83_84.pdf

P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W

Dzia³ "Projekty Czytelników" zawiera opisy projektów nades³anych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie ponosi

odpowiedzialnoci za poprawnoæ tych projektów, gdy¿ nie testujemy ich laboratoryjnie.

Prosimy o nadsy³anie w³asnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artyku³u nale¿y do³¹czyæ podpisane owiadczenie,

¿e artyku³ jest w³asnym opracowaniem autora i nie by³ dotychczas nigdzie publikowany . Honorarium za publikacjê

w tym dziale wynosi 100,- z³ (brutto) za 1 stronê w EP. Przysy³anych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie

prawo do dokonywania skrótów.

Autor tego projektu

napisa³ do nas:

"Od dawna

denerwowa³o mnie

sprawdzanie wiêkszej

liczby tranzystorów

i okrelanie

rozmieszczenia elektrod

nieznanego elementu."

Jest to wiêc kolejny

przyk³ad na to, ¿e

potrzeba jest matk¹

wynalazku.

Tester tranzystorów

031

Gdy podj¹³em decyzjê

o przebraniu wiêkszej licz-

by wylutowanych tranzys-

torów, postanowi³em skon-

struowaæ urz¹dzenie, które

umo¿liwi³oby szybkie wy-

konanie tej syzyfowej pra-

cy. Przy okazji okaza³o siê,

¿e mo¿e ono pe³niæ funkcjê

prostego wskanika umo¿li-

wiaj¹cego oszacowanie po-

jemnoci kondensatora.

Poniewa¿ osi¹gniêty

wynik okaza³ siê fantastycz-

ny, postanowi³em siê po-

dzieliæ efektami mojej pra-

cy z redakcj¹ EP oraz z Czy-

telnikami.

Zasada dzia³ania uk³adu

jest bardzo prosta i opiera

siê na spostrze¿eniu, ¿e

tranzystor z wisz¹c¹ w po-

wietrzu baz¹ nie przewo-

dzi pr¹du przemiennego,

póki nie ulegnie przebiciu

z³¹cze baza - emiter

(z³¹cze baza - kolektor

przebija siê zwykle przy

napiêciu zbli¿onym do

Ucemax). Napiêcie

przebiciaz³¹czaB-Ewy-

nosi przewa¿nie 6,8V -

8,2V, zatem 5V jest na-

piêciem bezpiecznym

dla tranzystora (tym

bardziej, ¿e przebicie

z³¹cza B-E ma charakter

efektu Zenera i przy

ma³ym pr¹dzie jest od-

wracalne).

Drugim spostrze¿e-

niem jest to, ¿e jeli

w tak zasilanym tranzystorze

po³¹czy siê bazê z kolekto-

rem przez odpowiedni rezys-

tor, to w czasie trwania pó³-

fali odpowiadaj¹cej

w³aciwej polaryzacji

normalnej dla danego typu

tranzystora, to tranzystor

przewodzi.

Poczyniwszy te funda-

mentalne spostrze¿enia, za-

projektowa³em uk³ad umo¿-

liwiaj¹cy jakociowe spraw-

dzanie tranzystora (sprawny/

niesprawny, czyli wzmacnia

lub nie - bez bli¿szego wni-

kania w jego parametry). Za-

sada dzia³ania uk³adu jest

przedstawiona na rys. 1 .

Napiêcie przemienne wy-

twarza prze³¹cznik SW1, ba-

zê do kolektora do³¹cza

w³¹cznik SW2, polaryzacjê

pó³fali p³yn¹cej przez ba-

dany element wskazuj¹

diody LED.

W rzeczywistoci uk³ad

jest trochê bardziej skompli-

kowany ( rys. 2 ): rolê prze-

³¹czników pe³ni uk³ad scalo-

ny 4053 - 3 dwuwejciowe

klucze analogowe, taktowa-

ny dwoma generatorami zbu-

dowanymi na popularnych

uk³adach 555. Generator ste-

ruj¹cy klucze wytwarzaj¹ce

napiêcie przemienne pracuje

z jedn¹ z trzech czêstotli-

woci: 200Hz, 2kHz, lub

20kHz, a generator kluczuj¹-

cy rezystor w bazie - ok.

2Hz.

Zatem w wypadku zwar-

cia koñcówek C i E - obie

diody bêd¹ wieciæ wiat-

³em ci¹g³ym, a w wypadku

do³¹czenia sprawnego tran-

zystora bipolarnego jedna

dioda bêdzie mrugaæ z czês-

totliwoci¹ pracy generatora

zbudowanego na IC2.

Rezystor w bazie mo¿na

wybraæ z trzech wartoci:

100k

, 10k

, lub 1k

Mniejsza wartoæ jest

potrzebny przy sprawdzaniu

tranzystorów o ma³ym

wspó³czynniku wzmocnie-

nia pr¹dowego lub Darling-

tonów mocy, które w swej

strukturze maj¹ oprócz

diody pod³¹czonej równo-

legle do z³¹cza CE, tak¿e

rezystor miêdzy baz¹ a emi-

terem (jak go sprawdziæ

omomierzem?). Wiêkszej re-

zystancji trzeba u¿yæ przy

sprawdzaniu tranzystorów

z du¿¹ bet¹.

Rolê rezystora ogranicza-

j¹cego pr¹d kolektora bada-

nego tranzystora pe³ni re-

zystancja wewnêtrzna klu-

czy analogowych (uk³ady

CMOS s¹ wszak¿e odporne

na zwarcia wyjcia do koñ-

cówek masy i zasilania). Po-

tencjometry monta¿owe re-

guluj¹ wype³nienie przebie-

gów generowanych przez

uk³ady 555. Wartoci ele-

mentów RC nie s¹ krytyczne

- wystarczy spojrzeæ na spo-

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 1/97

8 3

. Prze-

wa¿nie u¿ywa siê rezystora

10k

P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W

Rys. 2.

i czêstotli-

woci prze³¹czania 200Hz.

Nastêpnie, przy zwartych

koñcówkach C i E, nale¿y

wyregulowaæ jednakow¹ jas-

noæ wiecenia diod poten-

cjometrem R2, po czym - po

prawid³owym w³o¿eniu

sprawnego tranzystora usta-

lamy jednakowy czas wie-

cenia i przerwy migaj¹cej

w tym czasie diody (R1).

Interpretacja wskazañ

przy sprawdzaniu tranzys-

tora jest nastêpuj¹ca:

1. ¯adna dioda nie wieci:

przerwa.

2. Obie diody wiec¹ z pe³-

n¹ jasnoci¹: zwarcie.

3. Obie diody wiec¹ z nie-

pe³n¹ jasnoci¹: z³¹cza

BE lub BC.

4. wieci tylko jedna dioda:

z³¹cze BE, BC.

5. Pulsuje dioda zielona:

tranzystor npn.

6. Pulsuje dioda czerwona:

tranzystor pnp.

7. Pulsuje dioda zielona,

dioda czerwona wieci:

tranzystor npn z diod¹

równolegle do z³¹cza CE

(np. BU508D, Darlington

BDX53, itp.)

8. Sytuacja odwrotna ni¿

poprzednio: taki¿ tran-

zystor pnp.

9. Pulsuj¹ca dioda wieci

z ma³¹ jasnoci¹: tranzys-

tor jest sprawny, lecz

w³¹czony inwersyjnie -

tzn. baza znajduje siê

w dobrym miejscu, za-

mieniony jest kolektor

z emiterem.

Zatem, gdy znany jest

rozk³ad elektrod tranzystora

i jego budowa wewnêtrzna,

sprawdzenie go sprowadza

siê do jednego pod³¹czenia

i stwierdzenia, czy diody wie-

c¹ w odpowiedni sposób.

Testowanie nieznanego

elementu wymaga max.

6 pod³¹czeñ (3 x po kolei,

obróciæ o 180 o i znów 3 x po

kolei), by uzyskaæ efekt

z poz. 5..8, jeli tak siê nie

stanie, s¹ dwie mo¿liwoci:

albo jest to niesprawny tran-

zystor bipolarny, albo inny

element (FET, MOSFET, ty-

rystor, itd.) i spraw¹ do-

wiadczenia jest ocenienie,

który to przypadek.

Sprawdzanie kondensa-

torów jest intuicyjne i od-

bywa siê metod¹ porównaw-

cz¹. Przy niewielkiej wpra-

wie mo¿na oceniæ na oko

rz¹d pojemnoci. Przy

20kHz diody zaczynaj¹

wieciæ ju¿ od 100pF (s³ow-

nie: sto pikofaradów - na

pierwszy rzut oka niepraw-

dopodobne!).

To zastosowanie, na po-

zór niepotrzebne, oddaje du-

¿e us³ugi przy sprawdzaniu

kondensatorów SMD, które

przecie¿ z regu³y nie maj¹

czytelnych oznaczeñ.

Wskazane jest sprawdze-

nie w celach treningowych

sprawnych elementów

o znanymrozk³adzienó¿ek,

szczególnietranzystorówin-

nych ni¿ bipolarne, by zo-

baczyæ jak uk³ad na nie re-

aguje.

Pola pomiarowe zosta³y

wykonane z fragmentów

precyzyjnych podstawek do

uk³adów scalonych. Ponie-

wa¿ jedna podstawka jest za

niska w stosunku do diod

LED, zosta³y u¿yte dwie

w³o¿one jedna w drug¹. Ma

to jeszcze tê zaletê, ¿e

umo¿liwia wymianê pola

pomiarowego bez u¿ycia lu-

townicy.

Miko³aj Przychoda

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory

R1, R2: 100k

R5: 100k W

Kondensatory

C1: 4,7 m F/10V

C2, C6: 100nF

C3: 47nF

C4: 4,7nF

C5: 470pF

C8: 1

F/16V

C9, C10: 100 m F/16V

Pó³przewodniki

IC1: 4053

IC2, IC3: 555

IC4: 7805

D1, D2: diody LED

D3..7: 1N4001

Elektronika Praktyczna 1/97

sób prze³¹czania rezystora

w bazie, czy kondensatora

ustalaj¹cego czêstotliwoæ

pracy IC3.

Uruchomienie urz¹dze-

nia jest proste i sprowadza

siê do ustawienia prze³¹cz-

nikiem rezystancji w bazie

równej ok. 10k

potencjometry

R3: 1k W

R4: 10k

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: