Alicja%20Jasiok,%20Corka%20Cerery.pdf

„Córka Cerery”

Juliusza Słowackiego

w trzech uj ę ciach

„Córka Cerery” ma charakter utworu okolicznościowego. Graniczna data powstania

utworu to 19 lutego 1947roku. W dzienniku z lat 1847 - 1849 Juliusz Słowacki zapisał: Czosnowska - Ludwik mój (Szpitznagel) zastrzelił się w

Snowiu - teraz pojmuje, dlaczego Pluton ukradł córkę bogini kłosów i maku.” Enigmatyczna informacja w oderwaniu od utworu, lecz w

powiązaniu z mitem, do którego się odnosi, ukazuje jak Słowacki postrzegał w tym czasie kobietę (jeśli za prototyp weźmiemy córkę Cerery) -

jako pociągającą, fatalistyczną mistyczkę...

Z adnotacji Słowackiego wnioskuję, Ŝe samobójstwo owo było pobudką do napisania utworu. Trzeba jednak pamiętać, ze Słowacki Ŝył w

poczuciu Ŝyciowej misji do spełnienia, z tymŜe - jak pisze Juliusz Kleiner - choć początkowo zdobył „przeświadczenie, iŜ na szlakach mistyki

dotarł do kresów ostatecznych, jakie dostępne są w Ŝywocie ziemskim, iŜ osiągnął zespolenie wewnętrzne z Bogiem i z wszechświatem, to

jednak „słabła stopniowo Ŝywotność koncepcyj poetyckich, obniŜała się zdolność kształtowania postaci. Wszystkie postacie zostawały kolejno

wchłonięte przez osobistość samego twórcy, rozpościerającą się na całe przestrzenie dzieł stworzonych, 2 czego efektem jest m.in. „Córka

Cerery”. Z jednej strony to przedstawienie koncepcji metempsychicznego romansu, mistycyzm, dotykający ciemnej strony rzeczywistości,

penetracja podświadomości, badanie relacji Bóg – świat - człowiek, z drugiej – idee nie do końca nakreślone, fragmenty większej całości, jakby

ledwo wciśnięte w formę dwóch sonetów, obrazujące moŜe bardziej osobiste rozterki egzystencjalne poety niŜ będące wykładem jego Ŝyciowej,

ustabilizowanej koncepcji filozoficznej.

Utwór jest transpozycją greckiego mitu o Demeter i Korze. Cerera to bogini italska, utoŜsamiana z Demeter, Kora to inaczej Persefona,

Prozerpina, a pluton to grecki Hades. PoniewaŜ mit ten jest ogólnie znany, ograniczę się do krótkiego, istotnego opisu Persefony.

Przedstawiana była ona na tronie obok Hadesa, w wieńcu narcyzów na głowie i z pękiem maków lub rogiem obfitości w dłoni. Atrybutami jej

były kłosy, maki, narcyzy, jabłko granatu.

Jednym z bardziej kluczowych symboli w utworze jest mak. Pojawia się tu takŜe w związku z mitami. Gdy Cerera zagroziła, ze ziemia staje się

jałowa i bezpłodna, wtedy hypnos dal jej maku sennego na oczy, a gdy zasnęła, wegetacja obudziła ja do Ŝycia. Oraz: Cerera zmieniał w kwiat

maku młodego Mekona, który chciał pocieszyć boginie rozpaczająca po starcie córki.

Perspektywa opisowa

Słowacki starał się, by czytelnik był aktywny w odbiorze dzieła, by współtworzył je dzięki własnej wyobraźni. zarysowane przez niego sytuacje,

ujęte zostały w formę sonetu i siła rzeczy liczba słów mających oddać wraŜenia i idee jest niewielka, odkreślenie obrazu - pozostawione

odbiorcy. W „Córce Cerery” odkrywamy wielobarwna, czy moŜe raczej, jak moŜna się domyślać, wieloodcieniowa miedzę porośniętą złotym

kłosem, przez która to miedze idzie dziewczyna.

