EKONOMIA
25.09.2011 r.
CZYM JEST EKONOMIA:
Ekonomia:
Ø nauka badająca proces gospodarowania, tworząca modele ekonomiczne, teorie i formułująca reguły oraz prawa rządzące tym procesem ETYMOLOGIA
Ø z języka greckiego Oikonomos tzw. zarządzający gospodarstwem domowym lub zarządzanie domem (OIKOS – dom, NOMOS – zasada/reguła OIKONOMIKOS – Ksenofont IV w. p.n.e.)
Ø pojęcie rozpowszechnione przez Arystotelesa i innych filozofów
Ø ekonomia jako samoistna nauka (dziedzina wiedzy) powstała w XVIII w. jej twórcami są A. Smith i D. Ricardo
FUNKCJE EKONOMII. EKONOMIA POZYTYWNA I NORMATYWNA:
Ø ekonomia jako nauka spełnia dwie podstawowe funkcje
Funkcja poznawcza:
Ø ekonomia opisuje gospodarkę i proces gospodarowania
Ø wykorzystując specyficzny język tworzy abstrakcyjne modele, teorie i prawa rządzące rzeczywistością gospodarczą
Ø w naukowym opisie zależności przyczynowo-skutkowych występujących w każdej gospodarce ekonomia wykorzystuje dorobek wielu innych dyscyplin naukowych i zakresu wielu nauk społecznych (np. filozofii, socjologii, psychologii, historii) i ścisłych (historii, geometrii, ekonometrii)
Ø ekonomia pozytywna
Funkcja aplikacyjna:
Ø dokonuje wartościowania i oceny zjawisk i procesów zachodzących w rzeczywistości gospodarczej świata, poszczególnych regionów, krajów czy kontynentach podmiotów ekonomicznych np. przedsiębiorstw czy gospodarstw domowych
Ø ekonomia służy polityce ekonomice społecznej dokonując oceny w formie stwierdzeń „za mało”, „za dużo”, „dobrze, źle”, czy „co należy zrobić”
Ø nie jest w pełnym znaczeniu nauką
Ø ekonomia normatywna
EKONOMIA POZYTYWNA I NORMATYWNA:
Przykłady stwierdzeń pozytywnych:
Ø obecna stopa bezrobocia w Polsce 12%
Ø stopa inflacji (wzrostu cen) w pierwszej połowie 2011 r. 5%
Ø PKB Polski w 2011 r. wzrośnie o 4,5%
Przykłady stwierdzeń negatywnych:
Ø system świadczeń społecznych w naszym kraju jest zbyt rozbudowany i hamuje rozwój ekonomiczno-społeczny
Ø zbyt niskie wydatki budżetu centralnego są zagrożeniem dla rozwoju szkolnictwa i służb zdrowia
Ø rozpiętości dochodowe naszego społeczeństwa nie odbiegają od średniej w krajach Unii Europejskiej
MIKROEKONOMIA I MAKROEKONOMIA:
Mikroekonomia:
Ø dział (część) ekonomii zajmujący się analizowaniem, opisywaniem, modelowaniem i poszukiwaniem reguł rządzących procesem gospodarowania w mikro skali tzw. w obszarze poszczególnych podmiotów ekonomicznych (producentów, sprzedawców, nabywców, konsumentów) działających na konkretnych rynkach np. rynku międzynarodowym, samochodowym, czy turystycznym
Makroekonomia:
Ø dział ekonomii zajmujący się analizowaniem, opisywaniem, modelowaniem i poszukiwaniem zasad rządzących procesami gospodarczymi w makroskali, a więc na rynkach krajowych, ponadnarodowych UE i światowych – Ekonomia Globalna
POTRZEBY CZOWIEKA I MOŻLIWOŚCI ICH ZASPOKOJENIA:
Ø każdy człowiek funkcjonujący fizycznie i intelektualnie chce i musi zaspokoić różnorakie, subiektywne POTRZEBY
Potrzeba:
Ø niezadowolenie wynikające z braku czegoś, zbyt małej ilości lub zbyt niskiej jakości posiadanych dóbr i usług
Ø źródłem istnienia potrzeb są fizyczne i intelektualne wymogi ludzkiego organizmu oraz uczestnictwo w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym
Cechy potrzeb współczesnego człowieka:
Ø Zmienność – związana z czynnikiem czasu i przestrzeni (wiek, wykształcenie, warunki naturalne, środowisko społeczne itp.)
Ø Dynamika – będącą konsekwencją jako konieczność zaspokojenia w określonej kolejności
Ø Nieograniczoność – jako konsekwencja stałego rozwoju wiedzy ludzkości
Ø Hierarchiczność – rozumiana jako konieczność zaspokojenia potrzeb w określonej kolejności
Hierarchia potrzeb według Maslowa:
Ø Konieczność wynika nie tylko z hierarchii potrzeb
Ø Stopniowe przechodzenie od potrzeb niższego rzędu do potrzeb wyższego rzędu
DOBRA I USŁUGI:
Ø Zaspokajanie większości potrzeb – szczególnie ekonomicznych – wymaga korzystania z różnorakich dóbr i usług
Dobra:
Ø Przedmioty materialne posiadające określone parametry fizyko-chemiczne, wielkość, kształt, wagę itp.
Rodzaje dóbr:
Ø Ekonomiczne i wolne
Ø Konsumpcyjne i produkcyjne
Ø Prywatne i publiczne
Ø Niższego i wyższego rzędu
Usługi:
Ø Czynności świadczone na rzecz konkretnych osób, grup osób lub na rzecz istniejących dóbr materialnych
Rodzaje usług:
Ø Produkcyjne i nieprodukcyjne
Ø Indywidualne i zbiorowe
Ø Na rzecz człowieka lub określonego dobra
SPECYFIKA BADAŃ EKONOMICNYCH – MODELE I PRAWA EKONOMICZNE:
Ø W procesie naukowego badania gospodarki ekonomia wykorzystuje przede wszystkim obserwacje zdarzeń, zjawisk i zależności występujących w niezmiernie złożonej rzeczywistości gospodarczej
Model ekonomiczny:
Ø Uproszczony opis matematyczno-statystyczny określonego zjawiska lub obszaru rzeczywistości gospodarczej, często wykorzystujący zasadę CETERIS PARIBUS
Prawa ekonomiczne:
Ø Zależności przyczynowo-skutkowe rządzące procesem gospodarowania, mające charakter obiektywny, statystyczny i historyczny
Teoria ekonomiczna:
Ø System twierdzeń ekonomicznych uporządkowanych i logicznie powiązanych, spełniających kryteria naukowości i poprawności metodologicznej
WYBORY EKONOMICZNE – KOSZTY ALTERNATYWNE:
Ø Ograniczone wielkością tzw. ZASOBÓW (czynników) wytwórczych, jakimi dysponuje ludzkość
Ø Wytworzenie czegokolwiek wymaga dysponowania CZYNNIKAMI PRODUKCJI
Czynniki produkcji, czyli dobra wynikające wytworzeniu to:
1. Zasoby naturalne:
Ø Np. ziemia, przyroda, surowce, słodka woda, klimat itp.
2. Zasoby kapitałowe:
Ø Ta kapitał produkcyjny, służący do wytworzenia innych dóbr (budynku, maszyny i infrastruktury) oraz kapitał finansowy (akcje, obligacje, środki pieniężne przynoszące dochody)
3. Kapitał ludzki:
Ø To zasoby pracy ludzkiej ich wielkość i jakość, czynniki produkcji są w stosunku do siebie substytucyjne i komplementarne
Ø W sytuacji ograniczoności zasobów i nieograniczoności potrzeb ludzkich konieczne jest dokonywanie wyborów ekonomicznych
Wybory ekonomiczne – koszty alternatywne:
Ø Konieczność dokonywania wyborów ekonomicznych jest jednoznaczna z ponoszeniem tzw. kosztów alternatywnych zwane też kosztem utraconych korzyści lub kosztem utraconych możliwości
Koszt alternatywny:
Ø Wartość innych dóbr, które mogłyby zostać wyprodukowane przy pomocy tych samych zasobów wytwórczych, które zostały zaangażowane w daną i wybraną produkcję lub…
Ø Wartość dóbr, które mogłyby zostać nabyte i skonsumowane, gdyby nie dokonany przez konsumenta wybór (zakup)
→ w świecie w którym żyjemy, w zasadzie nie ma darmowych dóbr, nic nie jest za darmo, obowiązuje zasada „coś za coś”.
NIE MOŻEMY DZISIAJ ZJEŚĆ CIASTECZKA ZJEDZONEGO WCZORAJ. ; )
Ø Granica możliwości produkcyjnych
8.10.2011 r.
ISTOTA GOSPODARKI I RACJONALNOŚĆ GOSPODAROWANIA:
Ø O jakości życia a więc o stopniu zaspokojenia potrzeb każdego społeczeństwa decyduje stan gospodarki i dynamika jej rozwoju
Gospodarka:
Ø Ogół podmiotów fizycznych i prawnych funkcjonujących w obszarze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr i usług
Podmiot gospodarczy:
Ø Pomioty gospodarcze i strumienie ekonomiczne – model rynku okrężnego
Strumienie gospodarcze:
Gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo. Strumienie ekonomiczne:
Gospodarstwo domowe:
Ø Grupa osób podejmująca wspólne decyzje, w zakresie konsumpcji, łącząca swe dochody i wspólnie zaspakajająca potrzeby
Przedsiębiorstwo:
Ø Podmiot prawny lub fizyczny przetwarzający czynniki produkcji (zasoby) w nowe produkty
Państwo:
Ø Przedstawiciele władz publicznych, centralnych i terenowych odgrywający istotną rolę w działalności gospodarczej
Ø (1) – usługi czynników wytwórczych, (2) – dochody, (3) – podatki, (4) – dobra, (5) – płatności, (6) – dobra, (7) – płatności,
Racjonalność gospodarowania:
Ø W warunkach ograniczoności zasobów wytwórczych i nieograniczoności potrzeb ludzkich gospodarowanie jest procesem nieustannego dokonywania wyborów ekonomicznych. Każdy wytwórca, jak i każdy nabywca staje przed koniecznością szukania odpowiedzi na pytania:
- w przypadku przedsiębiorcy: co produkować, jak, ile i dla kogo?
- w przypadku nabywcy: co kupować, jak, ile i dla kogo?
Ø Z ekonomicznego punktu widzenia, dokonywane wybory powinny być najlepsze z możliwych czyli OPTYMALNE.
Ø Wybory OPTYMALNE oparte są na zasadzie RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA. Wyraża się ona w dwojaki sposób:
- zasada MINIMALIZACJI NAKŁADÓW – określając pożądany cel, należy minimalizować niezbędne dla jego realizacji zasoby ekonomiczne lub
- zasada MAKSYMALIZACJI NAKŁADÓW- dysponująca danymi zasobami ekonomicznymi należy je wykorzystać w stopniu maksymalnym.
Formy gospodarowania – systemy gospodarcze:
Wykorzystując różnorakie kryteria wyodrębnić można następujący formy (rodzaje) gospodarek:
Ø Z punktu widzenia zasięgu – gospodarkę przedsiębiorstwa, terenową, narodową, ponad narodową czy globalną
Ø Z punktu widzenia strefy gospodarowania – gospodarkę turystyczną, mieszkaniową czy rolną
Ø Z punktu widzenia własności czynników produkcji – gospodarkę prywatną i publiczną
Ø Z punktu widzenia mechanizmów regulujących – gospodarkę rynkową, nakazowo-rozdzielczą czy mieszaną
Ø Z punktu widzenia przeznaczenia – gospodarkę towarową i naturalną
SYSTEM GOSPODARCZY – zbiór warunków politycznych, społecznych, ekonomicznych i prawnych kształtujących reguły (prawa) rządzące działalnością gospodarczą, a więc uprawnienia do decydowania działalności w obszarze produkcji i konsumpcji
Istota rynku – jego cech i funkcje:
Czym jest lub co to jest rynek?
Ekonomia udziela odpowiedzi w różny sposób. Najczęściej:
RYNEK – to naturalny proces ścierania się sprzecznych interesów PRODUCENTÓW (sprzedawców) z interesami KONSUMENTÓW (nabywców). Sprzedawcy zainteresowani są sprzedażą po cenie możliwie najwyższej, nabywcy – kupnem jak najtaniej.
RYNEK – naturalny, endogeniczny (wewnętrzny), samoczynnie funkcjonujący mechanizm decydujący o poziomie cen oraz o tym co, ile, jak i dla kogo produkować lub kupować.
RYNEK jest kategorią ekonomiczną niezwykle pojemną i w zależności od stawionego celu może być klasyfikowany w oparciu o rozmaite kryteria. M.in.:
Ø Ze względu na zasięg przestrzenny – rynki lokalne, regionalne, narodowe, ponad narodowe.
Ø Ze względu na przedmiot wymiany – rynki samochodowe, mieszkaniowe, żywnościowe, paliwowe.
Ø Ze względu na pozycję zajmowaną przez uczestników wymiany – rynki konsumentów lub producentów.
Ø Ze względu na rodzaj konkurencji – rynki doskonałe i niedoskonałe.
Funkcje (zadania) rynku:
Ø Rynek jest jedynym, naturalnym wyznacznikiem ceny każdego towaru. Cena, będąca swoistym „wspólnym mianownikiem” ponoszonych nakładów i osiąganych wyników, jest kształtowana przez wzajemne oddziaływanie na siebie dążeń nabywców i sprzedawców, a więc poprzez swobodną grę popytu i podaży.
Ø Dla poszczególnych podmiotów funkcjonujących na rynku cena jest parametrem informującym o przebiegu procesów gospodarczych, umożliwia ocenę ekonomicznej efektywności podejmowanych działań.
Ø Mechanizm rynkowy umożliwia lokowanie posiadanych zasobów w najbardziej efektywnych dziedzinach działalności gospodarczej.
Ø Rynek, informując bardzo szybko o przesyceniu lub niedoborze, umożliwia optymalne rozdysponowanie ograniczonych zasobów czynników produkcji.
Elementy rynku – popyt, podaż, cena:
Popyt a wielkość popytu:
Ø POPYT – ilość danego towaru który nabywcy chcą i mogą kupić przy KAŻDYM poziomie ceny. Popyt jest więc zależnością matematyczną (funkcją) pomiędzy zmieniającą się ceną i ilością nabytego dobra. Popyt jest funkcja o nachyleniu ujemnym.
Ø WIELKOŚĆ POPYTU – ilość towaru, który kupują nabywcy przy DANYM poziomie ceny.
Ø PRAWO POPYTU – przy innych czynnikach constans (ceteris paribus) wzrostom ceny towarzyszy spadek popytu, natomiast spadkom ceny – wzrost popytu.
Zmiana popytu i wielkości popytu – model geometryczny:
Determinanty popytu:
Czynniki (determinanty) kształtujące wielkość popytu na określone dobra to przede wszystkim:
Ø Ceny tych dóbr,
Ø Dochody nabywców,
Ø ...
krysia57