HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA
WYKŁAD 1
Na stanowisku pracy fizjoterapeuty istnieje ryzyko kontaktu z szeregiem szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych czynników zagrażających zdrowiu.
Wśród tych czynników wyróżniamy:
Ø czynniki biologiczne
Ø czynniki chemiczne
Ø czynniki fizyczne
Ø czynniki związane ze sposobem wykonywania pracy
Ø czynniki psychospołeczne
Czynniki szkodliwe dla zdrowia na stanowisku fizjoterapeuty.
Szkodliwymi czynnikami biologicznymi w rozumieniu dyrektywy Rady Europy, są wszystkie drobnoustroje – wirusy, bakterie i grzyby łącznie z hodowlami komórkowymi i pasożytami wewnętrznymi, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub innego działania toksycznego.
Źródłem zakażenia w pacówkach służby zdrowia może być pacjent ( chory, nosiciel, zakażony), pochodzący od niego materiał zakaźny (krew i jej składiki, wydaliny i wydzieliny) oraz przedmioty nimi zabrudzone wraz z powietrzem.
Drogi zakażenia w placówkach służby zdrowia:
Ø bezpośrednie - kontakt ze skórą nieuszkodzoną, kontakt z błonami śluzowymi, kontakt ze skórą uszkodzoną mechanicznie lub zmienioną chorobowo.
Ø pośrednie – przenoszenie poprzez tzw. wektory ( droga powietrzno – kropelkowa i powietrzna, wodno – pokarmowa oraz poprzez skażone przedmioty).
Łańcuch epidemiczny – szereg powiązanych ze sobą ognisk epidemicznych / kolejne etapy przenoszenia przenoszenia się drobnoustrojów z jednego gospodarza na drugiego tego samego lub innego gatunku.
Ø źródło zakażenia (rezerwuar)
Ø droga przenoszenia (mechanizm przenoszenia)
Ø wrota zakażenia ( mijsce przez które następuje kontakt)
Ø organizm wrażliwy (populacja)
Ze względu na specyfikę środowiska pracy fizjoterapeuty tj. mikroklimat i bezpośredni kontakt z pacjentami istnieje duży stopień narażenia na biologiczne czynniki chorobotwórcze, wśród nich wyróżniamy:
Ø wirusy zapalenia wątroby (C i B - najczęstsze)
Ø wirus HIV
Ø prątki gruźlicy i prątki atypowe
Ø adenowirusy, reowirusy, enterowrusy, wirusy grypy, wirus paragrypy
Ø wirus różyczki
Ø wirus cytomegalii
Ø wirus ospy wietrznej i półpaśca
Ø wirus świnki
Ø wirus opryszczki
Ø gronkowiec złocisty
Ø paciorkowiec ropny
Ø pałeczki z rodzaju Salmonella, Shigella, Klebsiella, Escherichia coli, Clostridium perifringes
Ø grzyby dermatofity
Ø szereg grzybów pleśniowych
Ø chorobotwórcze drożdżaki
Ø chorobotwórcze pierwotniaki
Ogólny podział widma promieniowania elektromagnetycznego:
Ø promieniowanie radiowe - długość fali powyżej 1 mm
Ø promieniowanie optyczne
– zakres promieniowania podczerwonego światła widzialngo, promieniowanie nadfioletowe , długość fali od 1 mm do 100 nm.
Ø promieniowanie jonizujące – zakres promieniowania X, gamma, długość fali poniżej 100 nm.
Im długość fali dłużsa tym częstotliwość mniejsza i odwrotnie.
Promieniowanie nadfioletowe – zakres długości fali od 100 do 400 nm
· UVA – 315 (320) - 400 (380) mm
· UVB – 280 – 315 (320) mm – zakres erytemalny
· UVC – 100 – 280 mm – zakres koniunktywalny
Energia fotonów promieniowania nadfioletowego zawiera się w przedziale od 3.3 eV do 125 eV.
Promieniowanie nadfioletowe o energii mniejszej niż 12 eV ( o długości fali powyżej 104 nm) nie powoduje jonizacji powietrza i tkanki biologicznej.
Działanie promieniowania nadfioletowego w odniesieniu do organizmów żywych:
Ø działanie termiczne
Ø działanie fotochemiczne może powodować:
- zmiany konformacyjne białek i kwasów nukleinowych (podstawowym chromoforem promieniowania UV jest kwas deoksyrybonukleinowy).
Wpływ promieniowania na skórę – stopień penetracji i absorpcji promieniowania UV przez skórę uzależniony jest od:
· grubości skóry
· stopnia pigmentacji
· fototypu skóry
· czasu ekspozycji
Efekty oddziaływania promieni UV na skórę:
· rumień fotochemiczny natychmiastowy
· rumień fotochemiczny opóźniony
· wzmożona indukcja limfocytów T
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY:
W wątrobie zachodzi ponad 500 różnych procesów biologicznych, które mają bezpośredni wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu:
· wytwarza białka
· magazynuje witaminy: A, D, E oraz niewielkie ilości witminy C, żelazo i inne minerały
· buforuje poziom glukozy
· reguluje transport tłuszczów, kontroluje wytwarzanie i wydalanie cholesterolu
· reguluje proces krzepnięcia krwi
· wytwarza żółć niezbędną do emulgacj tłuszczów
· oczyszcza krew neutralizując i niszcząc szkodliwe substancje
· metabolizuje alkohol i niektóre leki
· utrzymuje równowagę hormonalną
· wytwarza kompleksy immunologiczne
· bierze czynny udział w procesie termoregulacji
WZW – grupa schorzeń wywołanych przez hepatotropowe wirusy, w konsekwencji powodują stan zapalny wątroby. Objawy chorobowe związane są z uszkodzeniem komórki wątrobowej, co może spowodować wzrost aktywności transaminaz i różnie nasilone inne objawy włącznie z żółtaczką. Na podstawie obrazu klinicznego i przebiegu klinicznego choroby można rozpoznać wirusowe występowanie zapalenia wątroby, jednak nie jest możliwe określenie typu zakarzenia bez szczegółowych badań serologicznych.
WZW – pierwotnie hepatotropowe – wywołane przez kilka rodzajów wirusów, głównie HaV (Hepatitis A Virus), HBV, HDV, HEV, a także HGV, TTV. Wirusy HAV i HEV szerzą się drogą pokarmową, pozostałe wirusy – drogą naruszenia ciągłości tkanek, zwanej również drogą parenteralną ( wyższa aktywność alaminad)
WZW wtórnie hepatotropowe – wywołane są wtórnie w przebiegu zakażeń:
· wirusem mononukleazy zakaźnej ( wirus Epsteai - Berr)
· wirusem cytomegalii
· wirusem uogólnionej opryszczki pospolitej
· wirusem różyczki
· wirusem świnki
· wirusem Echo
· wirusem żółtej gorączki
WZW typu A – jest ostrą samoograniczającą się martwiczo – zapalną chorobą miąższu wątroby, wywołaną przez przenoszonego drogą pokarmową wirusa.
Czynnik etioloiczny: wirus RNA z rodziny Picornoviridae cechuje się nieskomplikowaną budową antygenową. Odporność HAV na rozmaite czynniki fizykochemiczne tłumaczy jego wyjątkową zakaźność:
· w kwaśnym pH może przetrwać 4 godziny
· jest nieskończenie odporny na działanie niskich temperatur
· źródłem wirsa jest skażona woda, surowe ryby lub mięczaki
· w temperaturze 80 stopni Celciusza po 10 minutach jego miano spada nieznacznie
· nie niszczą go detergenty, dobrze znosi działanie chloru
· może przebywać w gruntoych ciepłych wodach szelfowych
Rezerwuar i źródło zakażenia: człowiek.
Specyfika objawów klinicznych (4 fazy):
1. faza inkubacji – od 2 do 4 tygodni od momentu wniknięcia wirusa do organizmu do pojawienia się pierszych objawów
2. faza zwiastunowa (prodromalna) – od 3 do 10 dni, w trakcie której mogą wystąpić niecharakterystyczne dolegliwości ogólnego osłabienia, znużenia, niewysokiej gorączki, bólów stawowo-mięśniowych, utrata apetytu, nudności, wymioty.
3. faza ostra – trwa od kilku – kilkunastu tygodni. W tym czasie obserwuje się ściemnienie moczu, bóle w prawych podżebrzu, zażółcenie białkówek i powłok skóry
4. faza zdrowienia
Podobnie jak inne typy WZW, ostre WZW typu A może przebiegać:
· całkowicie bezobjawowo
· objawowo ale bezżółtaczkowo
· klasycznie z możliwością wyróżnienia 4 typowych faz choroby (70% dorosłych)
· piorunująco, z cechami niewydolności funkcji wątroby i zagrożeniem życia (1/100 przypadków, głównie osoby starsze, powyżej 50 roku życia)
Cechy epidemiologiczne:
· choroba jest rozpowszechniona na całym świecie
· ok 40% ogółu zapaleń wątroby stanowi HAV
· transmisja wirusa prawie wyłącznie drogą fekalno – oralną
· większość zachorowań dotyczy małych i dorastających dzieci
· u 90% populacji dorosłych stwierdza się występowanie przeciwciał przeciwko HAV
· ryzyko zachorowania znacznie wzrasta w krajach ubogich i przeludnionych o niskich standardach sanitarnych
· im mniejsza cyrkulacja wirusa tym większa możliwość zachorowania w późniejszym wieku
· nasilenia zachorowań ma charakter cykliczny
· w krajach o niskiej i średniej zapadalności na HAV co 8 – 20 lat dochodzi do tzw. epidemii wyrównawczych. Związane to jest z wygasaniem odporności zbiorowej i zwiększonym odsetkiem ludzi podatnych na zakażenie
· najwięcej zachorowań obserwuje się w miesiącach jesiennych
· wg. CDC zapadalność na HAV szacuje się na 0,05 ‰
· Polska należy o obszaów o średniej epidemii zapadalności. Ocenia się na 15/ 100 000 mieszkańców
· epidemia wyrównawcza miała miejsce w Polsce w 1996 roku z największą liczbą zachorowań w pasie nadmorskim.
· grupy ryzyka:
- podróżującyz krajów o niskiej epidemii w obszary hiperendemiczne
- skoszarowane oddziały żołnierzy
- pensjonariusze domów opieki
- dzici w żłobkach i przedszkolach
· ryzyko wtórnego zakażenia w środowisku osoby chorej wynosi 15 – 20 %
· po przechorowaniu powstaje trwała odporność utrzymująca się do końca życia
· niemowlęta są uodpornione pzez przeciwciała uzyskane drogą łożyskową od matki
Leczenie:
· brak leczenia przcynowego, obowiązuje postępowanie objawowe w zależności od stan klinicznego pacjenta
· WZWA o łagodnym przebiegu nie wymaga hospitalizacji
· w fazie ostrej wskazane jest spożywanie potraw lekkostrawnych, w małych ilościah i często
· cakowita abstynencja
· ograniczenie wzmożonego wysiłku fizycznego
Rokowanie:
· z rzadkimi przypadkami o przebiegu piorunującym, chorzoba kończy się pełnym wyzrowieniem
· śmiertelność 0,3 % wśród osób po 50 roku życia
· zakażenie nidgy nie przchodzi w postać przewlekłą
· powikłania występują sporadycznie
Zapobieganie i zwalczanie:
· unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- jakie stanowią osoby wydalające HAV pod koniec okresu wylęgania w pierwszych dniach choroby jest trudne do zrealizowania
- hospitalizacja chorych jest mało skuteczna
· przecięcie dróg zakażenia:
- utrzymanie i poprawa stanu sanitarnego oraz warunków higieniznych, w szczególności zaopatrzenia w wodę pitną i poddawanie jej zabiegom chlorowania
-dostęp do dobrej pod wzgędem sanitarnym żywnościla
- prawidłowe i bezpieczne usuwanie nieczystości płynnych i stałych
- przestrzeganie higieny osobistej
- właściwe przygotowywanie środków spożywczych w miarę możliwości poddawania ich obróbce termicznej
· zwiększenie odporności:
- uodparnianie czynne tj. Szczepienia w cyklu dwu – dawkowym, seokonwersja występuje u blisko 100% szczepionych, a czas utrzymania skutecznego miana przeciwciał wynosi ponad 20 lat.
- ustalanie wskazań do szczepienia uzależnione jest od sytuacji epidemiologicznej
- zalecne się szczepienia dla osób z grup ryzyka tj. podróżujących do krajów wysokiej i po...
pietrucha.e