3. Genealogia języka polskiego. Wspólnota praindoeuropejska i jej rozpad. Prasłowiańszczyzna. Etnogeneza Słowian. Języki wschodnio- południowo- i zachodniosłowiańskie. Dziedzictwo prasłowiańskie.
Genealogia języka polskiego
Język polski
Stan językowy przedpolski
Stan językowy wspólnosłowiański
Stan językowy prasłowiański
Stan językowy przedsłowiański
Stan językowy wspólnoarioeuropejski i praarioeuropejski
Stan językowy przedarioeuropejski
Języki indoeuropejskie są dialektami istniejącego kilka tysięcy lat przed naszą erą języka praindoeuropejskiego. Ważniejsze grupy, które się niego wyłoniły to:
a) w Azji:
· indyjska
· irańska
· ormiańska
· tocharska
· hetycka
b) w Europie:
· grecka
· ilirska
· italska (tu należy łacina, z której wywodzą się języki romańskie, tj. francuski, hiszpański, portugalski, włoski, rumuński)
· celtycka (iryjskie i bretońskie)
· germańska (niemiecki, angielski, duński, holenderski, szwedzki, norweski, islandzki oraz dawny gocki)
· bałtycka (litewski, łotewski, staropruski)
· słowiańska
- Wspólnota indoeuropejska przestała istnieć na przełomie trzeciego i drugiego tysiąclecia p. n. e. (wskazują na to zabytki języka hetyckiego, które sięgają XVIII w. p.n. e., a dowodzą daleko posuniętego ukształtowania się odrębnego już języka indoeuropejskiego)
- plemiona indoeuropejskie rozmnażały się, a w poszukiwaniu nowych siedzib zajmowały szersza przestrzeń życiową
- wędrówki po dalekich obszarach Azji i Europy rozluźniają pierwotną styczność językową, co sprawia, że rozwój językowy poszczególnych zespołów ludnościowych wchodzi na odmienne tory
- ok. 2000r. p. n. e. nawarstwia się ludność indoeuropejska tzw. ceramiki sznurowej na obszarach między Odrą, a dorzeczem Oki na zamieszkałą tam praugrofińską ludność tzw. kultury grzebykowej, a na południe stamtąd na ludność rolniczą tzw. kultury trypoliskiej albo malowanej ceramiku ukraińskiej – to zetknięcie się ludów ceramiki sznurowej i kultury grzebykowej było podstawą językowo-etnicznej jedności późniejszych ludów bałtyckich i słowiańskich, które się mianuje zespołem bałtosłowiańskim albo probałtyckim
- w epoce 1800-1500 p. n. e. zaczyna się z Niemiec środkowych ku wschodowi Europy inwazja zespołu etniczno-kulturowego tzw. kultury łużyckiej
- w ten sposób zachodni odłam ludności zespołu probałtyckiego krzyżuje się z elementami kultury łużyckiej (a wschodni pozostaje poza jego zasięgiem) – to jest początek rozłamu zespołu protobałtyckiego na dwa, odtąd już samodzielne zespoły: prasłowiański i prabałtycki
- dojrzewanie wspólnoty prasłowiańskiej jest wynkiem scalania się zespołu kulturowego grobów jamowych (łużycka) i zespołu kulturowego pól grzebalnych (plemiona Podola, Wołynia i środkowej Ukrainy)
- w ciągu tysiąclecia IVw. p.n.e. – IV w. n. e. kształtuje się ludność prasłowiańska w procesie jej przyrostu i poszukiwania siedzib
LOKALIZACJA LUDÓW PRASŁOWIAŃSKICH: Obszar dorzeczy Odry i Wisły, ekspansja idzie w kierunku północy, wschodu i południa. Jej granicami są:
- na północy wybrzeże Bałtyku między Odrą i Wisłą
- na zachodzie średnia Odra
- na wschodzie środkowy bieg Dniepru
- na południu środkowe i zachodnie Karpaty i średni bieg Dniestru
W okresie III-IV w. n. e. doszło do rozpadu wspólnoty słowiańskiej na odłam wschodni i zachodni, potem na północny i południowy, a w ostatecznym wyniku n trzy zespoły językowe słowiańskie:
· zachodni:
- czeski
- słowacki
- górnołużycki
- dolnołużycki
- polski
- połabski (drzewiański) – zamarły w poł. XVIII w.
· wschodni:
- wielkoruski (rosyjski)
- białoruski
- małoruski (ukraiński)
· południowy:
- serbochorwacki
- słoweński
- bułgarski
- macedoński
- staro-cerkiewno-słowiański (bułgarsko-macedońskie narzecze okolic Solunia)
Dziedzictwo prasłowiańskie) (Z rozwoju języka grupy zachodniej):
1. Zachowanie grup kv, gv, np. pol. Kwiat, gwiazda, cz. Kvet, gvezda
2. Rozwój prasłowiańskich połączeń tj, dj w c`, d` (albo z`) np. pol. Świeca, noc, miedza
3. Zachowanie prasłowiańskich połączeń tl, dl, np. pol. Radło, plotła, cz. Radlo, pletla
4. Spółgłoska ch zmiękczona w okresie długiej palatalizacji, daje š, np. musze
5. Prasłowiańskie połączenia pj, bj, mj, vj dają ostatecznie p` lub p, b` lub b, m` lub m`, v` lub v`, np. kupiony, grabie, ziemia
6. Tendencja do ustalania nieruchomego akcentu na pierwszej lub przedostatniej zgłosce wyrazu.
7. Końcówki –ego, -emu w dop. I cel. L. poj. Złożonej odmiany przymiotnika, np. starego, staremu
8. Zanik formy zaimkowej t(+jer twardy) zastąpiony przez t(+jer twardy)t(+jer twardy) – ten.
9. Wprowadzenie formy prasłowiańskiego dopełniacza č(+jer miękki)so w funkcji mianownika i biernika zamiast zanikającego starego mianownika i biernika č(+jer miękki) (to).
joasia_klaudia