01. Instrukcja KEP o przygotowaniu do sakr.pdf

Prawo kanoniczne – Instrukcja KEP o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa

- 1 -

INSTRUKCJA

KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI

O PRZYGOTOWANIU DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA

W KOŚCIELE KATOLICKIM

małżeńskiego i rodzinnego, poprzez stopniowe wychowywanie i wprowadzanie w te problemy.

Jednakże zmiany, które dokonały się w łonie prawie wszystkich współczesnych społeczeństw,

wymagają tego, ażeby nie tylko rodzina, ale także społeczeństwo i Kościół podjęły wysiłek

odpowiedniego przygotowania młodych do odpowiedzialności za ich własne jutro. Wiele

negatywnych zjawisk, na które skarżą się dziś rodziny, wypływa z faktu, że w nowych

sytuacjach młodzi nie tylko tracą z oczu właściwe widzenie hierarchii wartości, ale i z tego, że

nie mając już pewnych kryteriów postępowania, nie umieją sprostać nowym trudnościom, ani

ich rozwiązać. Doświadczenie jednakże uczy, że młodym ludziom dobrze przygotowanym do

życia udaje się to na ogół lepiej niż innym” (FC 66).

Część I

KANONICZNO-DUSZPASTESKIE PRZYGOTOWANIE NARZECZONYCH

DO MAŁŻEŃSTWA

Wprowadzenie teologiczne

5. Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 1063 poleca: „Duszpasterze mają obowiązek troszczyć

się o to, ażeby własna wspólnota kościelna świadczyła pomoc wiernym, dzięki której stan

małżeński zachowa ducha chrześcijańskiego i będzie się doskonalił. Ta pomoc winna być

udzielana przede wszystkim:

1° poprzez przepowiadanie, katechezę odpowiednio przystosowaną dla małoletnich, młodzieży

i starszych, także przy użyciu środków społecznego przekazu, dzięki czemu wierni otrzymają

pouczenie o znaczeniu małżeństwa chrześcijańskiego, jak również o obowiązkach małżonków i

chrześcijańskich rodziców;

2° poprzez osobiste przygotowanie do zawarcia małżeństw, przysposabiające nupturientów do

świętości ich nowego stanu i jego obowiązków;

3° poprzez owocne sprawowanie liturgii małżeństwa, która winna ukazywać, że małżonkowie

są znakiem i zarazem uczestniczą w tajemnicy jedności oraz płodnej miłości Chrystusa i

Kościoła;

4° poprzez świadczenie pomocy małżonkom, ażeby wiernie zachowując i chroniąc przymierze

małżeńskie, osiągali w rodzinie życie coraz bardziej święte i doskonałe”.

1. Małżeństwo, już jako dzieło natury stworzonej przez Boga, od początku swojego istnienia,

zgodnie z zamysłem Stwórcy służy zbawieniu człowieka, w pełni jednak plany Boże

urzeczywistniają się dopiero w małżeństwie podniesionym przez Chrystusa Pana do godności

sakramentu. „Poprzez chrzest bowiem mężczyzna i kobieta zostają definitywnie włączeni w nowe i

wieczne przymierze, w przymierze oblubieńcze Chrystusa z Kościołem. Właśnie z racji tego

niezniszczalnego włączenia, tak głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej ustanowiona przez

Stwórcę, doznaje wywyższenia i włączenia w miłość oblubieńczą Chrystusa, zostaje wsparta i

wzbogacona Jego mocą zbawczą” (FC 13).

2. W ten sposób dla ochrzczonych istnieje tylko rzeczywistość zbawienia, w której realizuje się

sakrament małżeństwa. Wszystkie więc uprawnienia, relacje i związki międzyosobowe uzyskują

nowy wymiar, tworzą „rzeczywistość nową” będącą kontynuacją dzieła natury. Dlatego też dla

człowieka ochrzczonego, każde ważnie zawarte małżeństwo jest równocześnie małżeństwem

sakramentalnym i żaden ochrzczony nie może zawrzeć ważnego małżeństwa, które nie byłoby

równocześnie sakramentem. Sakramentalne małżeństwo i rodzina są w Kościele najmniejszą

wspólnotą zbawczą, wypełniającą konkretne zadania we wspólnocie całego Ludu Bożego i

słusznie nazywają się „domowym Kościołem” (por. KK 11). Ten Kościół osiąga swoją pełnię,

zgodnie z planem Bożym, we wspólnocie eucharystycznej, która stanowi szczyt więzi między

wiernymi i Chrystusem. Małżeństwo i rodzina, ujawniając sobą naturę Kościoła, stają się znakiem

obecności Chrystusa w świecie. Sobór Watykański II mówi: „Rodzina chrześcijańska, ponieważ

powstaje z małżeństwa będącego obrazem i uczestnikiem w miłosnym przymierzu Chrystusa i

Kościoła, przez miłość małżonków, ofiarną płodność, jedność i wierność, jak i przez miłosną

współpracę wszystkich członków ujawniać będzie wszystkim żywą obecność Zbawiciela w świecie

oraz prawdziwą naturę Kościoła” (KDK 48).

