Dydaktyka jest nauką o kształceniu, jego celach i treściach oraz o jego metodach, środkach i organizacji. Przez nauczanie będziemy rozumieć planową i systematyczną pracę nauczyciela z uczniami polegającą na wywoływaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości – pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej.
Nauczanie jest działalnością intencjonalną tzn. że intencją nauczyciela jest wywoływanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów. Ważnym czynnikiem wytwarzania zmian w uczniach jest również ich działalność praktyczna, powiązana z nabywaniem wiedzy i oddziaływaniem na rzeczywistość.
Uczenie się jest procesem w toku którego na podstawie doświadczenia , poznania i ćwiczenia – powstają nowe formy wcześniej nabyte. Na ogół sądzi się że uczenie się człowiek zawdzięcza swoje człowieczeństwo, uczenie się jest bowiem źródłem zachodzących w zmian, którym zawdzięcza swój rozwój, przygotowanie się do życia i wrastanie w kulturę. Jednocześnie poznaniu i działaniu, które są podstawowymi czynnościami uczenia się , zawdzięczamy nowe wiadomości oraz nowe formy zachowania się i działania, jak również przekształcanie form dawniej nabytych.
Kształcenie to ogół czynności zewnętrznych i wewnętrznych umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz uczestnictwo w ich kształtowaniu, a zarazem osiągnięcie możliwie wielostronnego rozwoju sprawności, zdolności i uzdolnień , zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw, jak również nabycie pożądanych kwalifikacji zawodowych.
Cele kształcenia są to świadomie założone skutki, jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia, zależą one zatem od charakteru społeczeństwa, od poziomu jego kultury i od poziomu całego systemu oświaty i wychowania w danym kraju.
Przez system kształcenia będziemy rozumieć zatem ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele , dynamicznie działający zespół elementów obejmujący nauczycieli , uczniów , treść kształcenia i społeczno materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami.
Zasady nauczania
Okoń wyróżnia następujące zasady nauczania :-systemowości- poglądowości –samodzielności -związku teorii z praktyką -efektywności -stopniowania trudności -związku indywidualizacji i uspołecznienia
Zasada systemowości czyli o porządkowaniu wiedzy w głowie uczniów
Zasada ta swój początek wzięła z zasady systematyczności. Systematycznośc jest cechą każdego rozsądnego działania. Skuteczność procesu kształcenia zależy od stopnia uporządkowania materiału dydaktycznego, od jego planowego ujęcia według pewnych właściwych dlań założeń, od racjonalnego podzielenia materiału na sensowne fragmenty i kolejnego ich opanowywania w ciągłym nawiązaniu do całości, od tego czy podążając naprzód , uczeń opanował dobrze materiał poprzedni, niezbędny do zrozumienia i opanowania materiału nowego, od tego wreszcie czy nabywaniu wiedzy systematycznie towarzyszy rozwijanie i doskonalenie odpowiednich sprawności.
Zasada poglądowości
Poglądowość jest poszukiwaniem teorii na obszarze od konkretu do abstrakcji. Można ją określić jako zespół norm które wywodzą się z prawidłowości procesu kształcenia, dotyczących poznawania rzeczywistości na podstawie obserwacji, myślenia i praktyki – na drodze od konkretu do abstrakcji i od abstrakcji do konkretu. Takie poznanie jest warunkiem głębszego rozumienia rzeczywistości, a tym samym skuteczniejszego na nią oddziaływania.
Zasada samodzielności czyli ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela
Samodzielność działania i samodzielność myślenia, obie silnie ze sobą powiązane.
Samodzielność działania uwzględnia rodzina i szkoła przez stopniowe wdrażanie dzieci i młodzieży poczynając od wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego do samodzielnego ( wyboru i planowani pracy , wykonywania pracy , sprawdzania wykonywanej pracy).
Świadome i samodzielne wykonywanie pracy polega na odpowiednim doborze stosowanie do celu pracy – warunków i środków działania. Zgodnie z zasadą samodzielności sprawdzanie wykonywanej pracy jest tyleż zadaniem ucznia co nauczyciela. W końcu uczeń jest wykonawcą pracy, toteż ma prawo do samokontroli. W procesie samokontroli zwykle pojawiają się następujące momenty:-konfrontacja końcowego efektu pracy z jej celem i planem-refleksja ucznia nad przyczynami odchyleń od planu oraz nad trudnościami w wykonywaniu pracy-własna decyzja autora pracy co do przyjęcia czy odrzucenia pracy lub wprowadzenia ewentualnych poprawek
Wyższy stopień samodzielności gwarantuje wyższe i wszechstronniejsze kompetencje uczniów.
Zasada związku teorii z praktyką
Orientuje ona nauczycieli i twórców programów kształcenia o konieczności harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyka codziennego życia , a zarazem o niebezpieczeństwach, jakie kryje w sobie oderwanie procesu kształcenia od praktyki bądź od teorii. Pierwsze prowadzi do werbalno – abstrakcyjnego nauczania , a więc z reguły do encyklopedyzmu drugie do utylitaryzmu dydaktycznego. Zasada związku teorii z praktyka ma oczywiście swoją własną treść. Jej podstawę stanowi wiedza o tej stronie procesu kształcenia, którą odnosi się do związku między poznawaniem rzeczywistości, czego efektem jest teoria , a jej zmienianiem czyli praktyką. Teoria to zespół twierdzeń wyjaśniających daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania, praktyka zaś to materialna działalność ludzi, przekształcająca rzeczywistość stosownie do ich potrzeb.
Zasada efektywności czyli związku miedzy celami a wynikami kształcenia.
Zasada efektywności dotyczy funkcjonowania i optymalizacji wielu czynników , biorących bezpośredni lub pośredni udział w procesie dydaktycznym. Udział bezpośredni biorą takie czynniki jak metody pracy nauczycieli i uczniów, ilość czasu zadaniowego, wiadomości i sprawności uczniów, udział zaś pośredni takie, jak inteligencja , zdolności uczniów, wykształcenie i kultura pedagogiczna nauczycieli oraz środowisko rodzinne i rówieśnicze. Obszar na jakim funkcjonuje zasada efektywności , zawiera się między celami kształcenia a osiągnięciami szkolnymi. Cele określają kierunek zmian, jakie pod wpływem kształcenia mają się dokonać w uczniach, osiągnięcia zaś , zwłaszcza te , które poddają się pomiarowi, mówią o tym, jakie zmiany pod wpływem kształcenia rzeczywiście się w nich dokonały.
Zasada przystępności czyli pokonywania trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości.
Potrzeba poszukiwania takich sposobów nawiązania przez nauczyciela kontaktu z każdym uczniem , jak również doboru takich metod , pracy i środków , aby w stopniu maksymalnym uruchomić te siły i możliwości ogółu uczniów , jakie odpowiadają danej fazie ich rozwoju umysłowego, społeczno – moralnego i fizycznego. Szczególnie ważna jest przy tym znajomość wszystkich uczniów w klasie, różnic w ich postępach szkolnych , w ich temperamencie i tempie uczenia się , jak również znajomość klasy jako zbiorowości, jej wewnętrznej struktury, osób wpływowych, motywacji i nastawienia do szkoły.
Metody nauczania – uczenia się.
Metoda kształcenia jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów. Trzy kategorie metod nauczania: metody słowne , oglądowe i praktyczne. Metoda jest to dynamiczny proces formowania się człowieka, polegający na ciągłym wyborze treści, sposobów działania nauczyciela i ucznia oraz takim doborze warunków, aby wychowanek przeżywał kształcenie jako jego własny proces, sprawiający jemu samemu satysfakcję , a zarazem , aby jak najchętniej przystępował do jego realizacji i kontynuacji. Cztery grupy metod kształcenia to jest nauczania – uczenia się.:-metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym -metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy zwane problemowymi , oparte na twórczej aktywności poznawczej , polegającej na rozwiązywaniu problemów-metody waloryzacyjne zwane też eksponującymi – o dominacji aktywności emocjonalno- artystycznej -metody praktyczne – cechujące się przewagą aktywności praktyczno – technicznej , zmieniającej otoczenie lub stwarzającej nowe jego formy
Metody Asymilacji wiedzy
Ta grupa metod zwanych też metodami podającymi. Do omawianej grupy należą następujące metody: -pogadanka –dyskusja-wykład-praca z książką-programowane uczenie się w jego wersji liniowej, rozgałęzionej i mieszanej
Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. Rozmowa ta jednak różni się od zwykłych rozmów prowadzonych przez ludzi. W pogadance nauczyciel zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania. Ze względu na rolę dydaktyczną jaką może spełniać wyróżnia się trojakie jej zastosowanie: -pogadanka wstępna -przedstawiająca nowe wiadomości-utrwalająca
Pogadanka wstępna ma przygotować uczniów do pracy. Chodzi tu o dwojakie przygotowanie. Z jednej strony, celem jej jest wytworzenie u uczniów stanu gotowości do poznania czegoś nowego, a wtedy w toku pogadanki aktualizuje się doświadczenia uczniów związane z tematem nowej lekcji, przypomina wiadomości niezbędne do zrozumienia nowego materiału. Celem pogadanki jest zorganizowanie klasy do nowej pracy , a więc ustalenie tematu i celu lekcji.
Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości ma postać rozmowy nauczyciela z uczniami, w której chodzi o takie zaktywizowanie uczniów, aby nowe treści, przekazywane im przez nauczyciela bądź przez znających przedmiot uczniów zostały przez wszystkich zrozumiane, powiązane z własnym doświadczeniem i zapamiętane. Przypominanie sobie lub uzupełnianie doświadczeń , poznawanie nowych wiadomości , wiązanie ich z poprzednio nabytymi , to czynności u których podłoża leżą procesy myślowe. Pogadanka utrwalająca polega na operowaniu materiałem przyswojonym uprzednio, lecz wymagającym konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakichś większych całości. Myślenie polega tu na dochodzeniu do szerszych uogólnień poprzez zestawienie ze sobą szerszego zakresu faktów i uogólnień, na tworzeniu układów obejmujących większe całości.
Dyskusja jest metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań miedzy nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami , przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób. Dyskusję rzeczywistą cechuje odmienność stanowisk w połączeniu z próbą znalezienia stanowiska nadającego się do przyjęcia przez ogół uczestników. Kilka odmian dyskusji. Pierwsza z nich i najpospolitsza jest dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania problemu przez klasę czy grupę uczniów. Inna dyskusja jest ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży. Dotyczy ona zazwyczaj spraw osobistych, własnego stosunku młodzieży do dobra i zła, sprawiedliwości i niesprawiedliwości.
Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości i jakiemuś audytorium. Jako metodę wykład stosuje się zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych , w szkołach średnich. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Rozróżnia się kilka typów wykładu: -wykład konwencjonalny – w którym treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do zapamiętania postaci. -Wykład problemowy- jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego: jego pojawienia się , kierunków i sposobów jego rozwiązywania -Wykład konwersatoryjny – polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych
Na aktywność słuchaczy w czasie wykładu wpływa wiele czynników zależnych nie tylko od walorów samego wykładu. Należy do nich: stosowane w czasie wykładu środki dydaktyczne -wyrobienie recepcyjne a więc tempo przebiegu procesów warunkujących recepcję zależne od umiejętności koncentrowania uwagi , od trwałości uwagi, od zasobu doświadczeń i wiadomości słuchacza -czynnik, który może zwiększyć aktywność słuchacza to jest notowanie wykładu
Opowiadanie polega na przedstawieniu jakiejś akcji – rzeczywistej , fikcyjnej która przebiega w określonym czasie. Temat opowiadania może odnosić się do biografii , wydarzeń związanych z wyprawami geograficznymi , z odkryciami naukowymi.
Praca z książką
Podręczniki , lektura, literatura popularnonaukowa są tylko źródłem nowych wiadomości lecz także dają uczniom możność utrwalenia , rozszerzenia i pogłębienia zdobytej wiedzy , praca nad nią wdraża uczniów do opanowania metod kształcenia, z których będą w szkole i po wyjściu ze szkoły. Przyswojenie tych metod opiera się przede wszystkim na opanowaniu sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych. Sposoby samodzielnej pracy: -uczenie się z podręcznika w celu zdobycia lub utrwalenia pewnych wiadomości. Przygotowanie ucznia do tej pracy zmierza do tego, aby wiedział, jak ma się uczyć, żeby w najkrótszym czasie uzyskać najlepsze wyniki. Ważne jest tu przyzwyczajanie uczniów do wyodrębniania informacji najważniejszych. -Sporządzanie notatek jest korzystniejsze przy powtórnym czytaniu tekstu, gdy uczeń może się łatwiej zorientować co jest ważniejsze, a wiec warte zanotowania. Notatki mogą przyjmować postać konspektu lub planu. -Posługiwanie się lektura uzupełniającą wymaga większej samodzielności uczniów. Niezbędne staje się tu wyodrębnienie takich cech jak samodzielność i krytycyzm
.
Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy
Metody problemowe umożliwiają one funkcjonowanie wiedzy biernej przekształcając ja w wiedze czynna, sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Istota metod problemowych sprowadza się do tego, ze nie pozwalają uczniom przechodzić obojętnie obok sytuacji, których nie umieją sobie wytłumaczyć lub rozwiązać, lecz wywołując zaciekawienie zmuszają ich do analizy sytuacji, a wiec do wyodrębnienia w niej danych, które są znane jak i również do wysunięcia przypuszczeń co do rozwiązania problemu i sprawdzenia wartości tego rozwiązania. Czynności jakie wykonują przy tym uczniowie odbywają się na trzech poziomach:-konkretów gdy poszukują danych empirycznych-modeli gdy próbują intuicyjnie lub w pełni świadomie tworzyć modele badanych układów-teorii gdy formułują twierdzenia uogólniające efekty rozwiązania w postaci praw , prawidłowości , zasad czy norm działania praktycznego
Klasyczna metoda problemowa
W tej metodzie uwzględnia się w niej cztery istotne momenty. Obejmują one; -wytwarzanie sytuacji problemowej -formułowanie problemów i pomysłów rozwiązania-weryfikacje pomysłów rozwiązania -porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym bądź teoretycznym
Cecha charakterystyczna tej metody jest swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Metoda ta wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego. Z jednej strony chodzi tu o gruntowna znajomość nauczanych treści, z drugiej strony , chodzi o umiejętność zainteresowania uczniów problemem i kierowania wszystkimi fazami jego rozwiązywania oraz systematyzowania i wykorzystywania nabytej wiedzy.
Metoda przypadków
Polega ona na rozpatrzeniu przez niewielka grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku, na przykład na temat odkryć naukowych, produkcji , handlu, prawa czy stosunków miedzy ludźmi i rozwiązaniu jakiś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu opisu wraz z kilkoma pytaniami na które trzeba odpowiedzieć, uczestnicy sesji w ciągu kilku minut formułują pytania , wyjaśniające ten przypadek, a nauczyciel udziela na nie odpowiedzi. Konfrontacja rozwiązań proponowanych przez poszczególnych uczestników z rozwiązaniem właściwym daje okazje do znalezienia różnic, a zarazem do wykrycia ewentualnych błędów w rozumowaniu uczniów.
Metoda sytuacyjna
Metoda ta zbliżona do metody przypadków, polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuacje, za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają jakieś racje za i przeciw. Zadaniem uczniów jest zrozumieć te sytuacje oraz podjąć decyzje w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Ta złożona sytuacja zwykle dotyczy jakiejś instytucji, niezbędne jest wiec poznanie przez uczniów opisu tej instytucji i zasad jej funkcjonowania.
Metoda ta jest trudna w realizacji ze względu na duża dokładność i znaczna objętość tych opisów.
Burza mózgów
Metoda ta polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania, przy czym chodzi w niej o to, aby zespół rozwiązujący to zadanie wynalazł jak najwięcej pomysłów nowych niekiedy najbardziej zaskakujących, co stwarza atmosferę swobody i współzawodnictwa. Dopiero po zebraniu wszystkich pomysłów podaje się je ocenie zespołu stad metodę te traktuje się jako metodę odroczonej oceny. Zapobiega to hamującemu wpływowi oceny, który pojawia się zwykle wtedy gdy dokonuje się jej zaraz po pierwszym pomyśle.
Mikronauczanie
Jest to metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych, szczególnie spopularyzowana w procesach kształcenia kandydatów na nauczycieli. Stosuje się ja w małych, kilkuosobowych grupach , które najpierw obserwują odpowiednio wybrany fragment lekcji szkolnej, trwający od 5 do 20 minut, a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby z kolei przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów już w ulepszonej wersji. Analizę i ocenę ułatwia nagranie lekcji za pomocą magnetowidu, co umożliwia jej eksponowanie w całości lub we fragmentach w czasie dyskusji.
Gry dydaktyczne
Metoda ta ma wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Zabawa jest działaniem wykonywanym dla przyjemności, która sama sprawa, stanowi wiec, właśnie przez to czynnik szczególnie pożądany w toku uczenia się. Zabawa to główna forma aktywności dzieci do czasu pójścia do szkoły , uczniowie zaś i dorośli zajmują się nią na ogol w czasie wolnym od nauki i pracy. Wszakże w obu tych formach mogą się pojawić elementy zabawowe. Gra jest odmiana zabawy która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Przyzwyczajać się do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco – wychowujące: służy procesowi poznania , uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie , sprzyja uspołecznieniu, przyzwyczaja zarówno do wygrywania, jak i przegrywania. W obrębie dydaktyki ogólnej interesują nas zabawy gry dydaktyczne. Chodzi tu o zabawy inscenizacyjne, gry symulacyjne, gry logiczne.
Gry symulacyjne
Polegają na odtwarzaniu bardziej złożonych sytuacji problemowych, wymagających samodzielnego rozwiązania.
Środki dydaktyczne
Podział środków dydaktycznych obejmuje sześć kategorii:-środki proste ; środki słowne , to jest przede wszystkim podręczniki i inne teksty drukowane, proste środki wzrokowe( wizualne ) a wiec oryginalne przedmioty modele, obrazy , wykresy, mapy.
-Środki złożone ; mechaniczne środki wzrokowe umożliwiające przekazywanie obrazów za pomocą urządzeń technicznych, jak np. aparat fotograficzny, teleskop, środki słuchowe pozwalające przekazywać dźwięki i szmery za pośrednictwem gramofonu, magnetofonu czy radia; środki słuchowo – wzrokowe( audiowizualne) łączące obraz z dźwiękiem jak film dźwiękowy czy telewizja, środki automatyzujące proces uczenia się do których można zaliczyć maszyny dydaktyczne, gabinety językowe, zwane tez laboratoriami językowymi oraz komputery.
Środki proste
Środki wzrokowe. Proste środki wzrokowe obejmują grupę środków zwanych popularnie pomocami naukowymi. Środki oglądowe spełniają one doniosłą role w procesie dydaktycznym, a mianowicie wiążą ze sobą poznanie umysłowe z poznaniem zmysłowym, treść pracy naszego umysłu z rzeczywistością. Poznanie umysłowe oparte na mowie i myśleniu, ma sens o tyle o ile jest powiązane z rzeczami i zdarzeniami. Rzeczywistość eksponowana w toku nauczania w postaci środków wzrokowych może występować w postaci pośredniej bezpośredniej lub uogólnionej.
Postać bezpośrednia maja środki wizualne gdy występują jako:-naturalne okazy w naturalnym środowisku np. drzewa w lesie w sadzie i w polu , zwierzęta na łonie natury, poznając naturalne przedmioty w ich zwykłym środowisku uczeń jest w stanie wytwarzać sobie najwierniejsze ich wyobrażenia i pojęcia o nich. -Naturalne okazy w środowisku sztucznym okazy oglądane na wystawie w muzeum -Okazy spreparowane w postaci preparatów suchych jak wypchane zwierzęta
Postać pośrednia przyjmują środki wzrokowe wówczas gdy przedstawiają rzeczywistość w postaci :
-modeli to jest środków zastępczych możliwie wiernie uzmysławiających przedmioty rzeczywiste. Modele stosuje się wówczas gdy chcemy przedstawiać rzeczywistość w zmniejszeniu, może to być np. model ( makieta ) dzielnicy miejskiej , osady , fabryki , domu maszyny. -Obrazów a wiec tworów płaskich które apelują wyłącznie do wzroku podczas gdy wyżej wymienione środki mogły również być badane przy użyciu innych analizatorów.
Środki wzrokowe o charakterze uogólniającym stosuje się w szkołach w zależności od poziomu uczniów i charakteru przedmiotu nauczania. Inna grupa środków:-znaki symbolizujące umowne treści -mapy które przedstawiają rzeczywistość za pomocą umownych znaków wizualnych-modele cybernetyczne, przedstawiające w sposób umowny stosunki miedzy informacjami, decyzjami i działaniami-schematy, wykresy i diagramy
Środki złożone
Należące do tej grupy środki opierają się na urządzeniach mechanicznych ,a zwłaszcza elektrotechnicznych. Środki mechaniczne wzrokowe , słuchowe , i słuchowo – wzrokowe zwane środkami audiowizualnymi. Niezależnie bowiem od tego czy dostarczają wrażeń wzrokowych , słuchowych czy wzrokowo – słuchowych są pod pewnym względem podobne a mianowicie opierają się na mechanizmach, które zastępują czynności słuchowe lub wzrokowe człowieka. Mogą wiec niejako za człowieka widzieć , mogą słyszeć , mogą jednocześnie słyszeć i widzieć. Mechaniczne środki wzrokowe stanowią stosunkowo najstarsza grupę środków złożonych. Karierę swą rozpoczęły z chwila stworzenia tzw. Dagerotypii w 1839 roku. Środki słuchowe również znajdują coraz szerszy dostęp do szkoły.
...
mekiz