118.SĄDY WOJSKOWE W PRL.
Nowa organizacje woskowego wymiaru sprawiedliwości ogłosił PKWN.
23.09.1944- prawo o ustroju sądów wojskowych i prokuratury wojskowej. Dekret przewidywał wiele sądów rozmaitych szczebli:
1. sądy dywizji, korpusów, garnizonów, marynarki
2. armii, okręgów, admiralicji
3. Najwyższy Sąd Wojskowy
Sprawy osób cywilnych o przestępstwa przekazane dla sądów wojskowych Naczelny Dowódca WP na początku przekazał sądom garnizonowym, które jako jedyne sądy wojskowe zorganizowane były na zasadzie terytorialnej, a nie były przypisane do jednostki wojskowej nie sprawdziło sie to bo sądy garnizonowe tworzone były tylko w miejscowościach, w których utworzenie sądu było podyktowane względami wojskowymi, co nie pokrywało sie z napływem spraw cywilnych. Dlatego utworzono sądy wojskowe oparte na strukturze terytorialnej związane z podziale adm kraju. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej z 20.01.1946 utworzono Wojskowe Sądy Rejonowe. Powstały na terenie każdego województwa, ale w zależności od potrzeb w liczbie więcej niż po jednym. Było ich 28. rozpatrywały sprawy osób cywilnych przekazane sądom wojskowym, a także sprawy funkcjonariuszy bezp publ, MO, straży więziennej i żołnierzy wojsk wew. Miały być tymczasowe, były przez 10 lat. Naczelny nadzór nad sądami i prokuraturą wojskową wykonywał Naczelny Dowódca- mianował, przenosił, zwalniał sędziów. Dekret PKWN postulował niezawisłość sędziowską ale to było fikcją. Sądy wojskowe sądziły w składzie ławniczym bądź zawodowych sędziów wojskowych. NSW mógł jako sąd I instancji orzekać w składzie ławniczym, a jako II ins orzekał o składzie sędziów zawodowych. Dekret orzekał inst Korpusu Oficerów Służby Sprawiedliwości i stanowił, że oficer służby sprawiedliwości musi mieć wyksz prawnicze. W związku z powołaniem sądów wojskowych potrzeba było osób do ich obsady. Rozkazem MON z 1948 powołano Oficerską Szkołę Prawniczą. W pierwszym dziesięcioleciu prawie wszystkie ważniejsze stanowiska zajmowali oficerowie radzieccy, zwłaszcza prezes NSW, których w czasie największych zbrodni kierował Wilhelm Świątkowski. Oprócz oficerów radzieckich na stanowiskach sędziowskich, szefów i prezesów byli doradcy radzieccy. Po śledztwie akta sprawy trafiały do prokuratury, dowodami rzeczowymi nie operowano. Prokurator przygotował akt oskarżenia, choć często czytał to co napisał ktoś inny. Sprawa główna toczyła sie jawnie i z udziałem obrońców. Nie dopuszczano świadków powołanych przez oskarżonych, odpowiadali tylko współoskarżeni.
Ustawą z 05.04.1955 przekazano do sądów powszechnych sprawy osób cywilnych podlegających dotąd sądom wojskowym sprawy funkcjonariuszy bezpieczeństwa, MO, służby więziennej z wyjątkiem szpiegostwa. W efekcie dalsze istnienie sądów okazało sie zbędne i zlikwidowano je. Dalsze reorganizacje wojska przynosiły likwidacje innych sądów. Ustawa z 15.02.1962 o SN zlikwidowano NSW, a jego kompetencje przejęła Izba Woskowa SN. Odtąd system sądów wojskowych tworzyły:
1. I Instancja- Sądy Garnizonowe (dla spraw drobniejszych) i Sądy Okręgów Wojskowych (dla spraw ważniejszych)
2. Izba Wojskowa SN- II instancja- dla spraw przekazywanych przez ustawę
Jednak dekret PKWN obowiązywał do 1972 roku. Ustawa z 08.06.1972 o Ustroju Sądów Wojskowych stawiała sw na straży ustroju i bezpieczeństwa PRL i nakazywała im ugruntować socjalistyczną świadomość prawną co określono przepisem ustawy z 20.12.1989. Sądy wojskowe były tworzone na zasadzie terytorialnej jako sądy okręgowe i garnizonowe. Właściwość sądów wojskowych uregulował kodeks P.k. z 1961 roku. Stanowił, że orzecznictwu podlegają sprawy żołnierzy, pracowników cywilnych wojska, jeńców wojennych, podżeganie i pomocnictwo do przestępstw wojskowych, przestępstwa przeciw podstawom interesom politycznym i gospodarczym PRL, zdradę Ojczyzny, szpiegostwo. Ustawa z 1972 roku stanowiła, że sędziego wojskowego powołuje Rada Państwa. Wymagane były studia prawnicze, aplikacje, stan asesorski, rękojmia należytego wykonywania obowiązków. Odwoływała ich Rada Państwa. Mieli immunitet.
alienor8