Nagle pojawia się na ziemi Pluton, co dość zabawnie ujął słowacki w słowach "wylatując z krzaków", jak przystało na Plutona pośród iskier

ognia („ogniem wylatując”). Cerera zostaje porwana do piekła, a słowacki widzi ja bierną, wręcz poddana aktowi porwania („weselił cię gwałt i

wrzask nocnych ptaków”), i ucieszona tym, co dotychczas jej nieznane - sferze ciemności, pragnieniom Plutona. Gwałt interpretuję tu

wyłącznie w charakterze napaści, nie zaś aktu seksualnego. W części drugiej pierwszego sonetu Słowacki przechodzi do części refleksyjnej,

w której zastanawia się nad tym, co mogło by uratować córkę Cerery, jaka siła jest w stanie przeciwstawić się tej, która ją porwała. Jaka siła

jest w stanie na powrót "cudownie przemienić" ja w "święcąca córkę kłosów i promieni", skoro ona jest juŜ tak bardzo inna, tak róŜni się od

Ŝyjących na ziemi, bo wytrzymała "tam, gdzie ludzie jadem są Ŝywieni", dobrze się tam czuła ("jak miesiąc święciła"), jadła to samo co zmarli i

potępieni i – nadal Ŝyła.

W sonecie drugim mówi o swoich uczuciach, o tym, ze rozumie, dlaczego Pluton porwał córkę Cerery. Sam widzi w jej oczach cos

niesamowitego, być moŜe fatalistycznego, mesmerycznego, magicznego. Stawia się tez, jak to często bywa u romantyków, na miejscu Boga,

czy moŜe raczej -profety i mówi ze wie, co się stało, czy co się stanie - z córka Cerery („patrząc (...) w księgę twych losów”). Plutona

przedstawia jako człowieka pełnego Ŝądz, córkę Cerery - jako "boŜka kłosów", zarazem - królową piekieł o zimnych, bo moŜe na wpół

martwych, a moŜe chroniących przed wszelkim Piekielnym. Więc znów jako odmienną od otoczenia wyróŜniającą się wszędzie tam, gdzie się

znajdzie. Dalej jako kobietę silna, której nie niszczą i własne emocje rozpaczy, strachu („płacz cię nie zabił”) i czynniki zewnętrzne („jady nie

otruły”). w drugim sonecie Słowacki daje czytelnikowi do zrozumienia, ze widzi i wie o wiele więcej o faktach, mających miejsce w świecie

mitologicznym niz. przeciętny człowiek, potrafi bowiem dojrzeć i zinterpretować uczuciowa relacje zaistniałą miedzy porywającym a porwana. O

tej ostatniej mówi, ze " w dom ksiąŜęcy zaraŜającej miłości nie wniosła", ze właśnie dlatego Pluton ją kochał. A ona, jeśli go kochała, to jedynie

miłością właściwa piekłom, a nie właściwa ziemi. Taką miłością, która piekło było w stanie wytrzymać, taka, która nie wprowadzała w

przestrzeń piekła czegoś mu niepodobnego, szkodliwego, nieprzychylnego. mówi takŜe ze nie kochała go mocniej niz. kochała ogień, co

oznacza, Ŝe mocniej potrafiła kochać ogień, co oznacza, Ŝe Słowacki drwi z Plutona, poddając jego siłę męską i moc piekielną w wątpliwość.

Puenta jest nieoczekiwana i dziwaczna, bowiem obraz córki Cerery to obraz dynamicznych przeobraŜeń toŜsamości i osobowości dziewczyny.

Najpierw jako niewinna i poddana, by zaraz potem chcieć "aktu upiekielnienia", by następnie stać się królową piekielnych otchłani, z drugiej

strony wcale nie kimś tak wielkim i waŜnym - bo tylko jedynie posłem plutona. i juŜ nie więcej przez to panią swojego losu, kreatorką swojego

Ŝycia, ale raczej plutonowa wysłanniczką, realizatorka jego misji, osoba przynaleŜną o wiele bardziej do świata piekieł niz. nieba czy ziemi.

Perspektywa archetypiczno-symboliczna

Wszystko co szczere, łagodne, prostoduszne, pokorne i dla bogów (owieczka) pochodzi i związane jest z tym, co płodne, duchowe, wieczne,

nieśmiertelne, nasycające zdrowiem, co stanowi pramaterię (kolorowa miedza) oraz zanurzone jest w tym co stanowi majestat,

błogosławieństwo, obfitość (kłos) i co jest boskie, oświecające, szlachetne, ezoteryczne (złoty kolor kłos). Zanurzone takŜe w tym, co niesie za

sobą niebezpieczeństwo, noc, zapomnienie, niewiedzę, sen, letarg, nieświadomość, cisza, być moŜe nasączoną pociechą, miłością,

przyjemnością (mak).