6. Kodeks Prawa Kanonicznego, wprowadzając w życie polecenie Soboru Watykańskiego II,

kieruje uwagę na istotne elementy pastoralne przygotowania do małżeństwa, zostawiając

dalszą inicjatywę w tej sprawie biskupom i Konferencjom Episkopatu. W związku z tym,

zgodnie z istniejącą w Polsce praktyką duszpasterską i wskazaniami Adhortacji apostolskiej

papieża Jana Pawia II Familiaris Consortio, rozróżnia się trzy etapy przygotowania do

małżeństwa: przygotowanie dalsze, bliższe i bezpośrednie. Mając na uwadze współczesną

rzeczywistość, szczególnie zaś wypaczone często pojęcie o małżeństwie, należy poświęcić

więcej troski przygotowaniu dalszemu i bliższemu. Chodzi bowiem o to, by młodzi ludzie

dobrze przygotowali się do tak ważnego kroku jakim jest wstąpienie w związek małżeński i

przez lekkomyślność nie zniszczyli własnego szczęścia podejmując w tym względzie decyzję

pochopną.

Niniejsza Instrukcja, nawiązując do dotychczasowych postanowień i wskazań Episkopatu

Polski w tej sprawie, porządkuje i ujmuje w całość zawartą w nich problematykę prawną, w

oparciu o wspomnianą wyżej Adhortację apostolską Familiaris Consortio i aktualne

prawodawstwo kościelne.

3. Pamiętać jednak należy, że ten wspaniały ideał zamiarów Bożych i myśli Kościoła jest

realizowany przez ludzi słabych i często skłonnych do złego, dlatego też w granicach między

pełną wspólnotą i doskonałym uczestnictwem w Eucharystii z jednej strony, a bezwzględnym

zerwaniem więzi z Bogiem i z Kościołem jest cały szereg pośrednich stadiów bliższych lub

dalszych od ideału. Współdziałając jednak z łaską Bożą i z Kościołem małżonkowie a później

rodzice powinni starać się osiągnąć, w miarę swoich sił, jak najpełniejszą realizację Bożego

zamiaru.

Przygotowanie dalsze

7. „Przygotowanie dalsze zaczyna się już w dzieciństwie, w tej mądrej pedagogii rodzinnej,

nastawionej na doprowadzenie dzieci do odkrycia siebie jako istot obdarzonych złożoną i

bogatą psychiką oraz własną osobowością z jej mocnymi i słabymi stronami. Jest to okres, w

którym powinno się zaszczepić szacunek dla każdej zdrowej wartości ludzkiej, tak w

stosunkach międzyosobowych, jak i społecznych, z tym wszystkim co ma znaczenie dla

kształtowania charakteru, dla opanowania i właściwego użycia własnych skłonności, dla

Potrzeba przygotowania do małżeństwa

4. „Bardziej niż kiedykolwiek, w naszych czasach konieczne jest przygotowanie młodych do

małżeństwa i życia rodzinnego. W niektórych krajach są jeszcze rodziny, które według dawnych

zwyczajów same troszczą się o przekazywanie młodym tych wartości, które odnoszą się do życia

Prawo kanoniczne – Instrukcja KEP o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa

- 2 -

sposobu widzenia i traktowania osób odmiennej płci itd. Ponadto wskazana jest, zwłaszcza u

chrześcijan, mocna formacja duchowa i katechetyczna, która ukazałaby małżeństwo jako

prawdziwe powołanie i posłannictwo, bez wykluczenia możliwości złożenia Bogu całkowitego daru

z siebie w pójściu za powołaniem kapłańskim czy zakonnym” (FC 66). Trzeba w tym

przygotowaniu realizować wskazania Soboru Watykańskiego II: „Młodych winno się przede

wszystkim na łonie samej rodziny odpowiednio i w stosownym czasie pouczać o godności,

zadaniu i dziele miłości chrześcijańskiej, aby nauczeni szacunku dla czystości, mogli przejść we

właściwym wieku od uczciwego narzeczeństwa do małżeństwa” (KK 49); „Dzieci powinno się tak

wychowywać, aby po dojściu do wieku dojrzałego mogły z pełnym poczuciem odpowiedzialności

pójść za powołaniem także i duchownym, oraz wybrać stan życia, w którym, jeśli zwiążą się

małżeństwem, mogłyby założyć własną rodzinę w pomyślnych dla siebie warunkach moralnych,

społecznych i gospodarczych” (KDK52).

Należy ukazać młodym wagę wyboru stanu i dopomóc do pojęcia rozważnej i dojrzałej decyzji

w tej sprawie. Katecheza więc powinna uwzględnić i omówić wszystkie rodzaje

chrześcijańskiego powołania.

11. Przygotowanie do chrześciajńskiego życia w małżeństwie i rodzinie powinno:

a) pogłębić chrześcijańską naukę o małżeństwie i rodzinie na tle rozpowszechnianych dziś

fałszywych teorii i poglądów;

b) przysposobić do międzyosobowego życia w małżeństwie na równych prawach, do

wspólnotowego życia w rodzinie, do odpowiedzialności i współpracy, do kształtowania

moralnych, religijno-społecznych cnót i postaw młodzieży oraz zwalczania wad i nałogów

ciążących na dzisiejszym życiu;

c) wprowadzić w głębsze życie wspólnotowo-liturgiczne, tj. we wspólną modlitwę połączoną z

czytaniem Pisma św. i życie sakramentalne, a przede wszystkim w świadome i pełne

uczestnictwo w ofierze eucharystycznej, która jest szczytowym wyrazem wspólnoty rodzinnej,

parafialnej, Kościoła partykularnego i powszechnego.

