Ocena postępu choroby
• Ocena funkcjonalna w skali Kurtzky’ego (EDSS)
• Ocena w skali numerycznej (EGS)
• Wskaźnik aktywności choroby
• Wskaźnik Barthel
• Ocena w skali Rankina
• Ocena spastyczności w skali Ashwortha
• Ocena w logarytmicznej skali bólu
• Ocena pod kątem fizjoterapii
Ocena funkcjonalna w skali Kurtzky’ego (EDSS)
0,0- normalny stan neurologiczny
1,0- brak widocznych uszkodzeń układu nerwowego, minimalne objawy niewydolności jednego elementu układu funkcjonalnego
1,5- brak widocznych uszkodzeń układu nerwowego, minimalne objawy niewydolności więcej niż jednego elementu układu funkcjonalnego
2,0- liczne drobne objawy niewydolności jednego elementu układu funkcjonalnego
2,5- liczne drobne objawy niewydolności dwóch elementu układu funkcjonalnego
3,0- umiarkowana niewydolność układu funkcjonalnego, pacjent w pełni mobilny
3,5- umiarkowana niewydolność układu funkcjonalnego i minimalna niewydolność innych układów, pacjent w pełni mobilny
4,0- pełna mobilność bez pomocy, pacjent samowystarczalny, potrafi funkcjonować ponad 12 godzin dziennie pomimo poważnych utrudnień, zdolny do przebycia bez pomocy i odpoczynku około 500 metrów
4,5- pełna mobilność bez pomocy, zdolny do funkcjonowania przez cały dzień, może mieć niektóre ograniczenia w utrzymaniu pełnej aktywności, może wymagać minimalnej pomocy, charakterystyczna jest tu poważna niewydolność układu funkcjonalnego, zdolny do przejścia bez pomocy i odpoczynku około 300 metrów
5,0- zdolny do przejścia bez pomocy i odpoczynku około 200 metrów, ostra niewydolność układu funkcjonalnego, wystarczająca by uniemożliwić pełną aktywność (np.. Pracę przez cały dzień w warunkach nieprzystosowanych)
5,5- zdolny do przejścia bez pomocy i odpoczynku około 100 metrów, ostra niewydolność układu funkcjonalnego, wystarczająca by uniemożliwić pełną aktywność w ciągu dnia
6,0- wymaga nieregularnie jednostronnej pomocy ortopedycznej, aby przejść około 100 metrów
6,5- wymaga stałej obustronnej pomocy ortopedycznej, aby przejść około 20 metrów
7,0- niezdolny do przejścia więcej niż 5 metrów nawet z pomocą, może samodzielnie poruszać się przy pomocy standardowego wózka inwalidzkiego, potrafi funkcjonować około 12 godzin dziennie
7,5- niezdolny zrobić więcej niż kilka kroków, może wymagać pomocy przy poruszaniu się wózkiem inwalidzkim, potrafi samodzielnie obrócić się w łóżku, potrzebuje pomocy przy wchodzeniu i wychodzeniu z wózka, może wymagać wózka elektrycznego
8,0- poważnym ograniczeniem jest przejście z łóżka lub krzesła na wózek, może wymagać przebywania w łóżku przez cały dzień, wymaga stałej pomocy
8,5- podstawowym ograniczeniem jest przebywanie przez cały dzień w łóżku, aby funkcjonować wymaga całodobowej opieki
9,0- Pacjent całkowicie bezradny w łóżku, potrafi komunikować się i samodzielnie jeść
9,5- Pacjent całkowicie bezradny w łóżku, niezdolny aby skutecznie komunikować się i samodzielnie jeść
10,0- zgon
Zmodyfikowana skala Rankina
0- pacjent nie zgłasza skarg
1- pacjent zgłasza niewielkie skargi, które nie wpływają w sposób istotny na jego tryb życia
2- niewielki stopień inwalidztwa, objawy nieznacznie zmieniają dotychczasowy tryb życia, lecz nie ograniczają możliwości samodzielnego funkcjonowania. Nie jest zależny od otoczenia
3- średni stopień inwalidztwa, objawy znacznie zmieniają dotychczasowy tryb życia i uniemożliwiają całkowicie niezależne samodzielne funkcjonowanie
4- dość ciężki stopień inwalidztwa, objawy zdecydowanie uniemożliwiają samodzielne życie. Nie jest konieczna ciągła opieka i pomoc drugiej osoby.
5- bardzo ciężki stopień inwalidztwa, pacjent całkowicie zależny od otoczenia. Konieczna stała opieka drugiej osoby.
Rokowanie w SM- Szanse przeżycia 20 lat od rozpoznania choroby w SM są o 20% niższe niż w całej populacji. - Najczęstszą przyczyną zgonu jest odoskrzelowe zapalenie płuc oraz zakażenie dróg moczowych.- 30- 40% chorych traci zdolność do pracy zawodowej w ciągu 5 lat trwania choroby.
Rokowanie lepsze, gdy:
- przebieg z okresami rzutów i remisji
-początek choroby- uszkodzenie nerwów czaszkowych lub dróg czuciowych
Rokowanie gorsze, gdy:
- postać pierwotnie i wtórnie przewlekła
- początek choroby- uszkodzenie dróg piramidowych lub móżdżkowych
Leczenie farmakologiczne SM
Leczenie rzutu choroby- Metylprednizolon, Kortykosteroidy doustne, Kortykotrofina (ACTH)
Leczenie immunomodulacyjne- opóźnia postęp choroby, wydłuża okres sprawności pacjenta (Interferon beta)
Immunosupresja- w zaawansowanych fazach postaci rzutowej wtórnie postępującej choroby
Terapia ratunkowa w SM- w ciężkim rzucie lub szybko pogarszającym się stanie zdrowia- leki usuwające przeciwciała skierowane przeciw antygenom mieliny lub hamujące ich produkcję
Leczenie objawowe zaburzeń pierwotnych (np. spastyczność) i wtórnych (np. infekcje układu moczowego
Rehabilitacja w SM
Kompleksowa rehabilitacja zmniejsza szkodliwą aktywność SM, nie zmniejsza jednak częstości rzutów ani nie zatrzymuje progresji choroby. Nie ma też wpływu na rozszerzanie się ognisk w obrazach MRI mózgu.
Rehabilitacja w SM w największym stopniu dotyczy układu ruchu.
Ze względu na mnogość objawów i postaci oraz indywidualną dynamikę rozwoju choroby konieczny jest właściwy dobór metod i środków usprawniania.
cele ogólne:
- łagodzenie następstw rzutu
- zapobieganie postępowi choroby
- likwidowanie niektórych objawów
- zapewnienie wydolności w zakresie wszystkich czynności codziennych
- zachowanie wydolności w pracy zawodowej
cele szczegółowe:
- wzmacnianie siły mięśniowej i zapobieganie zanikom masy mięśniowej spowodowanej hypokinezją
- zapobieganie przykurczom i utrzymanie ruchomości stawów na możliwie najlepszym poziomie
- zmniejszanie: - spastyczności
- zaburzeń równowagi
- niezborności
jako sposób utrzymania ogólnej sprawności fizycznej
- zapobieganie wtórnym powikłaniom wynikającym z ograniczenia aktywności ruchowej:
- odleżynom
- osteoporozie
- infekcjom układu moczowego
- wypracowanie nowych stereotypów ruchowych poprawiających upośledzoną sprawność
- zachowanie równowagi i koordynacji w niskich i wyższych pozycjach
- trening siły bez włączania oraz z włączaniem w funkcje
- zachowanie zdolności wykonywania ruchów precyzyjnych
- zachowanie zdolności wykonywania ruchów globalnych
Zasady postępowania w okresie zaostrzeń
1. Odpoczynek i mała aktywność fizyczna
2. Ograniczenie okresu unieruchomienia w łóżku do niezbędnego minimum
3. Częste zmiany pozycji, układanie kończyn zapobiegające przykurczom
4. Ćwiczenia bierne i oddechowe
Zasady postępowania usprawniającego
1. Najważniejszym regulatorem dopuszczalnego obciążenia i rodzaju wysiłków, jakie wolno podejmować jest samopoczucie chorego. Nie ma żadnych „żelaznych zasad”.
2. Nie wolno w czasie ćwiczeń dopuszczać do przegrzania organizmu. Może to prowadzić do wzrostu spastyczności i potęgować zmęczenie.
3. Unikać ćwiczeń prowadzących do przemęczenia i do bólu
4. Ćwiczenia rozpoczynać od mięśni najmniej spastycznych, rozwijać siłę mięśni nie objętych spastycznością
5. Dla bardzo słabych mięśni (2-3 wg skali Lovetta) ćwiczenia w odciążeniu, układać chorego do ćwiczeń w pozycji rozluźniającej, kończyny podwieszać w sposób ułatwiający wykonywanie ruchów czynnych.
6. Dla mięśni o sile powyżej 3 stosować ćwiczenia z oporem odpowiednim do wydolności wysiłkowej z uwzględnieniem częstych przerw na wypoczynek
Zasady postępowania w ataksji
1. Ćwiczenia z zamkniętymi i otwartymi oczami
2. Ćwiczenia równoważne naprzemiennie w pozycji siedzącej i stojącej
3. Ćwiczenia równoważne z elementami tanecznymi
4. Jak najszersze wykorzystanie odruchów obronnych i mechanizmów kompensacyjnych
5. Wykorzystanie kontroli wzrokowej w zaburzeniach czucia proprioceptywnego (ćwiczenia według H.S. Frenkla)
Ćwiczenia Frenkla
• Znajdują zastosowanie w rehabilitacji ataksji różnego pochodzenia.
• Są to ćwiczenia koordynacji zmierzające do jej poprawy poprzez:
- wykorzystanie rezerw w tym względzie
- uruchomienie mechanizmów kompensujących ubytki czucia głębokiego (wykorzystanie kontroli wzrokowej i czucia powierzchownego)
• Dążność do precyzji wykonywania ćwiczeń
• Utrudnianie ćwiczeń poprzez zlecanie wykonywania ruchów bardziej złożonych, zamiast wymagających zwiększenia siły ruchu
• Stasowanie przerw dla odpoczynku
• Indywidualne prowadzenie ćwiczeń (m.in. ze względu no konieczną asekurację)
• Wydawanie komend raczej równym, monotonnym głosem
• Od ruchów wykonywanych jedną kończyną do ruchów wykonywanych dwiema (najpierw symetrycznie, później asymetrycznie)
• Od ruchów w pełnym zakresie do ruchów w zakresie niewielkim (wycinek ruchu)
• Od ruchu płynnego do ruchu z zatrzymaniem (najpierw zatrzymanie przez chorego w dowolnym momencie, później na komendę terapeuty)
• Od ruchów szybkich do wolnych
• Od ruchów z otwartymi oczami (także przed lustrem) do ruchów z zamkniętymi
• Od ruchów rozkładanych na tempa do płynnych
• Od ćwiczeń przygotowawczych (np. wstawania czy chodzenia) do pełnych wzorców ruchu
• Ćwiczenia w pozycjach leżącej (na gładkim podłożu), siedzącej i stojącej
• Każde ćwiczenie powtarza się cztery razy
• Istotna rola masażu
• W pozycji siedzącej najważniejsze ćwiczenie umiejętności wstawania i siadania- ruch na trzy tempa: - cofnij stopy,
- pochyl tułów,
- wyprostuj nogi i wstań.
W pozycji stojącej ćwiczenia chodu i zwrotów
1. wszelkie kroki ćwiczy się najpierw jako odstawno- dostawne, później naprzemiennie
2. Najpierw chód bokiem, później do przodu i do tyłu oraz w górę i w dół po schodach
3. Stosuje się chodniki z namalowanymi stopami lub znakami oznaczającymi ćwierć-, pół- i cały krok (17, 34 i 69 cm)
4. Na początku tempo na trzy- odstaw nogę, obciąż, dostaw drugą (podobnie na schodach, podobnie zwroty)
5. Najpierw kroki o równej długości, później o różnej
6. Na koniec nauka posługiwania się kończynami górnymi podczas chodu (np. nosić różne rzeczy, usuwać przeszkody)
Zasady zdrowego żywienia
• Urozmaicać potrawy
• Spożywać dużo warzyw, owoców, produktów zbożowych
• Wybierać produkty o niskiej zawartości tłuszczu, chude mięsa, potrawy przygotowywane bez tłuszczu lub z niewielką jego zawartością
• Utrzymać odpowiednią masę ciała poprzez regularne zażywanie ruchu oraz dietę
• Ograniczać spożywanie soli, alkoholu oraz kofeiny
Dieta w SM
Nie ma udokumentowanych naukowo podstaw, aby twierdzić że istnieje wpływ nieprawidłowego odżywiania na prawdopodobieństwo zaostrzeń choroby.
Jednak w magazynach naukowych można spotkać wzmianki na temat wpływu spożywania dużej ilości mięsa zwierzęcego na negatywny przebieg choroby.
Uważa się również, że ryby, jarzyny zielone i czerwone mają działanie ochronne.
pietrucha.e