WYKŁAD 1                                  dr. Katarzyna Karbowiak                                                                                                            16.10.2001

PODSTAWOWE POJĘCIA W ZARZĄDZANIU

Pojęcia: zarządzanie, kierowanie, przewodzenie

Kierowanie to jedna z funkcji zarządzania, a przewodzenie jest elementem kierowania.

Definicje zarządzania:

W. F. Taylor

„Dokładne poznanie tego czego oczekuje się od ludzi, a następnie dopilnowanie by wykonali to w najlepszy i najtańszy sposób.”

R. Mantenfifel

„Zadaniem zarządzania jest zrobienie wszystkiego co możliwe aby doprowadzić do maksymalnego spełnienia celu, jaki stoi przed przedsiębiorstwem. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy istnieje .......... w posługiwaniu się środkami produkcji, technologią i czynnikiem pracy.

E. Lipiński

„Decydujący, kluczowy czynnik produkcji, siła wytwórcza, która wyznacza sukces lub porażkę przedsiębiorstwa.”

P. F. Drucker

„Podejmowanie działań dla osiągnięcia celów”, „ostateczny test zarządzania to wydajność w biznesie”, „największa innowacja w XX wieku”

J. Gościński

„Całość procesu zarządzania to wieloetapowy proces podejmowania decyzji.”

J. Zieleniewski

„Formułowanie celu działania, planowanie , organizowanie, pozyskiwanie i rozmieszczenie zasobów. Istotą zarządzania jest podejmowanie decyzji o wyborze celów i ich realizacji.”

A. K. Koźmiński

„.......... swego rodzaju wędrówką przez chaos , której istotą jest panowanie nad różnorodnością i przekształcenie potencjalnego konfliktu we współpracę” lub „konstruowanie rzeczywistości z dostępnych zarządzającemu elementów”

ZASOBY: ludzkie, rzeczowe, kapitałowe, informacyjne

ISTOTA ZARZĄDZANIA

Zarządzanie jest to celowe podejmowanie przez odpowiednie osoby (kadrę zarządzającą) decyzji i działań prowadzących- dzięki wykorzystaniu posiadanych zasobów- do osiągania założonych celów w sposób sprawny i skuteczny lub celowe dysponowanie zasobami.

Zarządzanie jest działalnością kompleksową, którą rozłożyć można na elemnty składowe w trzech wymiarach:

• obszar zarządzania

• szczebla zarządzania

• funkcji zarządzania

-  planowanie

-  organizowanie

-  kierowanie

-  koordynowanie

Są to zmodyfikowane funkcje zarządzania, które wyodrębnił H. Fayol (francuski praktyk i teoretyk z zakresu zarządzania z przełomu XIX i XX wieku) określając je jako:

-          planowanie

-          organizowanie

-          rozkazywanie

-          koordynowanie

-          kontrolowanie

FUNKCJE ZARZĄDZANIA

R. W. Griffin:

„Zestaw działań- obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie (tj kierowanie ludźmi) i kontrolowanie- skierowany na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny.”

ZASADY ZARZĄDZANIA (wg  H. Fayola w 1916r.)

1.       podział pracy

2.       autorytet (formalny + rzeczywisty)

3.       posłuszeństwo

4.       jedność rozkazywania

5.       jednolitość kierownictwa

6.       podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu

7.       wynagrodzenia

8.       centralizacja

9.       hierarchia

10.    ład

11.    odpowiednie kształtowanie personelu

12.    stabilność personelu (unikanie fluktuacji)

13.    inicjatywa

14.    esprit de corps (duch jednolitości)

WYKŁĄD 2/3                                                                                                                                          23.10.2001

Cechy zarządzania (wg. P. F. Druckera)

1.       zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi; to człowiek jest głównym autorem zarządzania (trzeba mieć kompetencje, wiedzę)

2.       zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze

3.       zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów, działania i zadań

4.       zarządzanie powinno doprowadzić do tego, aby organizacja była zdolna do uczenia się , czyli adaptacji do zmiennych warunków (także wyciąganie trafnych wniosków)

5.       zarządzanie wymaga komunikowania

6.       zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników (pozwala na ocenę pracownika, kierownika)

7.       zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowane na podstawowy i najważniejszy rezultat jakim jest zadowolony klient

Cechy na które zwrócił uwagę Drucker a nie uwzględnił Fayol:

-          zarządzanie z uwzględnieniem zadowolenia klienta

-          komunikacja

-          osadzenie w kulturze

ZARZĄDZANIE - NAUKA CZY SZTUKA?

Zarządzanie jako działalność praktyczna i naukowa.

Przedmiotem działania zarządzania jest działalność praktyczna, przy czym menadżerowie przygotowują się zawodowo, czerpiąc swoją wiedzę z dorobku różnych nauk i poprzez praktykę.

Od samodzielnej dyscypliny naukowej wymaga się:

-          własnej aparatury pojęciowej, pozwalającej na budowanie uzasadnionych twierdzeń i logicznego rozwiązywania istniejących problemów.

-          Własnych metod badawczych pozwalających na obiektywne poznawanie i zrozumienie rzeczywistości oraz jej przekształcenie

-          Kadry naukowej, która potrafi samodzielnie podjąć pracę związaną z interpretacją zjawisk związanych z istotą zarządzania

Zarządzanie bardziej przypomina sztukę, ale jednocześnie jest przedmiotem badań i zostało usystematyzowane w postaci wielu teorii. Pracę menedżera można systematycznie analizować i klasyfikować wg cech i aspektów zarządzania.

Wzrost praktycznego znaczenia zarządzania doprowadził do powstania badań naukowych z tego zakresu, a wraz z tym systematyzację pojęć, terminów i zasad, które stanowią zasób wiedzy składający się na zarządzanie.

Zarządzanie jest nauką empiryczną o interdyscyplinarnym charakterze.

Szkoły i kierunki zarządzania

I.                    klasyczna- dotyczy człowieka postępującego racjonalnie oraz ukształtowania jego umiejętności

A.                                  naukowe zarządzanie- zajmuje się poprawą osiąganych wyników i dotyczy głównie zarządzania pracownikami

F. W. Taylor (1856-1915) w książce pt. :Zasady naukowego zarządzania” napisał, że sprawne zarządzanie wymaga m.in.:

-          rozdziału planowania ody wykonania i daleko idącego podziału pracy

-          kontroli wykonania przez zarządzającego

-          zróżnicowania bodźców finansowych odpowiednio do wydajności i pomiarów czasu pracy

-          funkcjonalnej struktury organizacyjnej

B.                               administracyjne zarządzanie- dotyczy zarządzania całą organizacją.

H. Fayol (1841-1925)- zarządzanie nie jest talentem lecz umiejętnością odnoszącą się do różnych działań. Działanie te przedstawił w postaci sześciu czynności:

-          techniczne

-          handlowe

-          finansowe

-          ochronne

-          rachunkowe

-          administracyjne

oraz umiejętności związanych z ich wykonaniem.

Wyróżnił 5 funkcji zarządzania oraz 4 zasad zarządzania.

C.   biurokratyczne zarządzanie- dotyczyło sposobu wykonywania władzy organizacyjnej oraz zasad kierowania

M Weber (1862-1920) stworzył idealny typ biurokracji oparty na władzy racjonalnej- pochodzącej z ................ lub wyboru dokonywanego na podstawie usankcjonowanych prawnie procedur; działania są w ramach organizacji, która określa sposoby zachowania i zmian, w tym władzy kierownika.

II.  szkołą behawioralna- bierze pod uwagę ludzi, ich zachowanie i podstawy oraz relacje między nimi i współdziałanie grupy (człowiek społeczny)

Prekursorzy:

H. Musterberg (1863-1916) stosował psychologię pracy, która wiązała się z doborem prawników do danej pracy wg ich umiejętności, warunków pracy, oddziaływania psychologicznego

Ch. Bernard (1886-1961)- przedsiębiorstwo może funkcjonować sprawnie i utrzymywać się gdy cele organizacji i pracujących są utrzymywane w stanie równowagi.

H. Mayo (1880-1949)- prowadził tzw. eksperyment w Hawthorne, który dotyczył warunków pracy, wydajności i wynagrodzenia grupy osób. Wyniki wskazywały, że zachowanie pracowników kształtuje grupa, pracują dobrze jeśli są zadowoleni z pracy i mają przeświadczenie że kierownictwo dba o warunki pracy, dobrobyt i poświęca mu uwagę (emocjonalna reakcja łańcuchowa).

A.                  nurt stosunków międzyludzkich (human relation)

-          jednostka i grupa w organizacji oraz ich zachowanie

-          przełożony w organizacji oraz jego zachowanie

-          integracja potrzeb pracowników z celami organizacji

Człowiek jest motywowany przez potrzeby, układające się w hierarchię i obejmujące bodźce finansowe i społeczną akceptację.

Przedstawiciele: E. Mayo, A. Maslow, D. McGregor (Teoria X i Y)

B.                  nurt potencjału ludzkiego (podejście organizacyjne)- rozpatruje strony zachowania organizacyjnego związanego z :

-          zadowoleniem z pracy

-          stresem

-          motywacją

-          przywództwem

-          dynamiką grupową

-          polityką organizacyjną

-          strukturami organizacji

-          konfliktami międzyludzkimi

Dostosowanie struktur organizacyjnych do potrzeb ludzkich w celu samorealizacji.

Przedstawiciele:

McGregor, R. Likert

III.                                                                             szkoła ilościowa (matematyczna)- koncentruje się na  opracowaniu modeli matematycznych, będących uproszczeniem organizacji i zachodzących tam procesów (modele, symulacje, scenariusze) służących do podejmowania decyzji. Narzędziami są badania operacyjne.

IV.                                                                             współczesne kierunki zarządzania

A.      Podejście systemowe służy do traktowania organizacji jako jednego systemu składającego się z powiązanych ze sobą części:

-          systemy i podsystemy

-          systemy otwarte i zamknięte

-...