8. W tak odpowiedzialnym zadaniu powinna wspierać rodziców katecheza. Na każdym poziomie

katechezy należy czuwać nad wyrobieniem właściwej postawy dzieci wobec własnej rodziny i

wobec instytucji małżeństwa. Stosując zasadę stopniowania, trzeba nie tylko pogłębiać wiedzę w

tym zakresie, ale położyć duży nacisk na wyrabianie cnót wiążących się ściśle z życiem rodzinnym.

W starszych klasach szkoły podstawowej jest rzeczą celową powierzać katechezy o małżeństwie i

rodzinie roztropnym i doświadczonym osobom świeckim, posiadającym solidną formację

teologiczną. Na poziomie natomiast szkół średnich i dla młodzieży pozaszkolnej, zakładając to co

było już przekazane w poprzedniej katechezie, należy poświęcić wiele uwagi i czasu dalszemu

pogłębianiu ewentualnie uzupełnianiu wiedzy i formacji w tym zakresie, opierając wszystko o

ducha modlitwy. Wielkie znaczenie może tu mieć udzielanie szerszych i prostych odpowiedzi na

wątpliwości młodzieży, w świetle właściwej hierarchii wartości. Winno się również umożliwić

młodzieży wymianę myśli oraz dostęp do odpowiedniej literatury.

12. To potrójne zadanie wymaga, aby katecheza przedmałżeńska łączyła w sobie trzy istotne

elementy: wspólnotowo-liturgiczny, konferencyjny oraz dialogowy. Umożliwi to wyjaśnienie

wszelkich wątpliwości, danie odpowiedzi na pytania wraz z właściwym uzasadnieniem.

Katecheza przedmałżeńska zatem ma przede wszystkim formować, a nie tylko przekazywać

informacje.

Tak pojęte przygotowanie bliższe obejmuje młodzież po 17 roku życia, jednakże ze względu

na szeroką skalę poziomu wiedzy i świadomości religijnej młodzieży oraz różnorodność

zaangażowania się w życie Kościoła, konieczne jest wprowadzenie różnych form

przygotowania do małżeństwa.

A. Na wyższym poziomie przeprowadzą ą duszpasterze akademiccy, organizując w

odpowiedni sposób roczne studium przedmałżeńskie, którego program, uwzględniający wyżej

przytoczony cel i zadania, ustali krajowe duszpasterstwo akademickie w porozumieniu z

Komisją Episkopatu do spraw Rodziny.

B. Na poziomie szkoły średniej duszpasterze zorganizują katechezę przedmałżeńską w klasie

przedmaturalnej, według programu o którym w n. 16. W celu podtrzymania kontaktu

duszpasterskiego z tą młodzieżą katecheci zachęcą ją i umożliwią jej włączenie się do

katolickich grup akademickich tam, gdzie będą odbywać studia wyższe.

C. Młodzież, która nie podjęła nauki w szkołach średnich, winna być objęta katechezą

pozaszkolną (najczęściej trzyletnią), w której program ostatniego roku, wskazany w n. 16,

powinno być włączone bliższe przygotowanie do małżeństwa.

Przygotowanie bliższe

9. Przygotowanie bliższe, mające znacznie szerszy zakres, dokonuje się nadal równolegle ze

spełnianymi w rodzinie zadaniami. „... począwszy od stosownego wieku i przy właściwej

katechezie, jakby katechumenacie, stanowi bardziej specyficzne przygotowanie do sakramentu,

niejako do ponownego jego odkrycia. Ta odnowiona katecheza przygotowujących się do

małżeństwa chrześcijańskiego jest ze wszech miar konieczna do tego, aby sakrament był

sprawowany i przeżywany w należytym usposobieniu moralnym i duchowym. Religijna formacja

młodych powinna być uzupełniona w odpowiednim momencie i na miarę konkretnych potrzeb,

przygotowaniem do życia we dwoje. Przygotowanie to, ukazując małżeństwo jako relację

międzyosobową mężczyzny i kobiety, relację, która winna być stale rozwijana, pobudzi do

pogłębienia problemów płciowości małżeńskiej i odpowiedzialnego rodzicielstwa i związanej z tym

podstawowej wiedzy medyczno-biologicznej. Skłoni również do bliższego zapoznania się z

właściwymi metodami wychowania dzieci, ułatwiając także nabycie podstawowych elementów

potrzebnych w uporządkowanym prowadzeniu rodziny (stała praca, odpowiednie środki

finansowe, mądre zarządzenie, pojęcie ekonomii domowej itd.). Nie można wreszcie pominąć

przygotowania do apostolstwa rodzinnego, do braterstwa i współpracy z innymi rodzinami, do

czynnego włączenia się w stowarzyszenia, ruchy i inicjatywy mające na celu ludzkie i

chrześcijańskie dobro rodziny” (FC66).

13. Zwyczajne, systematyczne, roczne przygotowanie do chrześcijańskiego życia w

małżeństwie i rodzinie, powinno być prowadzone we wszystkich parafiach; w liczących ponad

3 tysiące wiernych — co roku, w mniejszych — co dwa lata. Roczna katecheza

przedmałżeńska ma na celu stałe, pogłębione i dłuższe oddziaływanie na formację młodzieży,

a nie tylko przekazanie jej odpowiednich informacji poprzez konferencje.

14. Skróconą katechezę przedmałżeńską, w formie przynajmniej 10 spotkań należy prowadzić

dla młodzieży, która z różnych powodów (np. łączenie pracy i nauki, dalekie dojazdy do pracy

czy szkoły, służba wojskowa, zaniedbanie itp.) nie weźmie czy nie może wziąć udziału w

rocznej katechezie przedmałżeńskiej. Jest to minimum stosowane w ostateczności. Byłoby

wielkim błędem duszpasterskim, gdyby księża czynili z tego regułę. Najczęściej brak tego

przygotowania ujawni się dopiero przy zgłaszaniu się narzeczonych w kancelarii parafialnej

przed zawarciem małżeństwa. Będzie to zazwyczaj młodzież mniej uświadomiona religijnie i

10. Trzeba zatem przekazać młodzieży nie tylko pewną ilość wiadomości dotyczących małżeństwa

i rodziny, ale przede wszystkim należy kształtować w niej chrześcijański pogląd na te sprawy i

postawę uzdalniającą do współpracy z łaską Bożą w sakramencie małżeństwa i uodpornienie się

na współczesne prądy niezgodne z nauką Kościoła.

Prawo kanoniczne – Instrukcja KEP o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa

- 3 -

słabo zaangażowana w sprawy Kościoła, dlatego trzeba położyć większy nacisk na kształtowanie i

formowanie w niej życia religijnego, jak również przypomnieć podstawowe zasady wiary i

moralności chrześcijańskiej. Kursy skróconej katechezy przedmałżeńskiej powinny być urządzane

przynajmniej w ośrodkach dekanalnych czy rejonowych, zgodnie z ustaleniami ordynariusza.

z narzeczonymi duszpasterz nie może ograniczyć się do pytań związanych z wypełnieniem

protokołu przedślubnego (formularz 1), lecz powinien przeprowadzić z nimi rozmowę

duszpasterską, by zorientować się co do poziomu ich życia religijnego, celem właściwego

pokierowania ich przygotowaniem do małżeństwa. Duszpasterz powinien uświadomić

narzeczonych, że ogłoszenie zapowiedzi będzie możliwe dopiero po przedstawieniu przez nich

świadectwa katechezy przedmałżeńskiej z przygotowania bliższego i wykazaniu się

znajomością podstawowych zasad wiary, zasad życia chrześcijańskiego oraz podstawową

umiejętnością modlitwy objętej programem bezpośredniej katechezy przedślubnej. Należy

przeprowadzić z narzeczonymi, stosownie do ich poziomu, przygotowanie (niezależnie od

katechezy zawartej w przygotowaniu bliższym), podczas którego należy omówić lub przy-

pomnieć teologię i liturgię małżeństwa oraz etykę życia małżeńskiego.

15. We wszystkich wyżej wyszczególnionych rodzajach katechezy przedmałżeńskiej, w oparciu o

prowadzoną ewidencję, na zakończenie należy wydać zaświadczenie o ukończeniu kursu na

odpowiednim poziomie, które to zaświadczenie, przy załatwianiu formalności przedślubnej wraz z

ostatnim świadectwem katechizacji, należy odnotować o protokole przedmałżeńskim.

16. Szczegółowy program katechezy przedmałżeńskiej dla poszczególnych grup, dostosowany do

programu ogólnokrajowego, ustalają w każdej diecezji akademiccy duszpasterze diecezjalni i

wydziały duszpasterskie, na zlecenie ordynariusza. Sposób i formy jej przeprowadzania należy

przemyśleć i dostosować do miejscowych wymogów i okoliczności. Konkretne rozwiązania będą

uzgadniane z dziekanem w oparciu o rozporządzenia i dyrektywy ordynariusza. Główne jednak

zadanie przypada w tym zakresie miejscowemu duszpasterzowi, jego pomysłowości i

roztropności. Bardzo zaleca się, by zapraszać do pomocy innych kapłanów, katolików świeckich,

zwłaszcza lekarzy, pedagogów i psychologów, tzn. tych, którzy posiadają należyte przygotowanie

i aprobatę, czyli misję kanoniczną ordynariusza miejsca. W związku z tym należy w diecezjach

zorganizować stałe dokształcanie prelegentów oraz duszpasterską opiekę nad nimi. Katolicy

świeccy dobrze prowadzący konferencje i posiadający umiejętność oddziaływania formacyjnego

nie tylko przekazują fachową wiedzę, ale wywierają dodatni wpływ swoim świadectwem wiary.

20. Rzeczą godną zalecenia jest przeprowadzenie katechezy przedślubnej w ramach

wspólnego dnia skupienia dla narzeczonych, podczas którego omówione zostaną wyżej

wymienione tematy, młodzież weźmie udział we wspólnej Mszy św., modlitwach i dyskusji pod

kierunkiem kapłana. Szczególnie zaleca się organizowanie takich dni skupienia przed świętami

Bożego Narodzenia, Wielkanocy oraz w okresach, kiedy zawiera się więcej ślubów. Takie dni

skupienia można organizować np. w dni wolne od pracy i w nadającym się do tego miejscu.

Wszyscy narzeczeni są zobowiązani odbyć przed ślubem konsultację w Parafialnej Poradni

Życia Rodzinnego, gdzie rozmowę o odpowiedzialnym rodzicielstwie przeprowadzi z nimi

osoba świecka, należycie przygotowana i upoważniona przez władzę kościelną.

