednie- * droga kropelkowa i powietrzno-pyłowa np. skażona woda do respiratorów, nawilżaczy, opadanie cząstek kurzu (również z bakteriami) na rozległe rany. * brudne pod względem bakteriologicznym ręce personelu. * droga wodno-pokarmowa: skażona woda, pokarmy. * przedmioty codziennego użytku: skażone sprzęty wyposażenia szpitalnego , rzeczy osobiste pacjentów, zabawki, pościel, itp. * jatrogenne: zakażone leki, płyny infuzyjne, sprzęt zabiegowy używany w diagnostyce inwazyjnej. 3) Krzyżowe( bezpośrednie i pośrednie): pacjent-pacjent, personel-personel, pacjent-personel. Czynniki etiologiczne zakażeń zakładowych. *zakażenia bakteryjne: ** S. aureus : 1. MRSA- metycylinooporny S. aureus, 2. MSSA- metycylinowrażliwy S. aureus, 3. szczepy średnio- wrażliwe lub oporne na wankomycynę ** gronkowce koagulazo - ujemne CNS: 1.MRSCN-gronkowce koagulazo-ujemne metycylinooporne, 2..MSCNS-gornkowce koagulazo-ujemne metycylinowrażliwe. ** S. pneumoniae oporna na penicylinę, cefalosporyny III generacji ** paciorkowce kałowe- Enterococcus speciez oporne na: * antybiotyki Blaktamowe , * wysokie stężenia aminoglikozydów: szczepy HLAR, * oporność na wankomycynę i teikoplaninę, ** pałeczki Gram- ujemne oporne na: * karbapenemy, * flurochinolony, *aminoglikozydy, *oporne na antybiotyki Blaktamowe, produkujące Blaktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym: * Blaktamazy kodowane genami chromosomalnymi: Acinetobater species, P.aeruginosa, E.cloacae, S. marcesecens * ESBL- Blaktamazy o poszerzonym spektrum substratowym: E. coli, K. Pneumoniae, P.mirabilis * zakażenia wirusowe ** zakażenia chorych poddanych terapii obniżającej odporność: * wirusy z rodziny Herpesviridae: wirus cytomegalii CMV, Hermes varicella- zoster (HV – Z), herpes simplex HSV, wirus Epsteina – Barr EBV. * przeszczepiany narząd może być również źródłem zakażenia biorcy – szczególnie wirusem CMV (nerka, serce) * wirusy zapalenia wątroby typu: C, B, D, * wirus HIV, * wirusowe zakażenia dróg oddechowych: wirus grypy (okres epidemii, wzrostu zachorowalności wśród personelu szpitala , wirusy para grypy, wirus oddechowy RS ( respiratory syncytial) * wirusowe zakażenia przewodu pokarmowego: rota wirusy( głównie dzieci do 2 roku życia) adenowirusy, wirus wzw typu A, enterowirusy inne niż wirus polio. Postacie kliniczne zakażeń szpitalnych. Postać kliniczna zakażeń związana jest z zakażeniami * krwi: ** gronkowce koagulazo- ujemne(CNS)- 80% MRCNS ( gronkowce CNS są najczęściej czynnikiem etiologicznym, gdy źródłem zakażenia jest cewnik naczyniowy) ** S. aureus- 2O% MRSA, enterokoki: E. faecium, pałeczki Gram ujemny: P. aeruginosa, rodzaje: Enterobacteur, Klebsiella, Serratia ** inne czynniki: drożdżaki z rodzaju Candida, grzyby: Fusarium, Mucor, Rhizopaus, Aspergillus; pałeczki Acinetobacter: wirusy hepatitis B,C, wirus HIV, wirus CMV, a w określonych obszarach geograficznych: Plasmodium species, Babesia microtti, Trypannosoma cruzi. Dróg moczowych * pałeczki Gram ujemne, * ziarniaki Gram dodatnie * drożdżaki z rodzaju Candida * u chorych z cewnikowaniem: E. coli, inne pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae, P. aeruginosa, Enterococcus species, drożdżaki Candida.* Układu oddechowego * S. aureus,* S. pneumoniae,* H. Influenzae * pałęczki Gram ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, * pałeczki niefermentujące, * bakterie beztlenowe, *drożdżaki z rodzaju Candida, * Aspergillus species, * Legionella species, Pneumocistis carinii, * rzadko wirusy (grypy RS) * ran pooperacyjnych * S. aureus, * S. epidermidis i inne CNS ( szczególnie gdy do organizmu zostaje wprowadzone ciało obce np.: proteza) * pałeczki Gram ujemne tlenowe i beztlenowe, * Enterococcus species, * paciorkowce tlenowe i beztlenowe *laseczki Clostridium, * drożdżaki z rodzaju Candida. Zwalczanie zakażeń szpitalnych** Dostateczna i stała kontrola wszystkich elementów łańcucha epidemiologicznego **wdrożenie dochodzenia epidemiologicznego (cel- wykrycie źródeł drobnoustroju, określenie sposobów jego przenoszenia i wrót zakażenia)* *likwidacja źródła drobnoustroju: *badania na nosicielstwo: pałeczek Salmonella, MRSA, MSSA wśród personelu szpitalnego *woda używana do nawilżania powietrza – nawilżacze przy respiratorach, inhalatory; klimatyzacja – przestrzeganie standardów sterylizacji i prawidłowości działania urządzeń klimatyzacyjnych, filtrów. * jeżeli źródłem jest pacjent- aktywna izolacja chorego: izolatka ze śluzą w której w której dokonuje się zmiany odzieży ochronnej i dezynfekcji rąk przed i po każdym kontakcie z chorym ** przerywanie dróg szerzenia się zakażeń przez blokowanie rozprzestrzeniania się drobnoustrojów drogą: *powietrzno- kropelkową ,*pokarmową. * przy przerywaniu ciągłości tkanek ** profilaktyczne uodpornianie ,ochrona ,eliminacja nosicielstwa - szczepienia przeciw wzw typu B, likwidacja nosicielstwa MRSA ** higiena szpitalna- właściwe sprzątanie, dezynfekcja, sterylizacja, odpowiednia opieka nad pacjentem leżącym, higiena stołu operacyjnego. Badania środowiskowe. Zasady prowadzenia badań środowiskowych: * poszukiwanie źródeł określonego gatunku drobnoustroju, który spowodował wzrost liczby zakażeń * gdy wyniki badań są użyteczne do oceny skuteczności działania preparatów dezynfekcyjnych oraz antyseptycznych w warunkach praktycznych lub wykorzystywane do szkolenia pracowników. Badania środowiskowe obejmują przede wszystkim:** badania powierzchni urządzeń, sprzętów, podłóg ścian, ubrań itp.:* metodą kontaktową z użyciem płytek RODAC: po określeniu miejsca pobrania próbek, otwartą próbkę typu RODAC z wypukłym meniskiem podłoża agarowego należy przycisnąć do kontrolowanej powierzchni na 30 sekund i płytkę zamknąć. * metoda wymazów: z określonej, ograniczonej jałowym szablonem powierzchni, należy pobrać wymaz, wymazówką zwilżoną jałowym roztworem buforowanej soli fizjologicznej. * metoda wypłukiwań: smoczki, dreny, butelki, pojemniki i inne przedmioty z których nie można pobrać wymazów lub odcisków wytrząsa się lub przepłukuje w określonej ilości PBS. ** badanie powietrza: * metoda sedymentacji Kocha (półilościowa)- jest to metoda orientacyjna, nie pozwalająca określić liczby drobnoustrojów w jednostce powietrza; w wybranych miejscach pomieszczenia przy pozamykanych oknach i drzwiach rozstawia się otwarte płytki Petriego – z podłożem agarowym na ściśle określony czas. * metoda sedymentacji Oliwi era- do kontroli komór z nawiewem laminarnym jałowego powietrza (nastawia się 10 płytek Petriego- po inkubacji wszystkie posiewy powinny być ujemne)* metoda filtracyjna (ilościowa)- powietrze zasysane jest przez filtr żelatynowy osadzony w specjalnym urządzeniu; filtr przenosi się na odpowiednie podłoże i po inkubacji z liczby wyrosłych kolonii oblicza się liczbę drobnoustrojów w 1 m3 * metoda uderzeniowa( ilościowa)- powietrze zasysane przez różnego typu aparaty uderza w powierzchnie płytek typu RODAC lub specjalnych pasków o powierzchni 25cm2, po inkubacji liczy się wyrosłe kolonie, a wynik odnosi się do 1m3 ** badanie rąk: * metoda odciskowa- wykonuje się odcisk opuszków 5-ciu palców z każdej z rąk na osobnych płytkach agarowych np. RODAC: * niski poziom ryzyka- do 3 cfu\25 cm2, * *średni poziom ryzyka- do 25 cfu\25 cm2, *wysoki poziom ryzyka- 250 cfu\25 cm2, * bardzo wyskoki poziom ryzyka- > 250 cfu\25 cm2 * metoda wypłukiwań- palce rąk należy zanurzyć w płytce Petriego zawierającej 10 ml bulionu(jedna ręka na jedną płytkę)i pocierać opuszkami o dno płytki przez 1 minutę. Zagrożenia chorobami zakaźnymi. POLSKA, ** czynniki bakteryjne; * gruźlica,* błonica( szczególnie zagrożone są osoby mające kontakt z uchodźcami ze wschodu m.in.: policja, pracownicy celni, personel medyczny ,mieszkańcy regionów wschodnich). * dury brzuszne i salmonelozy (zależne od lokalnej sytuacji epidemiologicznej) * czerwonka bakteryjna, * pałeczka krztuśca, * S.pneumoniae (pneumokokowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych), * H.influenzae typ b ( zapalenie opon mózgowo rdzeniowych), * choroby weneryczne: kiła, rzeżączka, Ch.trachomatis, pałeczki hemofilne, * boreliozy (przenoszone przez kleszczcze) **czynniki wirusowe *wirus grypy, * wirus ptasiej grypy (przeloty ptaków), * wzw typu A,B,C * HIV, * wirus różyczki (szczególnie dla młodych kobiet pracujących w środowisku dzieci) * choroby wirusowe przywiezione z zagranicy, * kleszczowe zapalnie mózgu ** ŚWIAT- tereny endemiczne gdzie przebywając można się zarazić bakteriami, grzybami, wirusami, pasożytami charakterystycznymi dla danego terenu. ** bakterie * maczugowiec błonicy ( tereny wschodnie) * gruźlica *riketsjozy- ograniczenie geograficzne ( głównie USA –gorączkę Gór Skalistych,ospę riketsjową, dur wysypkowy), gorączka guzkowa śródziemnomorska: Europa, Afryka, kraje azjatyckie. * gorączka Q- Coxiella burnetti( były przypadki notowane w Polsce) * serotypy Salmonella przywieziona z zagranicy, * cholera ( zachorowanie należy zgłaszać WHO) : kraje azjatyckie, Indie, Bangladesz, Malezja,Chiny, Arabia Saudyjska ** grzyby * dimorficzne * blastomykoza( głównie Ameryka Północna), * histoplazmoza: USA, Niektóre kraje Ameryki Łacińskiej( Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Urugwaj), Afryka. * kokcydioidomykoza: endemiczne obszary południowej Kalifornii, Arizony, Nowego Meksyku, południowo- zachodniego Teksasu, Ameryka Środkowa, Argentyna, Paragwaj,Wenezuela, Boliwia, Kolumbia, północno- wschodnia Brazylia * sporotrychoza: rejony endemiczne- Ameryka Łacińska: m.in. Urugwaj, północna Argentyna, południowo- wschodnia Brazylia, Kolumbia, Wenezuela; Azja Południowo- Wschodnia, Afryka Południowa, * parakokcydioidomykoza: tereny endemiczne w Ameryce Łacińskiej, głównie w Brazylii. * lombomykoza- tereny Amazonii, Brazylii ** chromoblastomykoza: tereny endemiczne od Wilna do Moskwy, Japonia, południowy Madagaskar, pustynne tereny Afryki, Australii, Wenezueli, Meksyku i Azji ** wirusy * HIV (cały świat), * wirus Dengue ( gorączka tropikalna przenoszona przez komary) ; wybrzeże M. Śródziemnego, wybrzeża Oceanu Spokojnego, Indyjskiego * żółta gorączka: tereny subtropikalne i tropikalne Afryki i Ameryki Środkowo-Południowej, * wirus zapalenia mózgu St. Luis, wirus japońskiego zapalenia mózgu , wirus zapalenia mózgu zachodniego Nilu * wirus kalifornijskiego zapalenia mózgu, * kompleks wirusów zapalenia mózgu ( Europa,Azja, Ameryka Północna) * wirus Ebola: Sudan, Zair( zachorowanie należy zgłaszać do WHO) * wirus Marburg (choroba marburska) : Afryka ** Pasożyty
kryswiec