Edyta Węglewska
I WF
PWSZ Wałcz
EFEBIA
Efebia to system wychowania obowiązujący w miastach starożytnej Grecji, który poprzedzał przyjęcie do wspólnoty pełnoprawnych obywateli. Głównym elementem efebii było szkolenie wojskowe oraz przygotowanie młodzieńców do przyszłych zadań społecznych i politycznych.
Pierwsze wzmianki o ateńskiej efebii pochodzą z roku 335 p.n.e., czyli po klęsce pod Cheroneją. Wtedy to okazało się, że zaprawa do służby wojskowej była niewystarczająca i ujęto przysposobienie wojskowe w formę bardziej konkretną przez stworzenie instytucji zwanej efebią.
Obowiązywała ona wszystkich obywateli zasadniczo od 18 roku życia, choć niektóre źródła podają od lat 16. Młodzi Ateńczycy osiągając odpowiedni wiek poddawani byli najpierw testowi sprawnościowemu, po którym składali przysięgę w świątyni Aglauros. Następnie zakładali tzw. chlamidy i byli przydzielani do oddziałów. Kształcenie efebów polegało głównie na uprawianiu ćwiczeń fizycznych pod kierunkiem pajdotryby- trenera oraz szkoleniem wojskowym, którym kierował nauczyciel instruktor- didaskalos. Kształcono ich również w muzyce i poezji, gdyż do ich przyszłych obowiązków należało uczestniczenie i branie czynnego udziału w uroczystościach państwowych. W czasie trwania służby, efebowie musieli złożyć przysięgę, że pod czas walki nie opuści a swoich współtowarzyszy, że nie zhańbią powierzonej im broni, a także bronić państwa nawet z narażeniem życia. Pod koniec pierwszego roku najlepsi efebowie otrzymywali włócznie i tarcze hoplitów i wysyłani byli do granicznych fortec ateńskich. Gdzie w praktyce ćwiczył nabyte umiejętności wojskowe.
W epoce hellenistycznej, efebia straciła częściowo swój charakter wojskowy. Przestała być obowiązkowa, a nabrała bardziej charakteru elitarnego, do której należeli na ogół synowie najzamożniejszych. W III w p.n.e. ograniczono czas jej trwania do jednego roku. W okresie III – II w p.n.e. liczebność efebii bardzo zmalała, a później- z biegiem czasu wzrosła, gdyż zaczęto przyjmować cudzoziemców. W ówczesnym czasie szkolenie fizyczne ograniczono do popisów i ćwiczeń fizycznych, natomiast większy nacisk położono na wykształcenie intelektualne (filozofia, literatura, retoryka, muzyka).
Efebia w Sparcie przebiegała dość podobnie, jednak była bardziej wymagająca. Zaczynała się również około 18 roku życia. O kształcenie umysłowe prawie nie dbano, akcentowano jedynie opowiadania i pieśni wojenne lub o charakterze patriotycznym. Ogromny nacisk kładziono za to na musztrę wojskową, ćwiczenia z bronią, marsze, trudne prace wojskowe, rzut oszczepem, zapasy. Aby zahartować wojowników, czasami zabierano ich do siedzi helotów i zezwalano na zabijanie niewolników, którzy w nocy opuścili swoje mieszkanie. Egzamin wojskowej dojrzałości młodzieńca stanowiła tzw. Krypteja. Była to rytualna chłosta -diamastigosis przed ołtarzem Artemis Orthii, która w epokach późniejszych przekształciła się w brutalny sprawdzian wytrzymałości fizycznej. Po ukończeniu efebii każdy Spartanin musiał odsłużyć 10 lat w garnizonie, po czym dostawał prawa obywatelskie i musiał się ożenić.
edzia1303