21. Tym, którzy uczestniczyli w życiu eucharystycznym, ale nie przyjęli jeszcze sakramentu

bierzmowania, należy zgodnie z kan. 1065, umożliwić przyjęcie tego sakramentu. Po

właściwym przygotowaniu duszpasterz kieruje te osoby tam, gdzie według ustaleń biskupa

diecezjalnego, można przyjąć ten sakrament.

17. Zakończenie katechizacji przedmałżeńskiej powinno być połączone ze Mszą św., wspólną

Komunią św. i wręczeniem świadectw właściwych dla poszczególnych grup. W kancelarii

parafialnej lub rektorskiej oraz w duszpasterstwie akademickim należy prowadzić osobną księgę z

wykazem świadectw ukończenia katechezy przedmałżeńskiej, by w razie zagubienia świadectwa

można je było odtworzyć.

Młodzież, która w pełni ukończyła katechezę w ramach duszpasterstwa akademickiego, a także w

zakresie szkoły średniej, jeżeli program ostatniej klasy uwzględniał przygotowanie do małżeństwa

i wykaże się świadectwem duszpasterzy, jest zwolniona z katechezy przedmałżeńskiej objętej

przygotowaniem bliższym.

22. Jeżeli małżeństwo w Kościele pragnie zawrzeć osoba nie ochrzczona, ale gotowa na

przyjęcie chrztu lub osoba wprawdzie ochrzczona, ale nie wprowadzona w życie

eucharystyczne, to należy ją skierować do diecezjalnego lub rejonowego ośrodka

katechumenatu dorosłych, w celu właściwego przygotowania do chrztu i chrześcijańskiego

życia.

Przygotowanie bezpośrednie

23. Jeżeli któreś z narzeczonych lub obydwoje nie uczęszczali na normalną katechezę

przedmałżeńską w ramach przygotowania bliższego, to należy ich skierować na skrócony kurs

katechezy. Nie zwalnia to jednak duszpasterza od odbycia z nimi bezpośredniej katechezy

przedmałżeńskiej.

18. „Przygotowanie bezpośrednie do sprawowania sakramentu małżeństwa powinno się. odbywać

w miesiącach i tygodniach poprzedzających ślub, aby w ten sposób nadać nowe znaczenie, nową

treść i nową formę tzw. egzaminowi przedślubnemu, wymaganemu przez prawo kanoniczne.

Konieczność takiego przygotowania istnieje zawsze i w każdym przypadku, tym bardziej jest

nagląca, gdy chodzi o narzeczonych, którzy jeszcze wykazują braki i doświadczają trudności w

doktrynie i praktyce życia chrześcijańskiego. W zakres treści tego, co na tej, analogicznej do

katechumenatu, drodze wiary należy przekazać, winno wejść także pogłębione poznanie

tajemnicy Chrystusa i Kościoła, znaczenia łaski i odpowiedzialności chrześcijańskiego małżeństwa,

jak również przygotowanie do podjęcia czynnego i świadomego udziału w liturgicznym obrzędzie

zaślubin” (FC 66).

24. W wyjątkowych i uzasadnionych wypadkach naglących, gdy nie ma już możliwości odbycia

nawet katechezy przedmałżeńskiej, duszpasterz zobowiązany jest w sumieniu do

przygotowania kandydata do małżeństwa w formie osobistych z nim rozmów i pouczeń,

posługując się także odpowiednią literaturą religijną i pomocami duszpasterskimi. Na

zakończenie takiego przygotowania należy przeprowadzić rozmowę sprawdzającą, czy

kandydat jest należycie przysposobiony do zawarcia sakramentalnego związku małżeńskiego,

ważnie i godziwie. Egzamin ten należy potwierdzić wystawionym zaświadczeniem, które

załącza się do protokołu przedślubnego.

19. Ażeby można to zadanie spokojnie i sumiennie wykonać, kandydaci do małżeństwa powinni

obowiązkowo zgłosić się do kancelarii parafialnej trzy miesiące przed ślubem w celu rozważnego i

spokojnego podjęcia bezpośredniego przygotowania do ślubu, ewentualnego uzupełnienia

katechezy przedmałżeńskiej i załatwienia formalności. W czasie pierwszego spotkania w kancelarii

25. Adhortacja apostolska Familiaris Consortio stwierdza, że: „Jakkolwiek nie można odmówić

słuszności traktowania bezpośredniego przygotowania do małżeństwa jako konieczności i

obowiązku — co może się zatrzeć wtedy, gdy łatwo się zeń zwalnia — to jednak zawsze

Prawo kanoniczne – Instrukcja KEP o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa

- 4 -

sprawę tego przygotowania należy stawiać w ten sposób, by ewentualne jego pominięcie nie

stwarzało przeszkody do zawarcia małżeństwa” (FC 66). Ta sama jednak Adhortacja podkreśla, że

duszpasterze muszą „... także zrozumieć racje, które skłaniają Kościół, że dopuszcza do obrzędu

także tych, których usposobienie nie jest doskonałe” (FC 68). Postępując w ten sposób, Kościół

bierze pod uwagę spokój sumienia strony lepiej przygotowanej i praktykującej, który uzyska ona

poprzez świadomość, że zawiera ważne małżeństwo. Nie jest to jednak bez znaczenia dla osoby

słabiej przygotowanej, która choć zawiera małżeństwo niegodziwie, ale ważnie, to jednak przy

sprzyjających okolicznościach i zmianie nastawienia wewnętrznego może doprowadzić do

zaowocowania sakramentu. Wynika to z nauki o odżywaniu sakramentów.

malizowania, doszło po prostu do ich zaniechania.

30. Biorąc jednak pod uwagę aktualną sytuację, Episkopat Polski, korzystając z uprawnień

zawartych w kan. 1062 § l, uważa za wskazane nawiązać do tych wartościowych zwyczajów i

ożywić tę formę przygotowania do małżeństwa.

Przyczyną wielu nieszczęśliwych małżeństw jest wielki pośpiech i lekkomyślność przy ich

zawieraniu, co pociąga za sobą nieobliczalne skutki. U podstaw niedojrzałej decyzji na

małżeństwo leży wiele przyczyn, a wśród nich: brak wystarczającej wzajemnej znajomości

młodych przed ślubem, powolne wsiąkanie w społeczeństwo mentalności rozwodowej przez

nie tolerowanej, ukryte często i tuszowane przez drugą stroną anomalie psychiczne, które

później wychodzą na jaw powodując konflikty i posądzenia współmałżonka o umyślnie złą

wolę, starannie ukrywane w okresie przedślubnym nałogi i zakorzenione wady.

26. „Jest prawdą, z drugiej strony — stwierdza Adhortacja — że na niektórych obszarach raczej

względy społeczne niż prawdziwie religijne skłaniają narzeczonych do zawarcia małżeństw w

Kościele. Nic w tym nie ma dziwnego, małżeństwo bowiem nie jest wydarzeniem dotyczącym

jedynie tego, kto je zawiera, lecz z natury jest wydarzeniem społecznym, angażującym

małżonków także wobec społeczeństwa i zawsze uroczystość jego zawarcia była świętem

skupiającym rodzinę i przyjaciół. Wynika więc samo z siebie, że wraz z motywami osobistymi,

także motywy społeczne wchodzą w grę przy prośbie o ślub kościelny.

Nie powinno się jednak zapominać, że ci narzeczeni, na mocy chrztu, są już rzeczywiście włączeni

w oblubieńcze przymierze Chrystusa z Kościołem, i że przez dobrą intencję przyjęli zamysł Boży

odnoszący się do małżeństwa, a zatem przynajmniej implicite, chcą tego, czego chce Kościół,

kiedy sprawuje obrzęd sakramentalny małżeństwa. A więc sam fakt, że w ich prośbie są obecne

także względy o charakterze społecznym, nie może usprawiedliwić ewentualnej odmowy ze strony

duszpasterzy. Zresztą jak uczy Sobór Watykański II, sakramenty słowami i czynnościami rytu

umacniają wiarę” (FC 68).

31. W tej sytuacji Episkopat Polski zdecydował się powrócić do dawnej polsko-węgierskiej

praktyki, zgodnie z którą małżeństwo było poprzedzone zaręczynami zawieranymi w gronie

rodzinnym (por. synod legacki w Budzie 1279 r.). W tradycji polskiej, rodziny narzeczonych

zawsze spotykały się ze sobą, by się wzajemnie poznać i w ten sposób ułatwić młodym lepsze

i pełniejsze rozeznanie środowiska, z którego wychodzi przyszły współmałżonek.

32. Episkopat Polski usilnie zaleca, by zaręczyny odbywały się przynajmniej na sześć miesięcy

przed ślubem. Obydwie najbliższe rodziny, tj. o ile to możliwe rodzice, rodzeństwo i

dziadkowie powinni się spotkać na skromnej uroczystości rodzinnej. Dobrze zorganizowana i

przeżyta uroczystość ułatwi nawiązanie bliższych kontaktów obydwu rodzinom. Rodzice

obydwu stron (a w ich braku opiekunowie z ramienia rodziny, np. dziadkowie lub ktoś z

rodzeństwa rodziców, względnie najstarszy brat czy siostra) są upoważnieni przez biskupa

diecezjalnego (por. kan. 1168) do pobłogosławienia pierścionków zaręczynowych, które

następnie wymieniają sobie oblubieńcy, oświadczając, że odtąd będą się uważać za na-

rzeczonych i zamierzają się pobrać w ustalonym czasie, jeżeli przez wzajemne poznanie się,

zgodnie dojdą do przekonania, że potrafią stworzyć dobrane i zgodne małżeństwo. Są bowiem

świadomi, że dalsze losy ich przyszłego związku zależą w dużym stopniu od trafnego

wzajemnego wyboru.

27. Nie można jednak w takim wypadku posuwać się za daleko, mówi bowiem w tej samej

Adhortacji Jan Paweł II, że: „w przypadku, kiedy pomimo wszystkich poczynionych kroków,

nowożeńcy wyraźnie i formalnie dają do zrozumienia, że odrzucają to, co Kościół chce dopełnić

sprawując obrzęd małżeństwa ochrzczonych, duszpasterz nie może dopuścić ich do obrzędu.

Nawet jeśli czyni to z żalem, musi przyjąć do wiadomości tę sytuację i uświadomić

zainteresowanych, że w tym stanie rzeczy nie Kościół, ale oni sami stanowią przeszkodę do

odbycia obrzędu, o który proszą” (FC 68).

33. Narzeczeństwo ma na celu lepsze wzajemne poznanie się narzeczonych, w czym

dyskretnie, szanując intymność każdego z nich, może bardzo pomóc rodzina każdej ze stron.

Chodzi głównie o wzajemne rozeznanie charakterów, zalet i umiejętności, a także

ewentualnych obciążeń dziedzicznych, zapoczątkowanych anomalii psychicznych, czy nawet

ukrywanych nałogów, np. pijaństwa, narkomanii itp.

Przez zawieranie zaręczyn w gronie rodzinnym można dostrzec wartość „domowego Kościoła”,

podkreśla się typową i odpowiedzialną rolę rodziców i członków rodziny w procesie

powstawania nowego związku, a także dowartościowuje się dziedzictwo jakie każdy wynosi z

domu rodzinnego.

28. W małżeństwie natomiast katolików z niekatolikami, a także z niepraktykującymi i

niewierzącymi należy zachęcić stronę niekatolicką czy niewierzącą do wzięcia udziału w katechezie

przedmałżeńskiej, a szczególnie przedślubnej, motywując to wzrostem wzajemnego zrozumienia i

współdziałania dla dobra przyszłego ogniska rodzinnego i zapewnienia większej jedności rodzinie,

pomimo różnicy poglądów w rzeczach tak ważnych i głęboko wewnętrznych.

Jednolite i poważne potraktowanie przez wszystkich duszpasterzy przygotowania do sakramentu

małżeństwa i życia rodzinnego podniesie religijny poziom młodego pokolenia i będzie skutecznym

czynnikiem odrodzenia polskich rodzin. Przygotowanie to powinno także prowadzić do

duszpasterstwa młodych rodzin.

34. Zaręczyny są zatem umową o właściwej sobie naturze, tj. umową uwarunkowaną

pomyślnym wynikiem wzajemnego, lepszego poznania, niezbędnego do dojrzałej decyzji.

Dlatego też z umowy zaręczynowej nie może powstać uprawnienie w ścisłym tego słowa

znaczeniu, domagania się w sposób bezwzględny zawarcia związku, natomiast możliwe jest

dochodzenie wynagrodzenia ewentualnych szkód względnie wydatków, które powstały z racji

zamierzonego małżeństwa.

Pomimo zdecydowanego stanowiska wobec obrony wolności wymaganej od samego zawarcia

małżeństwa, zaręczyny mają głęboki sens duszpasterski i osobisty. Narzeczeni bowiem, którzy

Zaręczyny

29. Zaręczyny mają bardzo bogatą historię. W chwili powstania Kościoła miały już one prawnie

wypracowaną formę. Kościół przyjął ją z motywów pastoralnych. W pewnych okresach odgrywały

one bardzo poważną rolę, jednakże z czasem czy to na skutek nadawania im zbyt wielkiej

skuteczności prawnej, czy też ze względu na zbyt wielką łatwość ich rozwiązania dla ochrony

wolności zasadniczej decyzji małżeńskiej, czy wreszcie w ostatnim okresie z racji zbytniego sfor-

Prawo kanoniczne – Instrukcja KEP o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa

- 5 -

sobie wzajemnie przyrzekają zawarcie małżeństwa, przez dłuższy czas mogą się wzajemnie lepiej

poznać, czują się moralnie związani danym przyrzeczeniem, co zobowiązuje każdego z nich do

lojalności względem siebie i nie pozwala na swobodne kontakty z osobami trzecimi. Wierność

danemu przyrzeczeniu mobilizuje wzajemne odnoszenie się do siebie z szacunkiem

podyktowanym dobrem planowanego w niedalekiej przyszłości małżeństwa, bez korzystania z

uprawnień, które z prawa Bożego przysługują wyłącznie małżonkom. Dłuższy zatem okres

narzeczeństwa, połączony z poważnym przygotowaniem do małżeństwa może się wydatnie

przyczynić do dojrzałej, podejmowanej na całe życie decyzji.

38. Jeżeliby jednak narzeczeni mieli słuszną rację, ażeby przeprowadzić rozeznanie

kanoniczne wobec innego aniżeli wyżej wymienieni duszpasterze, wówczas proboszcz do

którego się zwracają nie może godziwie przeprowadzić rozeznania, ani asystować przy ich

małżeństwie, dopóki nie uzyska niezbędnego upoważnienia, które może wydać ordynariusz

miejsca a także każdy proboszcz kompetentny do przeprowadzenia rozeznania (formularz IX).

39. Ze względu na to, że przeprowadzenie rozeznania jest prawem i obowiązkiem

duszpasterza parafii, nie może on tego zaniechać nawet mając moralną pewność, że

ważnemu i godziwemu zawarciu małżeństwa nic nie stoi na przeszkodzie.

Część II

40. W sposobie wypełnienia tych obowiązków wymaga się zachowania dyskrecji i kultury,

uszanowania godności i intymności osób, zwłaszcza przy stawianiu niektórych pytań (por.

kan. 220). W stosunku do spraw wymagających takiej dyskrecji należy przeprowadzić

rozmowę osobno z każdym z narzeczonych.

STWIERDZENIE KANONICZNEJ ZDOLNOŚCI I PRZYGOTOWANIA STRON

DO ZAWARCIA MAŁZENSTWA

35. Kościół święty od zarania swoich dziejów aż po dzień dzisiejszy nieustannie strzeże godności i

nieskazitelności instytucji małżeństwa chrześcijańskiego. Kanoniczne rozeznanie stanu osobowego

narzeczonych rozwijało się w historii stopniowo, w miarę jak dostrzegano jego potrzebę i

konieczność. Chodzi tu przede wszystkim o stwierdzenie stanu wolnego obydwu stron,

stwierdzenie pełnej dobrowolności, uniknięcie podstępnego wprowadzenia w błąd w rzeczy

bardzo ważnej dla przyszłej wspólnoty małżeńskiej oraz wykrycie przeszkód małżeńskich, których

istnienia nawet sami narzeczeni nie są świadomi.

Całe to rozeznanie zmierza do tego, by małżeństwo mogło być zawarte zgodnie z nauką Kościoła,

ważnie i godziwie.

Przedmiot kanonicznego rozeznania stanu osobowego narzeczonych

41. Obowiązkiem duszpasterza przeprowadzającego rozeznania kanoniczne jest zbadanie czy

narzeczeni znają dostatecznie naukę chrześcijańską, przede wszystkim o świętości,

nierozerwalności, jedności i sakramentalności małżeństwa chrześcijańskiego, czy zdają sobie

sprawę z obowiązków stanu małżeńskiego oraz czy są zdolni do ich spełnienia. Wypełnienie

protokołu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi nie może być przeprowadzone

tylko formalnie. Treść poszczególnych pytań powinna być tak wykorzystana i uzupełniona pod

względem pastoralnym, by zasadnicze pytania znajdujące się w dalszej części protokołu były

właściwiej i pełniej zrozumiane. Duszpasterz winien z własnej inicjatywy i, jeśli potrzeba

poprzez dodatkowe wyjaśnienia, doprowadzić do nawiązania z narzeczonymi życzliwej

rozmowy.

Rozeznanie i ustalenie sytuacji prawnej narzeczonych

36. Obowiązek rozeznania sytuacji prawnej kandydatów do małżeństwa, zgodnie z kan. 1067 i

1070 należy do duszpasterza, który ma prawo asystowania przy zawieraniu małżeństwa ważnie i

godziwie. Na pytanie, kto jest tym duszpasterzem, znajdujemy odpowiedź w kan. 1115 oraz w

normach ogólnych dotyczących formy zawarcia małżeństwa. Kan . 1115 podaje zasadę, że

małżeństwo powinno być zawierane w parafii, w której jedno z narzeczonych posiada stałe lub

tymczasowe zamieszkanie albo miesięczny pobyt. Duszpasterzem tym dla tułaczy jest proboszcz

parafii, w której oni aktualnie przebywają. Konferencja Episkopatu Polski nie sprzeciwia się

zachowaniu niepamiętnego zwyczaju zawierania małżeństwa w parafii narzeczonej, co nie

narusza postanowienia kan. 1115.

42. Rozeznanie ma na celu ustalić:

1. tożsamość osób;

2. stan wolny osób, które zamierzaj ą zawrzeć związek małżeński;

3. pełną dobrowolność obydwu stron z wyeliminowaniem jakiejkolwiek formy przymusu

ograniczającego wolność kwalifikowaną przewidzianą przez prawo;

4. czy nie tają czegoś przed sobą, co mogłoby w poważny sposób zakłócić w przyszłości

wspólnotą życia;

5. czy nie ma jakiejkolwiek przeszkody zrywającej, która uniemożliwiłaby zawarcie ważnego

związku;

6. czy małżeństwa nie zawierają warunkowo;

7. czy mają właściwą świadomość zawierania małżeństwa nierozerwalnego, wyłącznego i

sakramentalnego.

37. Nie wolno zapominać, że proboszcz obrządku łacińskiego nie ma prawa ważnie asystować

przy ślubie, jeżeli obydwoje narzeczeni należą do innego, nie łacińskiego obrządku (zob. kan.

1109). Jeżeli natomiast jedna ze stron należy do obrządku łacińskiego, a druga do innego,

duszpasterz obrządku łacińskiego jest uprawniony do asystowania przy takim związku. Podobnie,

zgodnie z kan. 1110, kompetentnym będzie proboszcz personalny, jeżeli przynajmniej jedno z

nupturientów jemu podlega.

W zwyczajnych warunkach bierze się pod uwagę stałe lub tymczasowe zamieszkanie albo

miesięczny pobyt każdego z narzeczonych. Istnieje możliwość, że każdy z narzeczonych może

posiadać swoje stałe miejsce zamieszkania w sensie kanonicznym i równocześnie tymczasowe

miejsce zamieszkania, a nawet miesięczny pobyt w innym miejscu. Dlatego też duszpasterzy

posiadających uprawnienia do asystowania przy ślubie, a tym samym do rozeznania sytuacji

prawnej narzeczonych może być kilku.

43. W niebezpieczeństwie śmierci, jeżeli nie można zdobyć innych dowodów, wystarcza —

jeżeli nie ma przeciwnych podejrzeń — oświadczenie nupturientów, w razie potrzeby

zaprzysiężone, że zostali ochrzczeni i nie są związani żadną przeszkodą (kan. 1068). Gdyby

zaistniała wątpliwość co do istnienia przeszkody z prawa kościelnego, od której w

niebezpieczeństwie śmierci może dyspensować kompetenty duszpasterz, należy nawet

warunkowo takiej dyspensy udzielić.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: