I. Katechetyka fundamentalna                                  4 X 2005                           

„Historia katechezy i katechetyka fundamentalna” – ks. dr P Tomasik, red. J. Stala, Tarnów 2003 r.

katechetyka – naukowa refleksja nad katechezą

Słowo „katecheza” pochodzi od czasownika greckiego „katechei”, które oznaczało przekazywać coś, komunikować, nauczać.

Słowo „katecheza” pochodzi ze złączenia dwóch wyrazów:

„kata” – z góry

„echeo” – brzmieć, wypowiadać  (również wywoływać echo), oznaczało „wołać z góry”. Późniejsze tłumaczenie – pouczać.

Pouczenie jakim jest katecheza nie jest jednostronne, często koncentruje się wokół pytań i odpowiedzi

Def. katechezy:

Definicja katechezy jest zapisana w dokumencie: „Catechesi tradendae” – adhortacja apostolska JPII

Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych. Obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy dla wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego.

Nie jest to definicja w sensie ścisłym. Podkreśla to sam autor – Jan Paweł II

Katecheza jest szerszym nurtem, który wymyka się tej definicji.

Ta definicja wskazuje adresatów. Są to dzieci, młodzi, dorośli. Podstawowymi adresatami SA wierzący, dlatego nie zawsze lekcje religii można nazwać katechezą

Zasadniczo katecheza jest całościowym nauczaniem chrześcijańskim. Nie ma w niej podziału na prawdy ważne i ważniejsze.

Katechetykę możemy rozumieć:

- w koncepcji teoretycznej – jako opracowanie praktycznych metod katechizacji, jako metodykę – swoistą technologię nauczania

- jako dydaktykę nauczania religii

- jako pedagogikę religijną (cel – kształtowanie religijno-moralne charakteru człowieka) – przekracza dwa poprzednie punkty, ale ogranicza siew tylko do jednej formy katechizacji – nauczania w szkole.

- jako dyscyplinę teologiczną – ujęcie to odpowiada na pytanie o cel katechezy na gruncie teologicznym

Są 3 funkcje definicji:

1.       wychowanie

2.       nauczanie

3.       wtajemniczenie (inicjacji chrześcijańskiej)

Katecheza ma przedstawiać całą prawdę o Zbawieniu.

Pojęcia pokrewne do pojęcia katecheza:

·         Katechizacja – jest to sposób wychowania w wierze, pewien sposób nauczania doktryny, wtajemniczenie w życie chrześcijańskie.

·         Katecheza – są to rozmaite działania, idee, koncepcje jak głosić Słowo Boże.

·         Środowisko katechetyczne – zespół warunków, czynników, które przyczyniają się do rozwijania dzieła katechezy np. rodzina, parafia, szkoła czy wspólnota religijna.

·         Nauczanie religii – jest czymś innym niż katecheza.

Katechetyka wykorzystuje osiągnięcia innych nauk

·         Pedagogika ogólna (filozoficzne podstawy edukacji). Są rozmaite rodzaje pedagogiki. Dla katechezy i katechetyki nie jest to obojętne z jaką się stykają pedagogiką.

·         Dydaktyka

·         Pedagogika społeczna (bada warunki w jakich przebiega sposób wychowania)

·         Pedagogika specjalna

·         Andragogiką (nauczaniem dorosłych)

·         Pedentologią (nauka o nauczających, o stosunku ich do „uczniów”)

·         Socjologia religii (pytania do socjologów religii np. ile jest wierzących)

·         Psychologia rozwojową

·         Psychologia wychowawczą

Katechetyka jest zawieszona w pewien sposób między teologią spekulatywną a pedagogiką.

Pozostając nauką teologiczną bada czym jest i czym być powinna prawidłowa pedagogia wiary.

Wnioskowanie katechetyczne opiera się na 3 rodzajach przesłanek:

1.       normatywne przesłanki teologiczne – obejmują nakaz głoszenia Ewangelii i świadczenia o prawdzie. Przesłanki te wskazują na sposób działania katechety (godziwy!), szanujący godność człowieka.

2.       przesłanki teologiczne – dotyczące istoty słowa Bożego i Kościoła, pochodzące z twierdzeń teologicznych, mające charakter dogmatów. Tu mamy odpowiedź dotyczącą treści katechezy – co głosi.

3.       przesłanki z dziedziny nauk humanistycznych – zwłaszcza pedagogiczne, psychologiczne, warunkujące skuteczność działania w specyficznym środowisku kulturowym, w jakim podejmowane jest dzieło katechizacji..

Nie można z katechetyki czynić nauki praktycznej.

Katechetyka jako nauka rozwija się od XIX w.

Podział katechetyki na poszczególne działy:

·         Katechetyka fundamentalna – odpowiada na pytanie o cel, naturę, podmiot katechezy.

·         Historia katechezy – mocno związana z katechetyka fundamentalną

·         Katechetyka materialna–  mówi o treści katechezy

·         Dydaktyka katechetyczna – inaczej kat.moralna. Odpowiada na pytanie w jaki sposób katechizować.

·         Katechetyka szczegółowa – podejmuje problematykę katechizowania w rozmaitych środowiskach, kierowana wobec rozmaitych adresatów (dzieci, młodzieży itp.)

II. Katechetyka fundamentalna                                                                   11 X 2005 r.

Dokumenty katechetyczne Kościoła

1.       Ogólna Instrukcja Katechetyczna (1971 r.)

Pierwszy dokument, który przedstawia katechezę według Soboru Watykańskiego II, jest to pierwsza próba stworzenia ogólnego dokumentu odpowiadającego na pytanie jak katechizować

ü      Aktualne zagadnienia katechetyczna

ü      Pokazuje jakie treści przesłania katechetycznego są konieczne aby nauczanie katechetyczne było integralne

ü      Rozważał metodologię katechetyczną

ü      Dodatek: Wskazania do I Spowiedzi i Komunii Świętej

ü      Koncepcje posługi słowa

ü      Obecnie ma znaczenie tylko historyczne

2.       Adhortacja Jana Pawła II - „Catechesis tradendae” (1979 r.)

GENEZA:

v      Wymiar instytucjonalno-merytoryczny:

·         Dokumenty, które powstały po z synodzie z relacji końcowej biskupów

·         zmiany wiązały się z innym ujęciem teologii katechetycznej po Soborze Watykańskim II

·         1974 r. – Zgromadzenie Synodu Biskupów dotyczące ewangelizacji

·         1975 – Ewangelii nuntiandi  -adhortacja Pawła VI

·         1977 -  Synod poświęcony katechezie

·         Adhortacja została podpisana dopiero przez Jana Pawła II

·         Porusza nowe akcenty w katechezie, zwłaszcza egzystencjalne

STRUKTURA:

·         Zagadnienie chrystocentryzmu katechezy

·         Ukazuje rys historyczny katechezy

·         Związek między katechezą a ewangelizacją

·         Podejmuje zagadnienie źródeł katechezy

·         Kwestie metodyki katechizowania

·         Źródła katechezy – środki i sytuacje mające wymiar katechetyczny

TREŚĆ:

·         Definicja katechezy

·         Model katechezy, która służy ewangelizacji

·         Bardzo mocno podkreślona ciągłość katechezy. Różne formy katechezy mają się wzajemnie uzupełniać, ale  odstawą jest katecheza dorosłych

·         Integralność treści katechetycznych, nie można jej modyfikować lub pomijać jakieś treści

·         Katecheza domaga się ciągłej odnowy – otwartej na znaki czasu i natchnienie Ducha św.

3.       Katechizm Kościoła Katolickiego (1992 r.)

§         Słowo „katechizm” pojawiło się pierwszy raz w XIV w. na oznaczenie książki

§         W 1529 r. Marcin Luter wydał swoje katechizmy, które miały duże znaczenie dla rozprzestrzenienia się religii protestancjiej

Mamy dwa typy katechizmów:

1.       katechizm wielki – kompendium nauki chrześcijańskiej

2.       katechizm mały – podręcznik katechetyczny

3.       katechizm średni – streszczenie katechizmu wielkiego

§         Katechizm Rzymski – oficjalny katechizm Kościoła Katolickiego po Soborze Trydenckim, jego współautorem był kardynał Hozjusz

§         Wydany po łacinie

§         Pierwszy przekład na język polski w niecały rok po publikacji

§         Rozpowszechnienie tego katechizmu spowodowało, że całe Południowe Niemcy pozostały przy religii katolickiej

ü      Św. Piotr Kanizjusz – katecheta dla Południowych Niemiec, jego katechizm miał duże znaczenia dla utrzymania religii katolickiej w Niemczech

ü      Św. Robert Bellarmin – prawnicze ujęcie prawd w katechizmach małych

§         Sobór miał w sposób jasny ukazać piękno i moc nauki chwały, gdyż język i realia tych trzech katechizmów były od dawna już nieaktualne

§         Na Vaticanum II jeszcze nie pojawia się dyrektyw o stworzeniu nowego katechizmu

§         Po 1977r pojawia się projekt małego katechizmu, jednakże szybko upada

§         Nadzwyczajny Synod Biskupów (1985 r.) – postulat o nowy katechizm, aby ci, którzy nauczają mieli właściwy fundament i wiedzieli co jest nauczaniem

§         1986 r. – komisja kardynalska – J. Ratzingera, zespół redakcyjny – I. Stroba, sekretarz – C. Schonborn

§         po licznych konsultacjach katechizm został premulgowany w 1992r

§         problemem okazało się tłumaczenie na języki narodowe, gdyż tekst oryginalny został stworzony w jęz. francuskim

§         po dwóch latach pojawia się polski, przekład katechizmu

§         1998 r. – uściślenie niektórych akapitów, korigenta

§         Kongregacja Nauki Wiary w 2000 roku wydała tekst łaciński wraz z corigentą -  łacińska baza dla dalszych tłumaczeń

Struktura dokumentu: