PORADNIK PRACODAWCY OS�B NIEWIDOMYCH i S�ABO WIDZ�CYCH Fundacja AWARE Europ� Warszawa 2000 SPIS TRE�CI List Ambasadora USA do Prezesa Zarz�du Fundacji AWARE Europ� ................ 5 Wojciech Maj: Wst�p ............................................................................................ 7 Rozdzia� 1: Ann� Yeadon - Najwa�niejsze - zrozumie� ...................................... 11 Rozdzia� 2: Antonina Adamowicz-Hummel - Jak zachowa� si� w obecno�ci osoby niewidomej lub s�abo widz�cej? ................................................................. 17 Rozdzia� 3; Maureen A. Duffy, Wojciech Maj - Ocena i adaptacja miejsca pracy dla os�b niewidomych i s�abo widz�cych .............................................................. 19 Rozdzia� 4: Stanis�aw Jakubowski, Antonina Adamowicz-Hummel - Wykorzystanie urz�dze� technicznych w tworzeniu stanowisk pracy dla os�b z dysfunkcj� wzroku .................................................................................................................. 37 Rozdzia� 5: Halina Guzowska - Uregulowania prawne dotycz�ce zatrudniania os�b niepe�nosprawnych ...................................................................................... 49 Rozdzia� 6: Ann� Yeadon- Wyzwanie dla �wiata: mo�liwo�� pracy dla ka�dego... 61 Za��czniki: Za��cznik nr 1: Uchwa�a Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 roku: Karta Praw Os�b Niepe�nosprawnych ......................................................... 69 Za��cznik nr 2: Wykaz akt�w prawnych dotycz�cych zatrudniania os�b niepe�nosprawnych ............................................................................................................. 70 Za��cznik nr 3: Instytucje pa�stwowe zajmuj�ce osobami niepe�nosprawnymi .... 74 Za��cznik nr 4: Organizacje pozarz�dowe dzia�aj�ce na rzecz os�b niepe�nosprawnych ............................................................................................................. 75 Za��cznik nr 5: Organizacje zrzeszaj�ce pracodawc�w os�b niepe�nosprawnych i pracownik�w zak�ad�w pracy chronionej ........................................................... 77 Za��cznik nr 6: Po�rednictwo pracy dla os�b niepe�nosprawnych ........................ 77 Za��cznik nr 7: Wybrane mi�dzynarodowe adresy internetowe zawieraj�ce odsy�acze do innych organizacji ............................................................................... 79 Za��cznik nr 8: Og�lnopolskie czasopisma specjalistyczne po�wi�cone problemom zatrudniania os�b niepe�nosprawnych ......................................................... 80 Za��cznik nr 9: Telepraca- cha�upnictwo XXI wieku ............................................ 81 Za��cznik nr 10: Programy celowe przeznaczone dla pracodawc�w i aktywnych zawodowo os�b niepe�nosprawnych ................................................................... 84 Za��cznik nr 11: Rady dla pracodawc�w opracowane przez Komitet do Spraw przy Zatrudnienia Os�b Niepe�nosprawnych przy Prezydencie USA ................... 87 Za��cznik nr 12: Fundacja AWARE Europ� ......................................................... 88 Notki o autorach Antonina Adamowicz-Hummel Pracownik naukowo-dydaktyczny Wy�szej Szko�y Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Prezes Zarz�du Fundacji AWARE Europ�. Maureen A. Duffy Dyrektor Studi�w w Zakresie Rehabilitacji Podstawowej Niewidomych i S�abo Widz�cych w Pennsylvania College of Optometry [Wy�sza Szko�a Optometryczna w Pensylwanii], USA. Halina Guzowska Dziennikarz, kierownik Dzia�u Promocji i Informacji oraz rzecznik prasowy Polskiej Organizacji Pracodawc�w Os�b Niepe�nosprawnych, zast�pca redaktora naczelnego czasopisma "Kompendium Ekonomiczno-Prawne Zak�ad�w Pracy Chronionej". Stanis�aw Jakubowski Informatyk specjalizuj�cy si� w stosowaniu urz�dze� komputerowych i specjalistycznego oprogramowania dla niewidomych. Wyk�adowca w Akademii Podlaskiej w Siedlcach i pracownik Pa�stwowego Funduszu Rehabilitacji Os�b Niepe�nosprawnych. Wojciech Maj T�umacz przysi�g�y j�zyka angielskiego. Prowadzi firm� Medison zajmuj�c� si� konfiguracj� i sprzeda�� sprz�tu i oprogramowania komputerowego dla niewidomych i s�abo widz�cych, a tak�e szkolenia w tym zakresie. Teresa Skiba-St�pniak Kierownik projektu w ramach Programu Rozwoju Zawodowego realizowanego przez Fundacj� Centrum Promocji Kobiet. Cz�onek Zarz�du tej�e Fundacji. Ann� Yeadon Profesor nauk typologicznych na Uniwersytecie Kyushu w Nobeoka w Japonii, Przewodnicz�ca Rady Fundacji AWARE Europ�. Prezes AWARE USA i AWARE UK. Embassy ofthe United States ofAmerica Warsaw, Polami 27 kwietnia 2000 The Ambassador Dr Antonina Adamowicz-Hummel Prezes Zarz�du Fundacja AWARE Europ� ul. Cisowa 4 05-806 Granica Szanowna Pani, Prosz� przyj�� wyrazy uznania w zwi�zku z wydaniem przez Fundacj� cennej publikacji "Poradnik pracodawcy os�b niewidomych i s�abo widz�cych". Ambasada USA poczytuje sobie za pow�d do dumy, i� mog�a to przedsi�wzi�cie wspiera� finansowo. Rz�d Stan�w Zjednoczonych jest �ywo zainteresowany dzia�aniami, kt�re poszerzaj� i wyr�wnuj� szans� os�b niepe�nosprawnych w Polsce i w innych krajach. Transformacja wolnorynkowa w Polsce przynios�a nowy zakres konkurencji oraz potrzeb� wi�kszej przedsi�biorczo�ci. Szybko rozwijaj�ca si� gospodarka kraju nie mo�e pomija� talent�w �adnej grupy obywateli. Na poziomie mikroekonomicznym, umiej�tno�� lepszej integracji os�b niewidomych i s�abo widz�cych w miejscu pracy przyczyni� si� mo�e w spos�b oczywisty do podniesienia konkurencyjno�ci firmy. Poradnik ukazuje pracodawcom mo�liwo�ci i osi�gni�cia os�b niewidomych, zach�caj�c w ten spos�b do zatrudniania ich nie tylko w zak�adach pracy chronionej, ale r�wnie� we wszystkich innych sektorach rynku pracy. Jest to pierwsza publikacja tego typu, skutecznie obalaj�ca mity dotycz�ce os�b niewidomych, a zarazem zawieraj�ca informacje i rady na temat organizacji ich stanowisk pracy. Szczeg�lnym powodem do zadowolenia jest dla mnie fakt, i� poradnik ten jest wynikiem �cis�ej wsp�pracy mi�dzy Fundacj� AWARE Europ� i AWARE USA. Wsp�dzia�aj�c ze sob�, organizacje te przyczyniaj� si� w znacz�cy spos�b do wyr�wnywania szans os�b niepe�nosprawnych w obu krajach. Daniel Fried Wst�p Wojciech Maj Kiedy zosta�em poproszony o napisanie czego� w rodzaju wst�pu do niniejszego podr�cznika, �achn��em si�. C� mia�bym napisa� tytu�em wst�pu? Potem dowiedzia�em si�, �e chodzi o to, bym napisa� co� o sobie! l w ten spos�b kolegium redakcyjnemu uda�o si� przekona� mnie do tego pomys�u. Powiedziano mi jeszcze, �e nie chodzi o to, �eby znale�� jakiego� ekstra niewidomego, kt�ry by�by zawsze lepszy ni� jego widz�cy r�wie�nicy, ale by wypowiedzia� si� taki "zwyczajny" niewidomy. Zgodzi�em si�. Zacz��em si� jednak zastanawia�, co to takiego zwyczajny niewidomy. Przecie� ka�dego cz�owieka cechuj� okre�lone zdolno�ci, upodobania, zainteresowania, niech�ci - s�owem - ka�dy ma r�ne cechy charakteru. Koniecznie musimy sobie to u�wiadomi�, kiedy przyjdzie nam zastanawia� si� nad zatrudnieniem u siebie w firmie osoby niepe�nosprawnej.-Refleksja taka jest bardzo wa�na, bowiem bez niej nasze podej�cie mo�e zosta� zdominowane przez my�lenie stereotypowe. Mo�emy z g�ry za�o�y�, �e zatrudni� inwalid�, to jakby w�asn� r�k� w�o�y� sobie jarzmo na szyj�. Trzeba si� b�dzie nim opiekowa�, znosi� jego kaprysy, ma�o tego - ulega� mu, bo jak tu odm�wi�... Tego rodzaju my�lenie jest absolutnie zrozumia�e, ale wynika w�a�nie z braku refleksji, o kt�rej m�wi�. Ka�dy z nas ma inny charakter i nawyki. Jeden jest dra�liwy, drugi - nieodpowiedzialny, trzeci - apodyktyczny, czwarty - niezr�wnowa�ony emocjonalnie. Kto� inny jest bezinteresownie niemi�y, ten pije, tamten sp�nia si� do pracy, kogo� innego nie spos�b wdro�y� w obowi�zuj�cy w firmie re�im, ale jego wiedza i umiej�tno�ci ka�� go tolerowa�, itd. Co gorsza, przy zatrudnianiu pracownika nie mo�emy pos�u�y� si� narz�dziami pozwalaj�cymi nam dok�adnie przewidzie�, jaki oka�e si� on w pracy. Jednak dowiemy si� tego wkr�tce i mo�e nawet b�dziemy �a�owali, �e nie wiedzieli�my, i� zatrudniamy kogo�, kto po�ow� dnia sp�dza przy telefonie bez �adnego po�ytku dla firmy, albo pi�uje paznokcie przy si�dmej ju� kawie, zamiast zaj�� si� pilnymi sprawami. A i nam samym przecie� zdarzaj� si� dni, w kt�rych nie potrafimy podj�� w�a�ciwej decyzji, miotaj�c si� bez�adu i sk�adu. W przypadku zatrudniania pracownika niepe�nosprawnego mamy w�a�ciwie nieco korzystniejsz� sytuacj�: co� nieco� wiemy bowiem ju� o jego trudno�ciach. Wiemy, �e nie widzi, l tu zaczyna si� kolejny problem: na og� wiemy, jak radzi� sobie ze s�abymi stronami naszych sprawnych pracownik�w, a w pewnych warunkach mo�emy nawet nauczy� si� niekt�re z nich tolerowa�, "wlicza�" w koszty dzia�alno�ci, o ile oczywi�cie uzyskujemy z zatrudniania danej osoby okre�lone korzy�ci. Problem z osobami 8_______________________Poradnik pracodawcy os�b niewidomych i s�abo niepe�nosprawnymi, tak�e niewidomymi czy s�abo widz�cymi, polega na wskutek braku codziennej styczno�ci z nimi, nie bardzo wiemy, jak radz� sobie na ile ich niesprawno�� upo�ledza mo�liwo�ci wykonywania okre�lonych zad zawodowych. Wyja�nieniu tej w�a�nie kwestii ma s�u�y� niniejszy poradnik. niejsza rzecz, to zwalczy� w sobie stereotypowe podej�cie do kwestii zat osoby niepe�nosprawnej po to, by m�c w�a�ciwie zastanowi� si� nad tym, cz�owiek oferuje nam jako potencjalny pracownik. Po tym wst�pie do wst�pu nale�a�oby przej�� do zasadniczego jego tem biografii "zwyczajnego" niewidomego. Urodzi�em si� w 1956 roku jako dzieck zdrowe. Wkr�tce jednak, w wyniku choroby oczu, straci�em wzrok. Wyks zdobywa�em ju� jako cz�owiek ca�kowicie niewidomy. Ucz�szcza�em do przedszkola w zak�adzie dla dzieci niewidomych, co zap pozosta�o bez znaczenia, gdy� wiedzi...
opowiastka