To, co ciemne, niecne, agresywne, nieszczere, podstępne, makiaweliczne (Pluton) pojawia się, wdziera się swoją mocą w to, co płodne,

duchowe, wieczne, nieśmiertelne, nasycające zdrowiem, co stanowi pramaterię (kolorowa miedza) i obejmuje sobą to, co szczere, łagodne,

prostoduszne, pokorne, płodne i dla bogów (owieczka). To ostatnie zaś daje się objąć, bo jest otwarte na jakiegoś stwórcę - twórcę,

szaleństwo, zdradę, piekło, wolność, wysłannika bogów, cud, cudowna przemianę (ptak nocny)

„BoŜka kłosów” schodzi do miejsca nienawiści, diabelstwa, potęgi, zapału, zasady męskiej (piekło), któremu nieobca wieczności, praprzyczyny,

swiatła, ciepła, boga-stworcy, duchowego Ŝycia, miłości (ogień). Poprzez ogień objawiają się bogowie roŜnych religii, to pośrednik miedzy

człowiekiem a tym co wyŜsze, ma oczyścić, lecz tez karać. Ma dwoistą naturę, dobroczynny i niebezpieczny wpływ.

To samo szczere, łagodne, prostoduszne, pokorne, płodne i dla bogów (owieczka), najpierw poddawszy się Diabelnemu, jest w stanie poddać

się procesowi jakiejś Transcendencji, jakiegoś stwarzania i odtwarzania, płodności, zmienności, obłędu, natchnienia. Poddać się

podświadomości, Ŝyciu dziecięcemu, archaicznemu, beztrosce, wtajemniczeniu, towarzyszącemu przejściu od Ŝycia do śmierci (księŜyc).

StaroŜytni pojmowali księŜyc jako siedzibę dusz zmarłych.

Efektem aktu upiekielnienia, uksięzycowienia, związania tego, co szczere, łagodne, prostoduszne, pokorne, płodne i dla bogów (owieczka) z

tym, co ciemne, niecne, agresywne, nieszczere, podstępne, makiaweliczne (Pluton) są narodziny chaosu, wszechświata, świata, początek

zmartwychwstanie, odrodzenie, nieśmiertelność, zbawienie (jajo). Narodzenie świata z jaja to wierzenie, które pojawia się na całym wschodzie,

takŜe w mitach śródziemnomorskich. w folklorze to przedmiot złowróŜebny, nie naleŜy przynosić jaja do domu, wiąŜe się z problemami, takŜe

filozoficznymi, to kamień eteryczny, obraz świata, miejsce i przedmiot przemian, symbol materia prima, naczynie materii i myśli, obraz świata.

w Indiach takŜe polowa jaja funkcjonuje część monumentu tworzącego kurhan grobowy, przy czym decyzją tego, co ciemne, niecne,

agresywne, nieszczere, podstępne, makiaweliczne specyficzne narodziny mają miejsce w tym, co płodne, duchowe, wieczne, nieśmiertelne,

nasycające zdrowiem, co stanowi pramaterię (kolorowa miedza)

pojawiająca się w utworze księga losów i „patrzenie w oczy” mają charakter profetyczno-wróŜbiarski i odnoszą się do samego podmiotu

lirycznego, który romantycznym zwyczajem jawi się jako Pół-Bóg, Bóg, Wieszcz. „wg wyobraŜeń niektórych religii wschodu księga, w której

zapisane są przyszłe losy kaŜdego człowieka”, podobne znaczenie ma „patrzenie w oczy”, gdyŜ oczy są zwierciadłem duszy, z oczu moŜna

wyczytać wszystko.

W utworze pojawiają się liczne komentarze autora. MoŜna spierać się o ich charakter i wydźwięk. Wydaje się bowiem, ze momentami brzmią

one prześmiewczo, ironiczne czy moŜe nawet kpiąco. („jakaŜ cię teraz cudotwórcza siła porwie i znowu cudownie przemieni”, Pluton, ogniem

wylatując z krzaków”, „więc Ci zaufał i uŜył za posła”, „a nad ogień go nie kochałaś więcej”), oskarŜycielsko („a tyś nic nie rzekła; weselił Cię

gwałt i wrzask nocnych ptaków”, „jakaŜ cię (...) siła (...) przemieni (...) kiedyś ty piekłu jak miesiąc świeciła”). Z drugiej strony moŜemy przyjąć

utwór za całkowicie powaŜny poetyczny wykład filozofii Słowackiego (mimo powyŜszego lub w związku powyŜszym).

Perspektywa egzystencjalna

MoŜna się pokusić takŜe o egzystencjalną interpretację elementów utworu. W tym kontekście Cerera jawiła by się jako Bóg, jej córka

uosabiała by istotę ludzką, Pluton zaś - Szatana. Była by to więc koncepcja walki między siłami dobra i zła, jasności i ciemności. Odchodzenie

człowieka z rąk Boga, oddawanie się w ręce Szatana w ramach Ŝyciowej próby, z ciekawości, czy nawet poŜądania zła. Córka Cerery" to

spojrzenie na kondycje człowieka i na jego duchowość, na przemiany, jakie dokonywać się mogą w jego Ŝyciu, na wieczne wnoszenie zła do

dobra i igranie ze złym w obliczu dobra z pełna świadomością celowości i słuszności obu tych działań. To penetracja podświadomości

człowieka, badanie ciemnej i jasnej strony duszy ludzkiej.

Utwór składa się z dwóch części, będących sonetami o włoskimi, o układzie rymów abab abab cdd cdd. Narracja i opis w sposób nieklasyczny

przeplata się z liryka i refleksja, brak bowiem wyraźnego wyodrębnienia części opisowej i refleksyjnej. Utwory te nie zawsze były ogłaszane

razem. Za osobne uznał je takŜe Juliusz Kleiner w swojej monografii o Juliuszu Słowackim. oba utwory łączy jednak postać bohaterki i

poszczególne motywy. Ponadto zostały one wpisane przez Słowackiego w dzienniku z lat 1847-1849 pod data 19 listopada 1847 z dodatkowa

wstawka pomiędzy w postaci urywka jakiegoś innego utworu od słów „a ona bywało”, którą wg Kleinera naleŜy odnieść do wspomnianej juŜ na

początku Czosnowskiej. W warstwie stylistycznej odnajdujemy garść interesujących metafor, epitetów, porównań. „płacz cię nie zabił” - to

przesadzone sformowanie, obrazuje nie tylko wielkość rozpaczy córki Cerery, ale takŜe potęgę emocji, jaka jest rozpacz i konsekwencje

płaczu. „Boś miłości nie wniosła” - miłość ujęta jako emocja kierowana od dającego, córka Cerer ukazana jako ta, która miłości nie potrafi czy

nie teŜ chce wnieść. Nie odnosi się ta metafora do córki Cerery, lecz raczej do sytuacji, w której znalazł się Pluton. Odnosi się do niej jednak

„obyś piekielne w domu swoim jajo zniosła” i chodzi tu oczywiscie o wszelkie zatrucie, skalanie „domu”, do którego powraca córka Cerery, o

przynoszenie ze sobą na ziemie z pierwiastków piekielnych. Córka Cerery została porównana do owcy i posła. Losem podobna owcy, to jest

bierna, przeznaczona na ofiarę. Pluton „uŜył ja za posła”, czyli i wykorzystał do swoich celów i zniewaŜył jako rzekoma królowa piekieł.

Utwór otwiera roŜne perspektywy interpretacyjne, opisowa, symboliczno - archetypiczna, egzystencjalna. Trzy idee, które widoczne są w

utworze to mistycyzm, metempsychoza, dualizm rzeczywistości, motywy porwania, miłości, walki dobra ze złem, umierania i

zmartwychwstania, utraty czegoś w zamian za uzyskanie czegoś innego (Kolo fortuny, przemienność losu), w wątek satanistyczny i

chrystusowy. To utwór nieskomplikowany, ale intrygujący.

Przypisy:

Interpretacje wszystkich symboli zaprezentowanych w tekście pochodzą ze Słownika symboli Władysława Kopalińskiego

1 J. Kleiner, Juliusz Słowacki, Poeta mistyk, cz.4, s.301

2 J. Kleiner, Juliusz Słowacki, Poeta mistyk, cz.4, s.380

Bibilografia:

W.Kopalinski; Slownik symboli, Warszawa 2001

J. Słowacki, Córka Cerery [w:] J. Kleiner, Wiersze wybrane, ...

Słownik kultury antycznej, pod. red. Lidii Winniczuk, wiedza powszechna, Warszawa 1995

J. Kleiner, Juliusz Słowacki, Poeta mistyk, cz.4

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: