Zoonozy – choroby odzwierzęce.pdf - Choroby - jola_data

Farmakoterapia

Zoonozy – choroby odzwierzêce

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zoonozy

jako wszelkie choroby przenoszące się na ludzi za

pośrednictwem zwierząt kręgowych. Do najgroźniejszych

dla człowieka chorób odzwierzęcych należą: włośnica,

bruceloza i wścieklizna.

Objawy kliniczne włośnicy są różno-

rodne i zależne od ilości atakujących

pasożytów. Często zarażenia prze-

biegają bezobjawowo. Inne przy-

bierają kształt jednego z poniższych

zespołów.

Zespół biegunkowy związany jest

z pasożytowaniem postaci dojrzałych

w świetle jelita cienkiego. Biegunce

często towarzyszą bóle brzucha i wy-

mioty. Zespół ten może przejść w ze-

spół włośnicowy lub przewlekać się ze

względu na wielokrotne spożywanie

zarażonego pokarmu. Przewlekły ze-

spół biegunkowy, przez uszkodzenie

kosmków jelitowych, prowadzi do ze-

społu złego wchłaniania.

Organizmy chorobotwórcze w tych

schorzeniach to:

• wirusy (m.in. wścieklizna, kleszczowe

zapalenie mózgu);

• bakterie: bruceloza, salmonelloza,

borelioza, wąglik;

• chlamydie: ornitozy;

• priony: choroba Creutzfeldta-Jako-

ba;

• grzyby: kryptokokoza, grzybice

skórne;

• pierwotniaki: toksoplazmoza,

• tasiemce;

• nicienie: włośnica, zespół larwy wę-

drującej skórnej itp.

sie przebudować metabolizm komórki

i zmusić ją do produkcji elementów

włóknistych, zwielokrotnienia ilości ją-

der komórkowych oraz „nakazać” jej

przejście na metabolizm beztlenowy

i pozwolić na wysycenie błony przez

związki wapnia. Prowadzi to do swo-

istego unieśmiertelnienia zarażonej

komórki, co z kolei pozwala pasoży-

towi na wieloletnie oczekiwanie na

zamknięcie cyklu rozrodczego.

Zespół włośnicowy występuje naj-

częściej w 2 tygodnie po spożyciu

zarażonego mięsa. Triada dominują-

cych objawów obejmuje gorączkę,

bóle mięśni i złe samopoczucie. Go-

rączka dochodzić może do 40°C

i poprzedza wystąpienie bólów mięś-

ni najczęściej używanych (najlepiej

ukrwionych, czyli w efekcie z najwięk-

szą ilością larw włośnia) – zginaczy,

mięśni gałki ocznej, mięśni oddecho-

wych oraz mięśni szyi i karku. Bóle

spowodowane są wzrostem larw

w komórkach mięśniowych. Pasożyty

nie omijają też komórek mięśnia serco-

wego i mogą dawać objawy zapale-

nia mięśnia sercowego, z jego ostrą

niewydolnością.

Włośnica częsta jest wśród dzikich

zwierząt, którym nieobce jest polo-

wanie na słabszych, ale i pożeranie

padłych pobratymców. Wśród zwie-

rząt hodowlanych przypadki włośnicy

najczęściej dotyczą świń, bydła i koni,

a rolę w przenoszeniu pasożytów ze

zwierząt dzikich na hodowlane odgry-

wają z jednej strony szczury, a z drugiej

stosowanie przez hodowców nielegal-

nych praktyk dotyczących karmienia

zwierząt odpadkami mięsnymi.

Włośnica

Włośnicą można zarazić się w wyniku

spożycia mięsa zawierającego żywe

larwy Trichinella spiralis. Enzymy żołąd-

kowe nadtrawiają otoczkę pasożyta

i umożliwiają wydostanie się larwy do

światła 2/3 górnych jelita cienkiego,

gdzie dojrzewa w postać dorosłą (sa-

mica 3 mm, samiec 0,5 mm długości).

Bytowanie tych nicieni w przewodzie

pokarmowym kończy się po uzyskaniu

odpowiedniego stopnia odporności

przez organizm, tj. w ciągu 2 miesięcy.

W międzyczasie pasożyty te kopulują,

zaś samice, atakując okolicę podsta-

wy kosmków jelitowych, dostają się

do układu chłonnego jelit. Tam każda

wydaje na świat nawet do 2500 larw.

Larwy o długości 0,08 mm wędrują

z chłonką, a następnie z prądem krwi

po organizmie, niewybiórczo zasied-

lając jego pojedyncze komórki. Dla

komórek kończy się to śmiercią, za

wyjątkiem poszukiwanych przez paso-

żyta komórek mięśni poprzecznie prąż-

kowanych. W miocycie larwa włośnia

jest w stanie przetrwać, w międzycza-

Zachorowanie przez człowieka na

włośnicę zdarza się na szczęście rzad-

ko dzięki odpowiedniemu nadzorowi

weterynaryjnemu. W Polsce przebada-

ne mięso oznaczane jest pieczęciami,

których wzór ustalają odpowiednie

przepisy. Wprowadzenie do obrotu

mięsa, które uniknęło kontroli, jest jedną

z najważniejszych przyczyn zakażenia

włośnicą. Kolejną jest brak staranności

w przygotowaniu potraw mięsnych. Lar-

wy włośnia spiralnego giną po 10 minu-

tach gotowania w temperaturze 58,5°C

(za bezpieczny czas gotowania mięsa

przyjmuje się 10 minut na każdy 1 kg).

Zamrożenie mięsa w temperaturze minus

20°C na okres ponad 3 dni również

skutecznie zabija te pasożyty.

Reakcje odpornościowe na atak paso-

żytów mogą przyjąć przebieg opacz-

ny, prowadząc do alergicznego zapa-

lenia naczyń z uszkodzeniem śródbłon-

ka, destrukcją naczyń włosowatych

i naciekami komórek zapalnych. Cha-

rakterystyczne są wybroczyny krwawe

w spojówkach oczu i pod płytkami

paznokciowymi, wysypki skórne oraz

obrzęki lokalizujące się wokół oczu.

Dodatkowo objęte procesem mogą

zostać organy wewnętrzne, co skutkuje

śródmiąższowym zapaleniem płuc lub

kłębuszkowym zapaleniem nerek.

Farmakoterapia

Neuro-trichinelloza wiąże się z uszko-

dzeniem neuronów centralnego systemu

nerwowego przez wnikające do nich

pasożyty oraz z podrażnieniem opon

mózgowo-rdzeniowych. Dodatkowymi

obciążającymi rokowanie okolicznoś-

ciami są infekcje bakteryjne nakładają-

ce się na zarażenie włośniem, poczyna-

jąc od salmonelloz wskutek spożywania

tego samego niedopieczonego mięsa,

po nadkażenie bakteryjne zapalenia

płuc. 95% rozpoznania pochodzi z od-

powiednio zebranego wywiadu od pa-

cjenta. Początkowe objawy choroby na-

suwać mogą bowiem podejrzenia o np.

zatrucie pokarmowe, grypę, mononukle-

ozę czy wirusowe zapalenie wątroby.

Zachorowanie rodzinne i grupowe, na

ograniczonym terenie oraz możliwość

spożycia nie badanego mięsa uprasz-

cza postawienie diagnozy. Badania

dodatkowe, pomagające ustalić rozpo-

znanie obejmują:

• morfologię i rozmaz krwi obwo-

dowej: leukocytoza w granicach

10000-15000 oraz odsetek eozy-

nofilów w granicach 5-50%, który

utrzymuje się tygodniami (spadek

eozynofilii w ciężkiej włośnicy ro-

kuje źle),

• CPK i LDH: podwyższone wskaźniki

uszkodzenia komórek mięśniowych,

• proteinogram: podwyższone miana

gamma-globulin,

• elektromiografia: wykrycie uszkodze-

nia mięśni,

• biopsja mięśnia: wykrycie larw włoś-

nia lub ich materiału genetycznego

(metodą PCR),

• badania serologiczne: specyficzne

dla włośnia przeciwciała wystę-

pują od końca drugiego tygodnia

choroby.

• leków przeciwpasożytniczych ak-

tywnych wobec jelitowych postaci

włośnia, nawet w razie podejrzenia

zarażenia: mebendazol 400 mg/d

lub albendazol 400 mg/d doust-

nie przez 3-5 dni (w ciąży pyrantel

10 mg/kg/d przez 5 dni), co zmniej-

szy ilość larw penetrujących w głąb

organizmu,

• środków przeczyszczających i alko-

holu w ciągu kilku godzin po spoży-

ciu zarażonego mięsa,

• niesterydowych leków przeciwbó-

lowych w celu zmniejszenia bólów

mięśniowych,

• sterydów, do czasu ustąpienia go-

rączki i objawów alergicznych; nale-

ży je stosować z rozwagą (z jednej

strony zapobiegają nadmiernej reak-

cji zapalnej wobec toksyn uwolnio-

nych z zabitych pasożytów, z drugiej

strony działają immunosupresyjnie).

Po ustąpieniu ostrych objawów większość

chorych dobrze toleruje obecność otor-

bionych w komórkach mięśniowych larw

i nie ma wówczas potrzeby podawania

leków innych, niż przeciwbólowe.

Objawy dominujące w postaci prze-

wlekłej obejmują, oprócz nawracają-

cej gorączki, dolegliwości ze strony po-

szczególnych układów:

• układu ruchu: bóle kostno-stawowe,

najczęściej okolicy krzyżowo-lę-

dźwiowej i dużych stawów (bio-

drowych, kolanowych i ramiennych)

oraz bóle mięśni,

• układu nerwowego: uszkodzenie

układu autonomicznego (zlewne

poty, nadmierna męczliwość, upor-

czywe bóle głowy) oraz charakte-

rystyczne uszkodzenie nerwu VIII

(niedosłuch w zakresie tonów wy-

sokich),

• układu pokarmowego: powiększenie

wątroby z jej uszkodzeniem,

• układu płciowego: impotencja, za-

palenie jąder i najądrzy, zahamo-

wanie spermatogenezy i produkcji

testosteronu.

Bruceloza

Rzadka w Polsce choroba odzwierzę-

ca, dotycząca wyłącznie osób zawo-

dowo związanych ze zwierzętami.

Bakterią Brucella abortus bovis zakazić

mogą się weterynarze, zootechnicy, ho-

dowcy bydła i pracownicy rzeźni. Kon-

takt tkanek zwierzęcych z uszkodzoną

skórą powoduje wniknięcie bakterii, któ-

re następnie przemieszczają się drogą

naczyń limfatycznych do węzłów chłon-

nych. Rozwój infekcji powoduje odczyn

zapalny, przybierający postać ziarniny,

z tendencją do bliznowacenia. Następ-

nym etapem jest rozsiew bakterii drogą

krwi z zajęciem narządów odległych,

co może przebiegać w 3 postaciach:

• ostrej: sepsy, z zapaleniem wielona-

rządowym;

• podostrej: bez falistej gorączki i za-

grożenia nagłym zgonem;

• przewlekłej, najczęstszej w Polsce

(choroba Bonga).

Postępowanie z chorym jest zależne

od stopnia zaawansowania choroby.

Celem leczenia jest wyeliminowanie

lub zmniejszenie ilości pasożytów w or-

ganizmie oraz łagodzenie objawów

choroby. Chory, jeśli nie występują po-

wikłania, leczony jest w domu. Farma-

koterapia obejmuje podawanie:

O rozpoznaniu brucelozy decyduje

wywiad epidemiologiczny i badania

dodatkowe, które obejmują:

• odczyn aglutynacji Wrighta,

• odczyn wiązania dopełniacza,

Farmakoterapia

• odczyn skórno-alergiczny Burneta,

• morfologia z rozmazem krwi obwo-

dowej: prawidłowa lub zmniejszona

leukocytoza, przewaga limfocytów

w rozmazie.

przez samochód zwierząt (nawet te nie

zarażone wścieklizną, nie rozumiejąc

dobrych intencji, atakują).

pobranego od zwierzęcia, a także

w osadzie płynu mózgowo-rdzenio-

wego i moczu,

• stwierdzające obecność specyficz-

nych dla wścieklizny przeciwciał we

krwi chorego.

Zachorowania są rzadkie wśród ludzi

dzięki ścisłemu nadzorowi nad osoba-

mi pokąsanymi oraz obserwacji podej-

rzanych zwierząt i badaniu ich tkanek.

Ogromne znaczenie ma wykładanie

w terenie doustnej szczepionki dla

zwierząt drapieżnych, obowiązkowe

szczepienia psów i nadzór nad zwie-

rzętami wwożonymi do Polski. Osoby

zawodowo narażone na zakażenie

obowiązuje szczepienie.

Podstawowe postępowanie lecznicze

w brucelozie to antybiotykoterapia.

Najlepiej udokumentowane działanie

dotyczy tetracyklin w skojarzeniu z ri-

fampicyną oraz aminoglikozydów (na-

leży stosować z rozwagą, ze wzglę-

du na działanie uboczne, nasilające

uszkodzenia słuchu).

Dodatkowo stosuje się specjalne me-

tody (RT-PCR) wykrywające materiał

genetyczny wirusa w ślinie. Niestety,

nie jest znane żadne skuteczne lecze-

nie choroby w momencie wystąpienia

jej objawów. Pacjenta należy umieścić

na oddziale intensywnej terapii w ce-

lu stosowania leków zwiotczających

i uspokajających oraz mechanicznej

wentylacji.

Wścieklizna

Wścieklizna jest odzwierzęcą cho-

robą wirusową o ciężkim, nierzadko

śmiertelnym przebiegu. Występuje

wyłącznie wśród ssaków i objawia

się zapaleniem centralnego systemu

nerwowego. Wirus RNA z rodziny

Rhabdoviridae przenoszony jest ze śli-

ną w czasie ugryzienia lub oślinienia

uszkodzonej skóry bądź błony śluzo-

wej. W miejscu wprowadzenia wirusa

zakażone zostają komórki mięśniowe,

a następnie wirus wnika do komórek

nerwowych, gdzie szerzy się wzdłuż

ich wypustek w stronę mózgu, z szyb-

kością 3 mm/godzinę. W istocie szarej

mózgu następuje intensywna replikacja

wirusów, które drogą naczyń krwionoś-

nych i nerwów przenikają do pozosta-

łych narządów, w tym do gruczołów

ślinowych. Wirus pojawia się w ślinie

na kilka dni przed wystąpieniem obja-

wów choroby.

Okres wylęgania wścieklizny zależny

jest od liczby wirusów oraz od odle-

głości miejsca penetracji od centralne-

go systemu nerwowego i waha się od

jednego do trzech miesięcy.

Postępowanie po pogryzieniu obej-

muje przemycie rany wodą z mydłem,

następnie odkażenie środkami che-

micznymi lub opracowanie chirurgicz-

ne. Oczywiście przy okazji należy

pamiętać o profilaktyce przeciwtęż-

cowej. Decyzję o podaniu szczepionki

i surowicy przeciw wściekliźnie lekarz

chorób zakaźnych zawsze podejmuje

indywidualnie, a dowód szczepienia

zwierzęcia nie jest argumentem za za-

niechaniem profilaktyki. Postępowanie

to należy wdrożyć jak najszybciej po

ekspozycji, kierując się do najbliższego

oddziału chorób zakaźnych. W przy-

padku możliwości obserwacji podej-

rzanego zwierzęcia, stosuje się jego

10-dniową izolację lub dokonuje się

jego sekcji w celu pobrania materiału

do badań. Jeśli zwierzę nie zachoru-

je, można odstąpić od kontynuowania

profilaktyki.

Klinicznie wścieklizna rozpoczyna

się objawami zwiastunowymi, trwają-

cymi do 4 dni: mrowieniem w okolicy

miejsca pokąsania, stanami gorącz-

kowymi, bólami głowy i wymiotami.

Choroba na dalszym etapie prze-

chodzi w okres pobudzenia: chory

jest niespokojny, występują objawy

psychotyczne i napady agresji, mogą

wystąpić napady drgawek. Charak-

terystyczne i wyjątkowe jest zjawisko

wodowstrętu – skurcze mięśni gardła

i krtani przy próbach połykania, a na-

wet na widok lub odgłos przelewają-

cej się wody. Ostre objawy występują

od 2 do 10 dni, następnie wścieklizna

przechodzi w okres porażeń, prowa-

dzących do zgonu.

Rezerwuarem i głównym przenosicie-

lem wirusa wścieklizny jest dziki lis.

Chore zwierzę atakuje inne zwierzęta

dzikie i domowe, które stają się nie-

bezpieczne dla człowieka. Należy

zwrócić uwagę na fakt, że chore zwie-

rzęta zmieniają swoje zwyczaje. Dzikie

zwierzęta, normalnie płochliwe, zacho-

wują się nietypowo, spokojnie (dając

się złapać) lub agresywnie (atakują

człowieka). Należy również zwalczyć

odruch współczucia i nie podchodzić

z gołymi rękami np. do potrąconych

Dla rozpoznania choroby ważne jest

umiejętne zebranie wywiadu, w celu

przełamania oporów pacjenta przed

wyjawieniem styczności z chorym

zwierzęciem (kłusownicy). Badania

dodatkowe pomocne w ustaleniu roz-

poznania obejmują testy immunofluo-

rescencyjne:

• wykrywające obecność wirusa

w odciskach rogówki, bioptatach

skóry chorego człowieka i mózgu

Na szczęście szczepionka przeciw

wściekliźnie może być skuteczna rów-

nież po zakażeniu. Dzieje się tak dzięki

specyficznej, wolnej drodze wirusa do

miejsca namnażania – mózgu, co po-

zwala organizmowi na wystarczająco

szybkie nabycie odporności. Warun-

kiem jest podanie szczepionki zaraz po

kontakcie z chorym zwierzęciem.

dr med. Łukasz Szczygieł

Zoonozy – choroby odzwierzęce.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: