drobnoustroje chorobotwórcze2.doc

  Źródła zakażenia 

    Źródłem zakażenia nazywamy organizm ludzki lub zwierzęcy w którym: Znajdują się drobnoustroje chorobotwórcze

Namnażają się one Dostają się one do otaczającego środowiska, więc mogą zakażać kolejne, wrażliwe organizmy

Potencjalnym źródłem zakażenia mogą być: Chorzy ludzie lub chore zwierzęta; Nosiciele (zdrowi lub ozdrowieńcy) zarówno ludzie jak i zwierzęta; Zwłoki ludzi lub zwierząt przez krótki okres po śmierci; Pojemniki z hodowanymi drobnoustrojami (sztuczne warunki laboratoryjne przy braku zachowani należytej ostrożności lub wypadku);

 
 Zatem źródłem zakażenia nie mogą być: zbiorniki wodne, pożywienie, ziemia, przedmioty codziennego użytku itp.

Drogi szerzenia się zakażeń – inaczej drogi przenoszenia się zarazków, ważne etapy w cyklu krążenia zarazków w populacji ludzi, zwierząt lub roślin. Dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Znajomość tych dróg umożliwia walkę z zakażeniami a często także opanowanie epidemii.

·         przeniesienie bezpośrednie

o        bezpośrednia styczność (droga kontaktowa) z chorym lub nosicielem przy pocałunkach, kontakcie seksualnym (także analnym i oralnym), podczas pielęgnacji lub leczenia chorych (przeniesienie jatrogenne). Przeniesienie z jednej osoby na drugą, które nie są w relacji matka - dziecko nosi nazwę przeniesienia horyzontalnego.

o        bezpośrednia styczność z chorym zwierzęciem

o        zakażenia własnymi pasożytami np. owsika

o        zakażenie wertykalne, od matki na dziecko, mogące nastąpić poprzez:

§         drogę łożyskową (wrodzone postacie chorób: różyczka, toksoplazmoza)

§         w czasie porodu (droga pochwowa, na przykład zakażenie opryszczkowe

§         karmienie piersią

·         przeniesienie pośrednie

o        zakażona krew (również rodzaj przeniesienia jatrogennego)

o        kontakt skóry z materiałem zanieczyszczonym

o        przeniesienie rękoma (droga fekalno-oralna)

·         droga pokarmowa (nośnikiem pokarm, woda, mleko) Droga pokarmowo-wodna (może być też tylko wodna lub tylko pokarmowa) – zwykle składa się z kilku ogniw: człowiek – woda – produkty spożywcze – człowiek – muchy – produkty spożywcze – człowiek. Drogą tą szerzą się następujące choroby: cholera, dur brzuszny, i dury rzekome, czerwonka, niektóre choroby odzwierzęce, liczne zatrucia pokarmowe.

·         kropelkowa - w wyniku kichania lub kaszlenia na inną osobę. Droga powietrzno – kropelkowa – składa się z jednego ogniwa: człowiek – kropelki śluzu – człowiek, rzadziej tym ogniwem jest kurz. Tą drogą przenosi się znaczna liczba zarazków zakażających drogi oddechowe, a także wywołujących uogólnione choroby np. wirusy grypy, paciorkowce zapalenia płuc, dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, prątki gruźlicy wirus ospy wietrznej, grypy oraz kataru, pneumokoki;

·         inhalacyjna - gdy mikroorganizm pozostaje w powietrzu przez dłuższy czas

·         wektory – żywi przedstawiciele : stawonogi (muchy, komary, wszy, pchły), gryzonie.

·         zakażenie poprzez glebę w której znajdują się zarazki

·         Przez przedmioty codziennego użytku – może przenosić się szereg zarazków np. używanie tych samych ręczników powoduje przenoszenie się dwoinki rzeżączki, komórek i zarodników grzybów, bakteryjnych chorób skórnych, a także chorób pasożytniczych (świerzb). Podobne zakażenia są przenoszone przez bieliznę pościelową i osobistą. Do przedmiotów, które mogą pośredniczyć w przenoszeniu zarazków niektórych chorób należą zabawki dziecięce, niezbyt dokładnie myte naczynia używane do picia lub jedzenia.

·         Szczególną odmianą tej drogi jest droga jatrogenna tj. niezamierzone przenoszenie zarazków przez narzędzia używane podczas diagnozowania i leczenia chorób (igły, strzykawki, endoskopy).

·         Gleba – może pośredniczyć w przenoszeniu znacznej liczby zarazków. Z gleby hoduje się np. laseczki beztlenowe – Clostridium tetani.

·         Pomimo że mogą chorować i ginąc z powodu zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi groźnymi dla nich samych oraz człowieka, to najczęściej są one mechanicznymi oraz fizjologicznymi przenosicielami (wektorami) mikroorganizmów. 
Najważniejsze owady odgrywające szczególną rolę w szerzeniu się chorób zakaźnych to:   

o        Wszy – w naszych warunkach klimatycznych są one zarówno źródłem zakażenia jak i przenosicielem riketsji wywołujących m.in. dur plamisty; 
Pchły – przenoszą ze szczurów na ludzi pałeczki dżumy (Yersinia pestis); 

o        Muchy – są przenosicielami zarazków wywołujących przede wszystkim choroby przewodu pokarmowego: pałeczek duru brzusznego oraz durów rzekomych, pałeczek czerwonki, enterowirusów oraz wirusów poliomelitis;

o        Komary – w klimacie umiarkowanym są głównie przenosicielami arabowirusów. Na obszarach okołozwrotnikowych przenoszą zarodźce malarii (plasmodium) oraz wirusa żółtej gorączki; 

o        Kleszcze – są nosicielami i przenosicielami niektórych wirusów np. wirusów zapalenia mózgu a także riketsji oraz licznych bakterii;

Zarazek - jest to żywy organizm stanowiący czynnik etiologiczny choroby zakaźnej (bionozy) Powyższa definicja dotyczy: bakterii, wirusów, pierwotniaków oraz grzybów. Drobnoustroje chorobotwórcze (zarazki) są pasożytami przystosowanymi do życia w organizmach człowieka lub zwierzęcia. 
Rezerwuar zarazków - elementy przyrody ożywionej i nieożywionej zakażone/skażone patogenami, z których istnieje możliwość przeniesienia zarazków (zakażenia) na rośliny, zwierzęta lub ludzi. Rezerwuar jest dla danych zarazków środowiskiem, w którym się rozmnaża.
Przykłady:

·         koń jest rezerwuarem dla laseczek tężca Clostridium tetani,

·         człowiek jest rezerwuarem dla wirusów HIV,

·         gryzonie jest rezerwuarem dla pałeczek dżumy Yersinia pestis.

Rezerwuar zarazków stanowi pierwsze ogniwo łańcucha epidemiologicznego.
Łańcuch epidemiologiczny to ogniwa niezbędne do wystąpienia zakażenia:

·         źródło zakażenia lub rezerwuar drobnoustrojów

·         drogi i czynniki przenoszenia się drobnoustrojów

·         podatny na zakażenie zdrowy człowiek

Brak jednego z wyżej wymienionych trzech ogniw decyduje o niewystąpieniu choroby zakaźnej.
Nosicielstwo jest stanem specyficznej równowagi immunobiologicznej wytwarzającej się pomiędzy drobnoustrojem a zakażonym organizmem. Chorobotwórczy drobnoustrój namnaża się w ciele gospodarza i jest wydalany na zewnątrz ale nie działa patogennie na jego organizm.  
Nosicielem nazywamy organizm, który nie wykazuje widocznych objawów chorobowych, wydalając jednocześnie zarazki wraz z kalem, łuszcząca się skórą lub plwociną. Stanowi on potencjalne źródło zakażenia dla całego otoczenia.
Choroba zaraźliwa 
Choroba zakaźna, która może się przenosić bezpośrednio pub pośrednio z osoby zakażonej na zdrową

Choroba pasożytnicza (parazytoza) 

Jest to choroba zakaźna, w której uczestniczą drobnoustroje zaliczane do grupy pasożytów (pierwotniaki, robaki płaskie i obłe) 

Choroba oportunistyczna 

Choroba zakaźna wywołana przez drobnoustroje oportunistyczne, czyli takie które z reguły nie są patogenne dla ludzi. Najczęściej wywołują zakażenia u pacjentów z obniżoną odpornością (np. AIDS) lub cierpiący na choroby wyniszczające (nowotwory).

Zakażenie, infekcja (z łac. infectio) – wtargnięcie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych. W celu wywołania choroby muszą one pokonać odporność organizmu. Jeżeli wrota zakażenia znajdują się w pobliżu miejsca występowania infekcji mówi się o zakażeniu miejscowym. Gdy zakażeniu towarzyszą objawy ogólnoustrojowej reakcji zapalnej taki stan nazywa się sepsą.

Przez zakażenie bakteriami (podobnie jak wirusami i grzybami) rozumie się ich wniknięcie do organizmu i rozmnażanie się w nim. Nie jest to równoznaczne z chorobą zakaźną, nawet w przypadku zjadliwych bakterii chorobotwórczych. Dopiero naruszenie równowagi biologicznej wyrażające się przewagą zarazka i uszkodzeniem organizmu gospodarza prowadzi do rozwoju choroby zakaźnej (np. przejście zakażenia gruźliczego, procesu często nieczynnego, w chorobę — czynny proces gruźliczy). Terminy choroba zakaźna i choroba zaraźliwa nie zawsze są równoznaczne, na przykład tężec, botulizm (zatrucie jadem kiełbasianym) są chorobami zakaźnymi, bo wywołanymi przez zarazki lub ich produkty, lecz nie są chorobami zaraźliwymi. Źródła zakażenia, drogi przenoszenia zarazków i inne związane z tym dane są przedmiotem nauki o chorobach zakaźnych (epidemiologii i epizootiologii). Chorobotwórczość jest to zdolność mikroorganizmu do powodowania w makroorganizmie zmian stanu fizjologicznego, manifestujących się objawami klinicznymi oraz zmianami patologicznymi. Chorobotwórczość jest pojęciem złożonym i zależy od właściwości bakterii, atakowanego makroorganizmu i warunków środowiskowych, w których przebywa zarazek i zwierzę. Podstawą chorobotwórczości drobnoustrojów są ich procesy życiowe i produkty metabolizmu. One decydują, czy drobnoustrój jest chorobotwórczy czy też niechorobotwórczy. Bakterie chorobotwórcze nazywa się też pasożytami, a niechorobotwórcze — są profitami.

Bakteria może wywierać działanie chorobotwórcze dzięki zdolności rozprzestrzeniania się w organizmie gospodarza. Tę zdolność określa się mianem inwazyjności. Innym sposobem chorobotwórczego działania jest toksyczność, czyli zdolność wytwarzania jadów przez bakterie, zlokalizowane często nawet tylko w miejscu wniknięcia zarazków. Pewne drobnoustroje mogą wykazywać tylko inwazyjność, inne tylko toksyczność. Przykład pierwszej ewentualności stanowi włoskowiec różycy, zarazek o bardzo dużej inwazyjności, którego wyciągi nie są toksyczne dla zwierząt. Natomiast laseczka tężca nie jest inwazyjna (pozostaje w miejscu wniknięcia), a działa chorobotwórczo wyłącznie dzięki wydzielaniu bardzo silnej toksyny. W większości przypadków stwierdza się oba sposoby działania chorobotwórczego drobnoustrojów — są więc one zarówno inwazyjne, jak i toksyczne, z przewagą jednej lub drugiej właściwości. Na przykład Streptococcus pyogenes przy płonicy uszkadza organizm działaniem toksyny, a przy gorączce połogowej następuje ogólne zakażenie krwi (inwazyjność). Clostridium perfringens może rozmnażać się w jelicie owcy i bez inwazji do tkanek spowodować śmierć zwierzęcia przez działanie toksyn. Jeżeli jednak zarazek ten dostanie się do rany i zaistnieją warunki beztlenowe, to jego łączne działanie — inwazyjne i toksyczne — spowoduje rozwój martwicy (zgorzeli) gazowej.

Rodzaje zakażeń

·         zakażenie podkliniczne (utajone, bezobjawowe) – zakażenie przebiegające bez objawów choroby

·         zakażenie poronne – o łagodnym i krótkotrwałym przebiegu

·         zakażenie miejscowe

·         zakażenie uogólnione (posocznica)

·         zakażenie pokarmowe – zakażenie wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze znajdujące się w pokarmie i wodzie, które dostały się przez układ trawienny

·         zakażenie wewnątrzszpitalne (zakażenie szpitalne) – każde zakażenie związane z pobytem w szpitalu.

·         zakażenie mieszane – jednocześnie wywołane przez kilka różnych patogenów

·         zakażenie kropelkowe – infekcja wywołane przez zarazki znajdujące się we wdychanym powietrzu

·         zakażenie endogenne (samozakażenie, autoinfekcja) – zakażenie wywołane przez florę rezydentną (bytującą w organizmie człowieka); większość z nich to zakażenia oportunistyczne

·         nadkażenie (superinfekcja) – ponowne zakażenie tym samym zarazkiem w czasie trwania leczenia lub rekonwalescencji

·         reinfekcja – ponowne zakażenie tym samym patogenem po wyzdrowieniu

·         zakażenie oportunistyczne

Zakażenie oportunistyczne – endogenne zakażenie charakterystyczne dla osobników o obniżonej odporności (u człowieka głównie spowodowane przez AIDS), ale także wskutek immunosupresji (przy transplantacjach) oraz przy stosowaniu antybiotyków (niszczenie flory fizjologicznej). Czynnikiem tych zakażeń są głównie patogeny uznawane do niedawna za niechorobotwórcze (np. zakażenia florą rezydentną).

·         pierwotniakowe

o        toksoplazmoza (zajęcie ośrodkowego układu nerwowego lub jako zapalenie płuc)

o        kryptosporydioza (wodnista biegunka)

·         ...